Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

còdi , nf, nm: cuda, cude, cudu Definitzione su pígiu de pitzu de sa carre, sa pedhe fine de sa carena; su lardu cun su corgiolu Sinònimos e contràrios corgiolu, cudis, scuda / pedhe 2. arribba sa piús cude manna de su lardu a maju longu! Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. cute(m) Tradutziones Frantzesu peau, derme Ingresu skin Ispagnolu piel, cutis Italianu cute, dèrma Tedescu Haut.

còglia , nf: colza, corja, corza Definitzione su corgiolu a parte de foras pruschetotu de is frutos / corza de nuche, de méndhula, de fae, de basolu, corza russa, fine, frisca, sica; essire corzi fine (nau de ccn.) = essiri dilicau, unu pagu físchidu Sinònimos e contràrios cogòtzola, colzola, corgiolu, ispuligadura, pidhoncu, pigiolu, scroxu | ctr. chibu Frases pro sos gatos da bi at semper carchi cantu de corja de casu ◊ sa fae modhe, candho su ranu est minudu meda, si podet fàghere a chiu e corza Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu peau, écorce Ingresu skin Ispagnolu cáscara Italianu bùccia, gùscio Tedescu Schale, Hülse.

cógliu , nm: colzu 1, córgiu, corju, corzu, croxu Definitzione est prus che àteru sa pedhe de animales de petza manna (àinu, boe, cuadhu, e àteros) e po cussu grussa meda; si narat in cobertantza de sa pedhe de su cristianu puru, mescamente a disprétziu, o de calecunu bestimentu malu a manigiare samunandho de cantu est grussu Sinònimos e contràrios pedhe / còglia, corgiolu, iscortza, scroxu / pidhoncu Maneras de nàrrere csn: su croxu de sa mela, de s'àxina, croxu de àrburi, de pani, de nuxi, de méndula, de arenada, de coloru = sa corza; gherrare a corjos = a istrumpas Frases de sos corzos contzados, segundhu s'animale si faghent loros, sogas, traíglias, solas e àteru ◊ li lasso su colzu a si lu fàghere a botinos 2. no podea abarrai in croxu de su feli chi tenea! ◊ ancu ti boghent su corzu, coromeu!…◊ lu felzeint a ue su colzu est piús duru ◊ timet a lu corpare, a su fizu, a bortas puru chi li guastet su corzu!… 3. bogadichelu cussu corzu de tzacheta, ca ti la sàmuno! Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. coriu(m) Tradutziones Frantzesu cuir, peau Ingresu leather, rind Ispagnolu cuero, piel Italianu cuòio, bùccia Tedescu Leder, Schale.

corgiólu , nm: corjolu, corzolu, craxolu, croxó, croxolu, curzolu Definitzione su pígiu de fora de calecuna cosa, mescamente su córgiu de su procu (corgiolu de lardu), ma fintzes de sa castàngia, de sa nughe, de sa patata, de is frutos / arrisu cun craxolu = su arriri cun amargura, po no prangi Sinònimos e contràrios badhu 2, pedhe, pedhola / colzola, còglia Frases su corzolu de su lardu est tostu, si no est porchedhu minore ◊ su corzolu de su casu est tostu, sa mata est modhe ◊ arrustendi su procedhu no fatzast abbruxai su croxó! Sambenados e Provèrbios smb: Corgiolu, Corzolu, Curgiolu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couenne, peau Ingresu pigskin, skin Ispagnolu hoja de tocino, témpano Italianu coténna, bùccia Tedescu Schwarte, Schale.

cúdis , nf: cutis Definitzione su pígiu de pitzu de sa carre, fora, sa pedhe fine de sa carena Sinònimos e contràrios codi Terminologia iscientìfica crn Ètimu spn. cutis Tradutziones Frantzesu peau Ingresu skin Ispagnolu cutis Italianu cute Tedescu Haut.

iscaldíre , vrb: iscardire, scardiri Definitzione giare o fàere caente in ccn. logu o a calecuna cosa; ispitzulare, freare sa pedhe a fortza de frigare cun cosa tostada Sinònimos e contràrios acalorire, caentare, caglientai, cheghentare, iscaentare, iscardillare / friai, malandrare | ctr. ifridare Frases in cudhas dies malas de ierru rechedit su fogu a s'iscaldire ◊ acúrtzia a su fogu a t'iscardire! ◊ cun cussa linna faghimis su fogu e nos iscardimis 2. cussa robba tètera mi at totu iscardidu comente tocat sa carre ◊ sas iscarpas noas mi ant iscardidu su cambutzu e pitigadu puru, a su friga friga 3. iscardi custos coros fritos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chauffer, rougir la peau sous l'effet du frottement Ingresu to heat, to redden the skin by rubbing Ispagnolu calentar, enrojecer Italianu scaldare, arrossare la pèlle per sfregaménto Tedescu erwärmen, durch Reiben röten.

pèdhe , nf: pedhi Definitzione est su pígiu de fora de un'organísimu animale, fintzes de animales piticos e po cussu de pagu grussària (de animale mannu si narat córgiu, de su porcu corzolu, de su cristianu fintzes cude); totu s'abe de unu casidhu candho, bogau su mele, si che càmbiat a un'àteru casidhu; in cobertantza, morte de persona / pedhe crua = chi no est contzada; min. pedhitzola = pedhe contzada, minoredha Sinònimos e contràrios corgiolu, corju, pidhoncu Maneras de nàrrere csn: p. de s'ocru = prapedha, covacu de s'ogru; a pedhes mortas, a p. pérdida = cun totu s'ànima, chentza si risparmiare, chentza abbaidare su perígulu; èssere in pedh'e mama = ispollincu nudu, chentza bestimenta nudha, aici acomenti si nascit; curri su cuadhu a pedhi = a sa nuda; èssere o pònneresi a pedhe innanti = arriscare, pònneresi in perígulu, afrontare su perígulu chentza si risparmiare; leare sa pedhe a unu = bochire; pedhe morta = pedhevogu; pedhe crua = chentza contzada; zúchere sa pedhe imbolicada a s'ossu = romasu cadidu, èssiri marriu meda, sentza prupa nudha, isceti pedhi e ossus; pedhe pedhe, pedhi pedhi = própiu suta de sa pedhe, intr'e petza e croxu; tocai pedhi pedhi = tocare carre cun carre; aggarrare a ccn. pedhe pedhe = betàreli manos a subra; pònniri sa pedhi de unu a bendi = bogàreli fogu, nàrrere cosas chi no sunt, fàghere a birgonza a unu; iscroxai su priogu pro sa p. = èssere limidos a s'úrtimu etzessu, asuriosos a meda; èssere tirau che pedhe in brocu = èssiri tirau che cani, èssere chentza tempus nudha nudha pro s'itevàghere; èssere che pilu in pedhe, a pedhi = (nau de una mata o fintzas de àteru) chi portat frutu meda, chi est càrriga càrriga, a meda; lassa fàchere a Tziu Pedhe! = lassa fàghere a Zagu, lassai fai a mimi!; guai de sa pedhi tua! = arguai a tie!; èssiri mala pedhi = malu, dadu a su malu fàghere Frases totu su corpus umanu est cobertu de sa pedhi e de su pilloncu ◊ sa brusiadura est crusiada e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ sas pedhes de anzone, de berbeghe, de craba las collint a las contzare ◊ is prus mannos drommiant ammontaos cun pedhes de brebei ◊ a sa pedhi mia no dhi apodhat su soi 2. at isapiau una dechina de mojos e at fatu deche pedhes ◊ at bocau sos mojos a montes ube su beranu est prus sucotianu e sas pedhes si campant totucantas 3. fachiant bardanas e fortzis zuchiant peri carchi pedhe in sa cusséntzia ◊ paritzas pedhes teniat a pala e at fatu trint'annos de bandhidu 4. ocannu sas olias ndhe sunt che pilu in pedhe, de cantu ant barriadu! ◊ me ingunis c'est su muschitu a pedhi, dhoi fut su priogu a pedhi ◊ in cussu logu dhoi fait su fenugu a pedhi ◊ in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu ◊ sos mannos nostros ant dadu mente e ànima a sa terra, si sunt cunsagrados a issa a pedhes mortas ◊ si lis presenteit unu becu mannu a ischélios e a isburridas chi ndhe pesaiant sa pedhe in palas ◊ mi ant aggarrau pedhe pedhe e a caserma! Sambenados e Provèrbios smb: Pedde, Peddes, Peddi, Peddis / prb: in pedhe anzena corrias largas! ◊ in donzi gianna at giaos, in donzi pedhe at fiancu Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. pelle(m) Tradutziones Frantzesu peau, épiderme Ingresu skin Ispagnolu piel Italianu pèlle, epidèrmide Tedescu Haut, Epidermis.

pilirintzòne , nm Definitzione pedhighedha fine, pigighedhu de pedhe Sinònimos e contràrios pidhoncu Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu peau Ingresu cuticle Ispagnolu trocito de piel Italianu pellicina Tedescu Häutchen.

pudhérigas , nf pl Definitzione casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu Sinònimos e contràrios càricas, chichiridhas, pudhedras Tradutziones Frantzesu taches rouges de la peau à cause de la chaleur Ingresu caloric spot Ispagnolu cloasma producido por el calor Italianu cloasma calòrico Tedescu Leberfleck (wegen der Feuerhitze).