Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

afranchídu , pps, agt: afranchiu Definitzione de afranchire, -iri; fatu francu, iscrancau Sinònimos e contràrios francu Tradutziones Frantzesu exempt Ingresu exempted Ispagnolu exento Italianu esènte, esentato Tedescu frei, befreit.

illibértu , agt Definitzione chi est chentza o cun pagos impreos, chentza nudha, chentza impedimentos, líbberu Sinònimos e contràrios iltóigu, irgaitzu | ctr. impiciadu, impreadu Frases Bustianu si fut ammungiau a fàere cosas de pagu umpériu, po tènnere sa mente illiberta de a cussos pentzamentos (Deidda-Saderi)◊ is cuadheris cricant de si pònnere a méngius manera po agatare su giassu prus illibertu in sa cursa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vide, dégagé Ingresu clear Ispagnolu desocupado, libre Italianu sgómbro Tedescu leer, frei.

iltóigu , agt, nm: istódiu, istóicu, istóigu, istúdigu, istúigu, istúnigu, stúdigu Definitzione nau de un’animale o fintzes de fémina, chi no podet fàere fedu, chi no impróssimat, e fintzes sa parte de su bestiàmene chi no est giaendho frutu; nau de fémina e de ómine, chi funt chentza cojuaos o fintzes, nau solu de fémina, chi no est príngia; nau de gente bastat chi siat, chi no tenet impreu, no tenet cosas de fàere Sinònimos e contràrios éstigu, istóbbilu / ambularzu, bagadiu, lachinza / illibertu, irgaitzu, líchidu 1 | ctr. impitzadu / cojadu Frases sa muzere est una fémina istóiga, tres annos cojuada e fizos nudha 2. menzus istóigu, pro èssere male cojadu 3. como chi so istóigu za ti la poto dare una manu de azudu ◊ sos boes zughent su carru istóigu ◊ sa muzere fit ràida ma istaiat faghindhe che candho fit istóiga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu libre, célibataire Ingresu free, bachelor Ispagnolu estéril, soltero, libre Italianu vacante, lìbero, scàpolo, cèlibe Tedescu frei, unbesetzt, ledig.

irgaítzu , agt: iscaitzu Definitzione nau de ccn., chi est chentza o cun pagu it'e fàere, fintzes chi est chentza impedimentu, líbberu de pòdere andhare e fàere; si narat fintzes in su sensu de pagu, iscassu, e a logos fintzes de coígiu, cosa coigiada, iscartu / boe i. = chi no tenit su cumpàngiu, iscambillau Sinònimos e contràrios bacadibu, bachianu, ibbàidu, illibertu, iscoitu, scaúciu, solteri / iscàbulu, iscaitzadu, istóbbile, vasiu / iscassu / iscaitzina | ctr. impiciadu, impitadu Frases tantu za so iscaitzu, pro ti pòdere azuare carchi die!…◊ sa fera depet bívere irgaitza comente sa natura at decretau 2. sabidoria iscaitza, sa sua! ◊ ómine de virtude iscaitza 3. custas caltzas sunt totus iscaitzas Tradutziones Frantzesu disponible Ingresu avalaible Ispagnolu disponible Italianu disponìbile, vacante Tedescu frei.

iscàpu , pps, agt: isciapu, scapu Definitzione de iscapare; chi no est acapiau, no est arréschiu, chi podet andhare, si podet mòvere Sinònimos e contràrios iscapau | ctr. acapiau, incerrau, presu, tentu Maneras de nàrrere csn: a s'iscapu, a s'iscapa = afaiu, a ue cheret andhare, chentza èssere a pacu (nadu de cosa de butega), itl. sfuso; èssere de manu iscapa = dare cun tropu bonugoro Frases ue che l'as iscapu cuss'animale? ◊ candho calecunu ndh'essiat dae presone chi l'aiant iscapu, totu sos pastores li faghiant sa paradura (P.Fogarizzu) 2. sunt medas sas làmbrias isciapas! ◊ su poledhu fit paschendhe iscapu in su crúsiu ◊ dassat sa crapa iscapa a pàschere in sas cussorjas ◊ su trau est iscapu, odheu, ca incorrat! ◊ sos pisedhos daghi sunt iscapos bident e abbàidant de totu 3. fit galanu che puledredhu a s'iscapu ◊ funt cadhos nodidos, nàschidos e pàschidos a s'iscapu in tancas mannas e abbertas ◊ sa cosa de butega unu tempus fut totu a s'iscapa Ètimu itl. scappo Tradutziones Frantzesu dénoué, libre, délivré Ingresu untied, free Ispagnolu suelto Italianu sciòlto, slegato, lìbero Tedescu los, losgebunden, frei.

iscoítu , agt Definitzione nau de ccn., chi no tenet ite de fàere o impícios, fintzes in su sensu de iscabbúlliu, de no tènnere prus un'óbbrigu Sinònimos e contràrios irgaitzu, líbberu | ctr. impreadu / dipendhente, presu Frases si unu frade tuo ebreu o un’ebrea si vendhet a tie, ti at a servire ses annos, ma a su de sete che lu depes dispatzare iscoitu (Bb)◊ non bi at ne iscravos e ne iscoitos ◊ est iscoitu dae donzi incàrriga Tradutziones Frantzesu sans engagements Ingresu free Ispagnolu libre de empeños Italianu lìbero da impégni Tedescu frei.

istóbbile, istóbbili, istóbbilu , agt: stóbbili Definitzione nau de un'animale o fintzes de fémina, chi no podet fàere fígios, chi no impróssimat; chi no tenet impíciu, chi est sèmpere disponíbbile e tandho fintzes cun su significau de fissu, istabbiliu una borta po sèmpere Sinònimos e contràrios éstigu, iltóigu, lonàdigu / fetianu, vitàniu 2. no amus mai pensau de fàere una festa istóbbili po sos turistas (F.Vella)◊ tzia Angheledha fachiat sa maniale de còchere istóbbile (G.Brocca)◊ a Aronne e a sos fizos su sacerdótziu lis at a tocare pro decretu istóbbile (N.Rubanu, Sa Bb.)◊ su gutiare istóbbile in tempus de proghinzu e una muzere brigantzina si assimizant ◊ custu est unu deretu istóbbile de sas eréscias vostras Tradutziones Frantzesu disponible Ingresu avalaible Ispagnolu disponible Italianu disponìbile Tedescu frei, disponibel.

líbberu , agt: livertu, líveru Definitzione chi no dipendhet de nemos, chi no depet nudha, chi est chentza óbbrigos o acàpios, chi podet fàere su chi credet giustu e bonu, segundu is diritos chi tenet, a praxere, segundhu sa volontade sua; nau de logu, chi no dhue at nudha; líveru, nau de ccn., chi portat bisura bella, sanu / ària l. = ària de logu apertu, ue curret aera Sinònimos e contràrios francu, illibertu, iscabbúlliu, líaru*, sàligu | ctr. dipendhente, presu / impreadu Frases líbberos de narre e de pessare, de sighire totu sas ideas diversas ma cuncordas pro mezoru (L.Loi)◊ cherjo ischire si soe líbbera de la pessare comente cherjo, o si soe iscrava! ◊ vidiavamus una bella perra de chelu líveru, ciaru 3. custa criatura paret liveredha Tradutziones Frantzesu libre Ingresu free Ispagnolu libre Italianu lìbero Tedescu frei.