Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ammalliàre , vrb Definitzione seberare una cosa male, chentza crabbu, chentza gustu Frases m'abbàida ite arratza de bestimenta chi si at amalliadu, putzidha! ◊ za ti l'as ammalliada sa cosa, balla!…◊ za si l'at ammalliada, sa fémina, a si leare un'isenta a muzere!…◊ za ti l'as ammalliada s'ora de chircare zente, a mesanote! Tradutziones Frantzesu choisir sans goût Ingresu to choose without taste Ispagnolu elegir sin gusto Italianu scégliere sènza gusto Tedescu ohne Geschmack wählen.

cèna 1 , prep: chena 1, chenas, chene, sena* Definitzione prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi no dhu'est su chi narat su foedhu chi acumpàngiat: s'impreat ma no sèmpere cun sa prep. de (a/c.: chena + pps. si podet nàrrere de css. tempus, siat passau, presente o benidore: sas berbeghes deris sunt abbarradas chena murtas, como sunt chena murtas, cras las amus a lassare chena murtas; deosi su camp. ponet s'infiniu: su letu est chen'e fai)/ andhare chene su tempus, chena s'ora = chentza àere fatu su tempus, innantis de s'ora sua, de s'ora istabbilida, zusta, chentza èssere lómpidu su tempus Sinònimos e contràrios censa, chentza, sència Frases chena cussu no podimus fàghere nudha ◊ ih, so chent'annos chena bídere cristianos! ◊ si as de m'iscúdere, colpa chena dolu! ◊ a passu pianu in terra bae e làssalu su bolu chena fatu! (Cubeddu)◊ chenas isse no si vivet e ne si faghet passos ◊ est abbarrau dies chene essiu a campu ◊ si fiant castiaus in faci chena de isciri ita fai ◊ cena mi cufessare seo un'annu 2. totu est morinne, donzi frore s'est sicanne chene su tempus ◊ no ti ne annes a iscola chena s'ora! Tradutziones Frantzesu sans Ingresu without Ispagnolu sin Italianu sènza Tedescu ohne.

chèntza , prep, cng Definitzione prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi mancat deunudotu su chi narat su foedhu chi acumpàngiat (s'impreat cun e chentza sa prep. de) e coment'e cng. de prop. subbordinadas de forma implícita o fintzes esplícita cun sa cng. chi / èssere, àere, tènnere + chentza + pps. de vrb. = no + agt.; chentza farta = chentza fàghere a mancu; chentza cussu (css. motivu) = a donzi modu, cussu o no cussu, gai etotu, itl. comùnque, indipendentemente da ciò Sinònimos e contràrios cena 1, censa, sència | ctr. chin Frases chentza de cussu no podimus andhare ◊ chentza triballu no si campat ◊ timendhe e chentza timire, nendhe e chentza nàrrere, andhendhe e chentza andhare ◊ ti l'aia fatu chentza cussu, unu piaghere, si mi l'aias nadu 2. su pipiu est andau a su sartu chentza si ndi sapiri su babbu 3. su letu est chentza fatu, tenzo sas binzas chentza pudadas, bi tenimus su trigu chentza messadu, sos cómpitos sunt chentza fatos ◊ cussa est maladia chentza connota! ◊ lis dispiaghiat de che iscatzare s'istranzu chentza cumbidadu (S.Patatu) Ètimu srd. + itl. Tradutziones Frantzesu sans Ingresu without Ispagnolu sin Italianu sènza Tedescu ohne.

conigóni , avb Definitzione nau de sa manera de betare unu lícuidu de un'istrégiu, a iscolomadura, abbellu a manera de no intrullare sa cosa e de lassare su fundhurúgiu Tradutziones Frantzesu doucement, lentement Ingresu slowly Ispagnolu despacio Italianu adàgio, sènza scòsse, piano Tedescu langsam.

faciòba , nf: faciòua Definitzione craba chi no portat corros, múdula Tradutziones Frantzesu chèvre sans cornes Ingresu unhorned goat Ispagnolu cabra sin cuernos Italianu capra sènza còrna Tedescu hörnerlose Ziege.

iscabàdu , agt Definitzione nau de ccn., chi est chentza cabu / avb. a s'i. = a sa maconatza, chentza cabu Sinònimos e contràrios iscabiladu, iscabudadu | ctr. acabadu, cabosu, giudisciosu Frases fit un'ómine iscabadu e a sa bona de Deus ◊ sos sentidos catigados bidimos dae concas iscabadas ◊ a ue at a giúghere custa cursa iscabada? ◊ un'iscabadu e atrividu podet fàghere machines ◊ si at fatu machine gai est candho fit pisedhu iscabadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sot, idiot, insensé Ingresu foolish Ispagnolu insensato Italianu sènza giudízio, stólto, insensato Tedescu töricht, unbesonnen.

iscantaràre , vrb: iscanterare Definitzione foedhandho, su ch'essire fora de su chi si podet nàrrere cun seriedade o giudítziu, cun cabu, cantare a isambruliadura, a isciolóriu Sinònimos e contràrios iscantonare Frases bah, bah, bois puru, como, fatu a ómine mannu sezis iscantarendhe: dae conca bos benit a nàrrere cosas gai?!…◊ cantat tota note sa tonca e nos faghet cumpanzia, fintzas si nos iscàntarat sa conca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dire des fadaises Ingresu to talk nonsense Ispagnolu tontear Italianu parlare sènza giudìzio, dire scipitézze Tedescu irrereden.

iscantarúmene, iscantarúmine , nm Definitzione chistionu bambu, chentza cabu e ne coa Sinònimos e contràrios ibéntiu, iscàntaru, tracaza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu propos inconséquent Ingresu rambling speech Ispagnolu discurso sin sentido Italianu discórso sconclusionato, sènza costrutto Tedescu zusammenhanglose Reden.

iscustodiàdu , agt Definitzione chi est chentza custódiu Sinònimos e contràrios iscuviadu Tradutziones Frantzesu sans surveillance Ingresu unattended Ispagnolu sin custodia, abandonado Italianu incustodito, sènza guida Tedescu unbewacht.

ispinnigàdu , agt Definitzione chi dhi ammancant is prabaristas Tradutziones Frantzesu sans paupières Ingresu without eyelid Ispagnolu sin párpados Italianu sènza pàlpebre Tedescu ohne Augenlider.

múdulu , agt: múrulu, mútulu Definitzione nau prus che àteru de craba (o fintzes de mascu, de becu), chi no at fatu corros, chi est o est abbarrada a conca nida Sinònimos e contràrios cóciu 1, morcudu, múticu, pabadi | ctr. corrudu Frases fiadu anzenu, múdulu o corrudu, romasu o rassu, fit totu sou ◊ deo apo a èssere múdulu, ma tue ses corrudu! ◊ una craba est cúncula de corra e una múdula a sonalla ◊ is bacas nostas funt múdulas Sambenados e Provèrbios smb: Mudulu Ètimu ltn. mutilus Tradutziones Frantzesu sans cornes (bête) Ingresu unhorned Ispagnolu sin cuernos Italianu sènza còrna, privo di còrna Tedescu hörnerlos.

sciundàu , pps, agt Definitzione de sciundai; chi est chentza fundhu, chi no acabbat mai Sinònimos e contràrios ifundhadu Tradutziones Frantzesu défoncé Ingresu bottomless Ispagnolu desfondado, sin fondo Italianu sfondato, sènza fóndo Tedescu bodenlos.

tracàza , nf Definitzione chistionu a isciolóriu, chentza contu e chentza cabu Sinònimos e contràrios iscantarúmene Tradutziones Frantzesu propos dénués de fondement Ingresu long and idle talk Ispagnolu parrafada, discurso vano Italianu discórso lungo, inùtile e sènza fondaménto Tedescu lange, unnütze Rede.

tzarodhài , vrb: aciarollai*, tzorodhai, tzorodhare Definitzione nàrrere o fàere is cosas a improdhu, betare is cosas a s'afaiu, chentza órdine, chentza critériu, fàere atzerodhos Sinònimos e contràrios aciapuciae, aciorobedhare, acoredhai, afioncai, allarodhai, impiastai, improdhai, inciorodhare Tradutziones Frantzesu parler à tort et à travers Ingresu to talk nonsense Ispagnolu embarullar, badajear Italianu fare o dire a vànvera, sènza critèrio Tedescu unüberlegt daherreden, aufs Geratewohl handeln.