Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

impompitàre , vrb rfl Definitzione cuncordare totu bene, fàere bellu Sinònimos e contràrios acocorodhare, addinghillai, afrinnicai, allaputzai, arrepicai 2 Frases su paone est allegru, at sos ojos lútzigos, si sisirinat, s'impompitat, est s'animale prus pazosu e cantat, cantat cretendhe de àere boghe bella Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pomponner Ingresu to dress up Ispagnolu acicalar Italianu agghindarsi, infronzolare Tedescu sich putzen.

impomponàre , vrb rfl Sinònimos e contràrios apompai, impaonare 1, impompare, impomporredhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pavaner Ingresu to strut about Ispagnolu pavonearse Italianu invanirsi, pavoneggiarsi Tedescu eitel werden.

impostài , vrb: impostare Definitzione pònnere cosa in calecunu tretu o de calecuna manera coment’e aprontandho unu trebballu, una faina o àteru; rfl. pònnere o istare firmos in calecunu tretu coment’e cuaos, o própriu cuaos, iscocandho po essire o giare a pitzu a calecuna cosa, o a ccn., mescamente in cassa, in gherra, po idorrobbare a chie passat / impostai is pedinas in su giogu de sa dama, impostai unu trabballu; impostare su telàrgiu = ammanitzare su materiale postu in su telarzu pro tèssere Sinònimos e contràrios incarrebai / apostai Frases dèu bandu cun is bidonis a m'impostai acanta a sa miza ◊ sa linna che cheret impostada in sa ficada de su carru ◊ certus s'impostànt abetendi is màscaras bistias a cerbu po dhas isparai ◊ tocat e si che impostat inue depiat passare cudhu ◊ tue chi ses cun sa màchina, impostamiche in cudhane, za sigo a pè 2. su cani est impostau po sa cassa ◊ cun vinti armas mi serro sa costera e deo mi che imposto in Su Pedrarzu ◊ dhoi at istudiaus sardus, tzeracus de meri allenu, sèmpiri impostaus po no si lassai fuedhai in sa língua cosa nosta (A.Satta)◊ m'imposto e cun s'arma li acrico sa fusilada! ◊ sa gatu est impostada aspetendi a obèrriri sa porta pro intrai! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu établir, organiser, guetter, se poster Ingresu to formulate, to ambush Ispagnolu preparar, acechar, apostar Italianu impostare, appostare, appostarsi Tedescu anlegen, auflauern, sich auf die Lauer legen.

imprumonàre , vrb: impulmonare Definitzione giare, pigare o fàere pigare múngia, arrennegu o tzacu meda Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abbuscinare, acasidhare, acubare, afelonare, amprudhiare, annicare, aprummonare, pirmare, strugnai / aciopai, auntzare, inciulai, insissiligai, intzullire, umprigare Frases si est impulmonada ca no l'amus cumbidada a s'afidu ◊ l'ant impulmonadu contr'a su mastru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se vexer Ingresu to resent Ispagnolu resentirse Italianu risentirsi Tedescu sich beleidigt fühlen.

impudàre , vrb: imputare 1 Definitzione vrb. chi rechedit su pron. de sa persona sugetu coment'e chi siat cumplementu ma chentza funtzione: sentire dispraxere po calecuna cosa fata (de malu siat o de bonu) Sinònimos e contràrios abentire, arrepentire, penètere, penentire, pilicare Frases si penseri no mudas, de custa passione ti ndhe impudas (P.Mereu)◊ no ndhe fetas de aconcadas macas, ca ti ndhe as a impudare! ◊ ti amo e no m'impudo! ◊ si no pensades a mente sussega no istentades a bos ndhe impudare (D.Mele)◊ como pagu mi balet su penetu chi m'impudo de cantu ti apo fatu ◊ no bos impudedas mai de fàghere bene ◊ morte, tropu crudele ses istada cun s'Elicona sardu: daghi l'as mortu, pustis de pag'ora penso chi ti ndhe sias impudada! (Mura) Ètimu ltn. imputare Tradutziones Frantzesu se repentir Ingresu to repent Ispagnolu arrepentirse Italianu pentirsi Tedescu bereuen.

impugnàre , vrb: impunnae, impunnai, impunnare Definitzione andhare (o fintzes fàere andhare) a cara a unu logu, a un'ala, a calecuna cosa (o a ccn.) coment'e cricandhodha, po dha bòllere, o fintzes po che dha bogare o àteru Sinònimos e contràrios apititai, imbonai, petire 1, punnai, tirai, tocai 1 / incarrebai Frases movet sas alas incogoristida e impugnat sas úngias contr'a mie (P.Pisurzi)◊ soli impunnat a s'ocasu ◊ como est impunnendhe a inoghe! ◊ a cali parti apu a impunnai? ◊ immoi impunnaus a bidha, a domu ◊ si ant atuau su baullu e impunnant conca a crésia ◊ po si vengai, pigat is ferrus de tundi e s'impunnat a Brai disafiendidhu ◊ su pastori impunnat su bestiàmini in sa filada 2. ma labai a nd'èssi bogau cussu: dèu puru mi seu impunnau a su billetu de centumila! ◊ cussa piciochedha impunnat tropu a su paru sodrau Ètimu ltn. in pugnare Tradutziones Frantzesu aller, se diriger, se tourner Ingresu to go, to aim Ispagnolu andar Italianu andare, tèndere, dirìgere, vòlgere Tedescu streben.

incabigliàre , vrb rfl Definitzione aferrare a pilos s'unu a s'àteru, tirandho, gherrandho; betare apare is pilos Sinònimos e contràrios acanciofai, aciufai 1, atzuntzudhare, tipiliare, tipilire Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se crêper le chignon Ingresu to brawl Ispagnolu agarrarse del moño Italianu accapigliarsi Tedescu sich raufen.

incaboniscadúra , nf Definitzione su s'incaboniscai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de se rengorger Ingresu becoming cocky Ispagnolu envalentonamiento, engreimiento Italianu ringalluzziménto Tedescu eitel werden.

incalchetàre , vrb: incaschetare Definitzione incasciare o pònnere un’idea firma in conca, fintzes chentza de motivu Sinònimos e contràrios incasciae Frases si che l'at incaschetadu, como, ca depet fàghere gai, e no lu fúrrias prus dae s'idea sua! Tradutziones Frantzesu se mettre en tête Ingresu to be fixed Ispagnolu obstinarse Italianu fissarsi, inculcare Tedescu eine fixe Idee haben.

incangrenàe, incangrenài, incangrenàre , vrb: ingranghenai Definitzione fàere a cancrena, nau de sa carre bia chi giughet infetu Sinònimos e contràrios aggangrenare, cangrenai Frases sa camba fiat totu ammaciugada e si est ingranghenada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se gangrener Ingresu to become gangrenous Ispagnolu gangrenarse Italianu incancrenire Tedescu brandig werden.

incantzirài , vrb Definitzione furriare o fàere a cancru, nau de unu male Tradutziones Frantzesu se cancériser Ingresu to make cancerous Ispagnolu cancerarse Italianu incancherire Tedescu krebsartig werden.

incapitàe, incapitài, incapitàre , vrb Definitzione su èssere, imbàtere o agatare in calecunu logu o chistione po cumbinatzione, comente podet arresurtare chentza chi dipendhat de su bòllere de nemos Sinònimos e contràrios capitai, incapai 1 / acontèssere Frases arratza de mulleri chi apu incapitau! ◊ chi iat incapitau a mimi no si fut fuiu, no! ◊ míseru tue chi nche ses incapitandhe in cussa malasorte! ◊ chi incapitat a no nch'èssede zeo, nch'est issa ◊ incàpitat, a boltas, in su note, che unu pitzinnu s'ischidet su bentu (S.Baldino) Tradutziones Frantzesu avoir lieu, se passer Ingresu to come, to happen Ispagnolu acontecer, ocurrir Italianu capitare Tedescu geraten, geschehen.

incarài, incaràre , vrb rfl: incorare 1 Definitzione coment'e bogare sa cara, essire in calecunu logu (es. genna, fentana, muru), andhare a bíere / èssiri a incaracua = a su cua cua, faghíndhesi bídere, incarèndhesi, e torrèndhesi a cuare, apartare Sinònimos e contràrios acarare, acerare, acontrare, acrarare, afaciai, imbraconare, inciarare, infaciai, ingiarare, iscampiare | ctr. cuai Frases caminu caminu totus s'incarant in su portale cun su pratu prenu de trigu po is isposos e augurare vida bella e errichesa ◊ candu passat tzerriendu, totus s'incarant a castiai ◊ unu pilloni si est incarau in su niu ◊ sa spaciada de mammai no mi lassàt incarai mancu in s'oru de s'enna ◊ sa luna si est incarada in su celu ◊ incaraisidhoi a biri ita est cussu chi s'intendit!◊ apo pichiadu e si est incorada a sa ventana 2. donadhi unu cimingionedhu de pani ammodhiau pagu pagu incarau in su tzúcuru! 4. Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se montrer Ingresu to show oneself Ispagnolu asomarse Italianu affacciarsi Tedescu sich zeigen.

incheremíre , vrb Definitzione andharesindhe a bívere in logu ispérdiu, atesu de gente, fàere vida de soledade Sinònimos e contràrios afrungiulare Frases pro su disisperu, penso a m'incheremire abbaidendhe a su chelu e mi assamudo (G.M.Cherchi) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se retirer dans un ermitage Ingresu to retire to one's retreat, to leave off Ispagnolu hacerse eremita Italianu ritirarsi nell'èremo, demòrdere Tedescu zurückgezogen leben, nachgeben.

inchietàe, inchietài, inchietàre , vrb Definitzione pigare o giare arrennegu; segundhu de ite si narat, avolotare Sinònimos e contràrios abbetiae, achibberare, acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, collobbiare, inchimerai, incrabudhire, infelai Frases is fuedhus dhus eus ammesturaus a itzérrius candu si fiant inchietai ◊ irrocat che pidore e s'inchietat chi est unu cavanile!◊ tzieta s'inchietat narendi: "Mammai, Santu Pedru est su santu de is piscadoris!"◊ ma poita dha fais inchietai a mamma tua?◊ non t'inchietes, fipo brullandhe! 2. "Maria Cinisu, movidí ca a niscinus istait bèni cussa crapita!", dhi naràt sa bídria po dha fai inchietai!◊ totu cussu chi li aiat contadu cussu pedidore l’aiat inchietadu 3. fiat una noti sentza de luna chi su mari si fiat inchietau Ètimu spn. inquietar Tradutziones Frantzesu se fâcher, agacer, s'indigner Ingresu to disquiet Ispagnolu enfadar, indignarse Italianu inquietare, sdegnarsi Tedescu ärgern, sich ärgern.

inchighiridhàre , vrb Definitzione artzare sa boghe, arteriare foedhandho Sinònimos e contràrios achibberare, achighiristai, altivai, incaboniscai, inchibberare, inchighiristai Frases s'inchighiridhat chi paret unu pudhitu gherriscu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se mettre en colère Ingresu to get enraged Ispagnolu enfurecerse Italianu infuriarsi Tedescu wütend werden.

inchighiristài, inchighiristàre , vrb: incixiristari, incragaristai, increghestare Definitzione coment'e fàere o artzare sa crogorista, arrennegare, su si crèdere meda, bogare sa conca de su sacu foedhandho cun atza Sinònimos e contràrios achibberare, achighiristai, altivai, inchibberare, inchighiridhare / abbetiae, afutare, airai, aorcare, arrabbiai, arrannegai, collobbiare, inchestare, inchietae, inchimerai, incrabudhire, infelai, infuterare, insutzuligai, intziminire, renignai Frases at rispostu increghestèndhesi ca sos disisvios fint totu solu pro sos zòvanos ◊ mi furia incragaristada ancora de prus e ia crétiu de passai is dis prus orrorosas de sa vida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se fâcher à mort, remplir d'orgueil, lever la crête Ingresu to fret and fume, to make proud, to get cocky Ispagnolu alzar el gallo Italianu adirarsi forteménte, insuperbire, alzar la crésta Tedescu sich erzürnen, stolz werden, den Kamm schwellen lassen.

incuculàre , vrb: incugulare Definitzione su si pesare o pònnere nues in s'aera; nau in cobertantza de unu, fàere in cara trista, séria, pentzamentosa Sinònimos e contràrios abbudhonare, annuai 1, cuculare, incumbuxae | ctr. isclarire, ispalaciae Frases isperemas chi no incúculet (G.M.Cabras)◊ gelu, bidhia e chelu incuguladu no tent esístere nemmancu in s'ammentu (S.Casu) Ètimu itl. incocollarsi Tradutziones Frantzesu se couvrir de nuages, s'assombrir Ingresu to cloud over Ispagnolu nublarse Italianu rannuvolarsi Tedescu sich bewölken.

incurài , vrb rfl: incurare 1 Definitzione giacurare, su si pigare incuru de una cosa o chistione, su si dha pònnere a coro, faendhondhe contu, pentzandhodhoe cun contivígiu Sinònimos e contràrios apensamentai, apinnicare, contifizare | ctr. trascurai Frases iat impromítiu ca si nd'iat a èssi incurau cussu po is campanas ◊ eris parias pro me e oe no ti ndhe incuras! ◊ ghetadí in bratzus mius, no t'incuris de nudha! ◊ immoi no si nd'incuraus prus de totus custus daoris ◊ bene chi deo pacu mi ndhe incuro ◊ de custu dolore no mi ndhe incuro: l'agguanto, za no est forte! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se donner la peine Ingresu to mind Ispagnolu cuidarse Italianu curarsi, darsi pensièro Tedescu sich kümmern.

indisichíre, indisighíre , vrb: intisichire Definitzione bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agiummai coment'e consumare o ispaciare de sa tisichesa Sinònimos e contràrios decaire, derrúere, disigare, ilmarrire, indisicare Frases si est indisighidu pro sa ruina de sa famíllia Ètimu itl. intisichire Tradutziones Frantzesu se consumer de chagrin, dépérir Ingresu to pine away Ispagnolu consumirse Italianu consumarsi dal dolóre, deperire Tedescu sich verzehren.