aliàli! , iscl Definitzione isclamu, foedhu chi si narat candho unu abbarrat ispantau e agiummai no credet a su chi at inténdhiu e però si dhu timet etotu, o fintzes candho si pentzat una cosa chentza ndh’èssere seguros: ih, gi at a èssiri?!…, no at a èssiri, no?!…, podit èssiri diaderus aici! Sinònimos e contràrios arabora! Frases aliali, no at a èssere, no?! ◊ aliali, no at a èssere, no, chi mi che as ispesu totu?! ◊ aliali, za at a èssere puru, za, chi as fatu cussa, ca tue ses macu puru! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vraiment? sans blague! Ingresu really? Ispagnolu ¿de veras?, ¿en serio? Italianu davvéro?! Tedescu wirklich?!

ammalliàre , vrb Definitzione seberare una cosa male, chentza crabbu, chentza gustu Frases m'abbàida ite arratza de bestimenta chi si at amalliadu, putzidha! ◊ za ti l'as ammalliada sa cosa, balla!…◊ za si l'at ammalliada, sa fémina, a si leare un'isenta a muzere!…◊ za ti l'as ammalliada s'ora de chircare zente, a mesanote! Tradutziones Frantzesu choisir sans goût Ingresu to choose without taste Ispagnolu elegir sin gusto Italianu scégliere sènza gusto Tedescu ohne Geschmack wählen.

cèna 1 , prep: chena 1, chenas, chene, sena* Definitzione prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi no dhu'est su chi narat su foedhu chi acumpàngiat: s'impreat ma no sèmpere cun sa prep. de (a/c.: chena + pps. si podet nàrrere de css. tempus, siat passau, presente o benidore: sas berbeghes deris sunt abbarradas chena murtas, como sunt chena murtas, cras las amus a lassare chena murtas; deosi su camp. ponet s'infiniu: su letu est chen'e fai)/ andhare chene su tempus, chena s'ora = chentza àere fatu su tempus, innantis de s'ora sua, de s'ora istabbilida, zusta, chentza èssere lómpidu su tempus Sinònimos e contràrios censa, chentza, sència Frases chena cussu no podimus fàghere nudha ◊ ih, so chent'annos chena bídere cristianos! ◊ si as de m'iscúdere, colpa chena dolu! ◊ a passu pianu in terra bae e làssalu su bolu chena fatu! (Cubeddu)◊ chenas isse no si vivet e ne si faghet passos ◊ est abbarrau dies chene essiu a campu ◊ si fiant castiaus in faci chena de isciri ita fai ◊ cena mi cufessare seo un'annu 2. totu est morinne, donzi frore s'est sicanne chene su tempus ◊ no ti ne annes a iscola chena s'ora! Tradutziones Frantzesu sans Ingresu without Ispagnolu sin Italianu sènza Tedescu ohne.

chèntza , prep, cng Definitzione prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi mancat deunudotu su chi narat su foedhu chi acumpàngiat (s'impreat cun e chentza sa prep. de) e coment'e cng. de prop. subbordinadas de forma implícita o fintzes esplícita cun sa cng. chi / èssere, àere, tènnere + chentza + pps. de vrb. = no + agt.; chentza farta = chentza fàghere a mancu; chentza cussu (css. motivu) = a donzi modu, cussu o no cussu, gai etotu, itl. comùnque, indipendentemente da ciò Sinònimos e contràrios cena 1, censa, sència | ctr. chin Frases chentza de cussu no podimus andhare ◊ chentza triballu no si campat ◊ timendhe e chentza timire, nendhe e chentza nàrrere, andhendhe e chentza andhare ◊ ti l'aia fatu chentza cussu, unu piaghere, si mi l'aias nadu 2. su pipiu est andau a su sartu chentza si ndi sapiri su babbu 3. su letu est chentza fatu, tenzo sas binzas chentza pudadas, bi tenimus su trigu chentza messadu, sos cómpitos sunt chentza fatos ◊ cussa est maladia chentza connota! ◊ lis dispiaghiat de che iscatzare s'istranzu chentza cumbidadu (S.Patatu) Ètimu srd. + itl. Tradutziones Frantzesu sans Ingresu without Ispagnolu sin Italianu sènza Tedescu ohne.

corporzàle , nm Definitzione sa parte grussa de una carena, foras is bratzos, is cambas e sa conca Sinònimos e contràrios dossu Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tronc sans les membres Ingresu trunk Ispagnolu tronco Italianu il trónco escluse le mèmbra, tórso Tedescu Oberkörper.

disabbútu , agt: disabudu Definitzione chi est chentza trebballu a fàere, chi no est faendho nudha de faina (nau de logu, chi est buidu, abbandhonau); chi at pérdiu s'abbitúdine a calecuna cosa; chi no est pentzandho o no atuat a sa cosa chi est faendho o chi dhi funt naendho / domo disabbuta = chi no b’istat neune, serrada, fintzas líchida, chentza trastes e ne àteru de su chi serbit mescamente a manigare Sinònimos e contràrios disimperau, disocupadu, ibbàidu, ibbautu, irberzadu, líchidu 1 / disabesau, disabesu / ammammalucadu, ilfatziennadu, isàbbitu, isagherau | ctr. afainadu, impreadu Frases sos disabudos chene trabballu sunt medas ◊ a unu pastore che li aiant picau su bestiàmene pínnicu e gai fit restau disabudu ◊ tocat a tentare sos sartos prima chi los allugant, za bi ndhe at de zòbanos disabudos in chirca de zorronada ◊ est a cascos ca sa frente est disabuta! 2. andhade a compidare sa dommo mea ca commo est disabbuta e che at a èssere ruendhe! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sans travail, désœuvré Ingresu unemployed, idle Ispagnolu desempleado, holgazán Italianu disoccupato, sfaccendato Tedescu müßig.

disamparàdu , pps, agt, nm: disamparau Definitzione de disamparare; chi no tenet amparu, chi est lassau in abbandhonu Sinònimos e contràrios abbandhonadu, difortunadu, disciamparau | ctr. amparadu, contivizadu 2. caru babbu, prite nos as lassadu disamparados? ◊ depimus dare calchi cosa pro sa zente disamparada ◊ che pòbera isconfusa, disamparada e nuda, no at bratzos ne ghia chi la potant torrare in bona muda 3. in sos muntonarzos sos disamparados sunt chirchendhe recatu, in mesu de sa zente dimandhendhe (L.Marielli)◊ si a su disamparadu daes apozu est caridade Tradutziones Frantzesu sans protection, délaissé, abandonné Ingresu forlorn, emarginated, unprotected, down and out, outcast Ispagnolu desamparado Italianu indiféso, derelitto, emarginato Tedescu ungeschüzt, verlassen, Ausgestoßene.

disimperàu , agt Definitzione chi est chentza impreu, chentza fàere Sinònimos e contràrios disabbutu, ibbautu, ifainadu, ilvioladu Frases fut torrau a sa pratza e iat biu ca dhu'iat atrus óminis disimperaus Tradutziones Frantzesu sans travail, en chômage Ingresu jobless Ispagnolu desempleado Italianu disoccupato Tedescu arbeitslos.

faciòba , nf: faciòua Definitzione craba chi no portat corros, múdula Tradutziones Frantzesu chèvre sans cornes Ingresu unhorned goat Ispagnolu cabra sin cuernos Italianu capra sènza còrna Tedescu hörnerlose Ziege.

frachivràchi , avb Definitzione coment'e chentza fortza Frases si tenis inimigus no bandis frachivrachi! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sans entrain Ingresu weakly Ispagnolu con desgana Italianu fiaccaménte Tedescu matt, müd (e).

illacanàdu , pps, agt: illacanau Definitzione de illacanare; chi est deasi mannu chi no tenet làcanas, no tenet fine Sinònimos e contràrios irbàndhidu, isfundharadu, istremenadu, smesurau 2. illacanada fit sa caminera, sa ch'imbucadu apo a prima essida ◊ prenant s'ànima de sa luche illacanada de s'infinitu Tradutziones Frantzesu sans fin, infini Ingresu unlimited Ispagnolu infinito Italianu sconfinato, infinito Tedescu grenzlos, unendlich.

immaodhàu , agt, pps: immeudhadu, irmeudhadu, irmidudhau, ismiudhatu, smuedhau Definitzione chi at pérdiu sa fortza; de irmeudhare Sinònimos e contràrios arréndhidu, smeudhiu, spuligau | ctr. ammeudhadu Frases cussos sunt immeudhados, dados a su vítziu, sempre imbreagos Tradutziones Frantzesu sans moelle, mollasse Ingresu spineless, weakened, taken the marrow out Ispagnolu desmeollado, enervado Italianu smidollato Tedescu marklos, kraftlos.

inneudhàdu , agt Definitzione irmeudhadu, chi no portat meudhu, no portat fortzas Sinònimos e contràrios castigadu, débbile Tradutziones Frantzesu sans moelle Ingresu spineless Ispagnolu flojo Italianu smidollato Tedescu kraftlos.

isaboriàdu , pps, agt: isciaboriau, issaboriau, issapogliau, issaporjau, issaporzau, sciaboriau Definitzione de isaboriare; chi no tenet o chi at pérdiu su sabore Sinònimos e contràrios ivambuladu | ctr. licantzu, saboiru 2. como est pacu su tropu: dónnia bucone produiu est issaporzau e su bene istare che at tatau a totus Tradutziones Frantzesu sans saveur, fade, insipide Ingresu insipid Ispagnolu insípido Italianu insapóre, scipito Tedescu geschmacklos, fad.

iscoítu , agt Definitzione nau de ccn., chi no tenet ite de fàere o impícios, fintzes in su sensu de iscabbúlliu, de no tènnere prus un'óbbrigu Sinònimos e contràrios irgaitzu, líbberu | ctr. impreadu / dipendhente, presu Frases si unu frade tuo ebreu o un’ebrea si vendhet a tie, ti at a servire ses annos, ma a su de sete che lu depes dispatzare iscoitu (Bb)◊ non bi at ne iscravos e ne iscoitos ◊ est iscoitu dae donzi incàrriga Tradutziones Frantzesu sans engagements Ingresu free Ispagnolu libre de empeños Italianu lìbero da impégni Tedescu frei.

iscovacàdu , pps, agt: iscuvacadu Definitzione de iscovacare; chi est chentza covecu, chentza crobecu, chi si che dh'ant trantziu; chi no est ammontau, chi est chentza carragiare Sinònimos e contràrios iscopercau, iscuguzadu 2. sos puzones fint furendhe sèmene iscovacadu, in s'aronzu Tradutziones Frantzesu découvert, sans couvercle Ingresu uncovered Ispagnolu destapado Italianu scoperchiato Tedescu abgedeckt.

iscustodiàdu , agt Definitzione chi est chentza custódiu Sinònimos e contràrios iscuviadu Tradutziones Frantzesu sans surveillance Ingresu unattended Ispagnolu sin custodia, abandonado Italianu incustodito, sènza guida Tedescu unbewacht.

isfundharàdu , agt: isfundheradu, isfundhoradu, isfundhuradu, isfunneradu Definitzione isfundhau, chi est chentza fundhu, chentza fundhos, chi no tenet acabbu, mannu meda / ricos isfundherados = arricus meda, sfundoraus, isciundaus Sinònimos e contràrios illacanadu, stremenau Frases pro chi sias ricu isfundharadu depes bènnere a mòrrere etotu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sans fin, illimité Ingresu unlimited Ispagnolu ilimitado, inmenso Italianu sconfinato, immènso Tedescu grenzenlos, unermeßlich.

ispinnigàdu , agt Definitzione chi dhi ammancant is prabaristas Tradutziones Frantzesu sans paupières Ingresu without eyelid Ispagnolu sin párpados Italianu sènza pàlpebre Tedescu ohne Augenlider.

lebbreríscu, lebbríscu , agt: levreriscu, libberiscu, libbrariscu, libbriscu, limbriscu Definitzione nau de un'arratza de cane, mannu e pruschetotu bonu meda po cúrrere; nau de unu, chi est lestu e furbu, àbbile, abbistu e prontu no sèmpere po su bonu, chi no càstiat de ofèndhere o de fàere cun atza, isfaciu puru, chentza caràtere / longu che cane levreriscu = istrízile Sinònimos e contràrios faciudu, gafante, lebrerincu, prontu Frases fato de bratzos, do un'isfretzida e brinco a fora che cane lebbriscu ◊ mi che lampei che cane lebbriscu a mi ndhe leare una francada 2. macu macu o libbriscu fit chirchendhe sa tana in logu friscu! ◊ sos cussizeris prus libbriscos li podiant dare agiudu ◊ cussu limbriscu a chie li dait a mandhicare narat "Babbu"!◊ fit un'ómine sàbiu ma libbriscu che lèpere Ètimu ctl. llebrer + -iscu Tradutziones Frantzesu sans scrupules, opportuniste, libertin Ingresu free and easy, opportunist Ispagnolu lebrel, desaprensivo Italianu spregiudicato, opportunista, libertino Tedescu skrupellos, frech.

«« Torra a chircare