ammurratzàre , vrb Definitzione cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare Sinònimos e contràrios ilmurinare, incrinare, interighinare, interinare, murinai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire nuit Ingresu to get dark Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire, farsi nòtte Tedescu dunkel werden.

denòte, denòti , nm, avb Definitzione sa parte de sa die chi istat a s'iscuru, iscurigada / a d. = candu est iscurigau Sinònimos e contràrios note | ctr. die Frases est denote mannu ◊ male a didie e pejus a denote semus continu in irgherramatzina ◊ est torrau a su denoti tardu ◊ cantu buscaias su denote in giru? ◊ sa luna est a denote Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nuit Ingresu night Ispagnolu noche Italianu nòtte Tedescu Nacht, nachts.

ilmurinàre , vrb: immurinare, immurrinare, irmurinare, irmurrinare Definitzione cambiare, mudare, essire murru de colore, nau pruschetotu de sa die candho benit sa mudantza de sa lughe a iscuru Sinònimos e contràrios ammurriai 1, ammurratzare, incrinare, interighinare, interinare, irmurrighinare, irmurruinare, murinai Frases una manzana, ancora ilmurinendhe apena apena s'aera a levante, bidesi un'upa manna ◊ mi peso tambidambi a su pudhile candho est s'aera apena ilmurinendhe ◊ est immurrinandho e no faet prus a cricare s'arrastu de su bestiàmene! 2. che prendha lughent élighes e chessas in s'aera chi immúrinat sonnida (G.Fiori)◊ un'àtera nue fut comintzendhe a immurinare su chelu: sa nue de una gherra (P.Pillonca) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire nuit Ingresu to brown, to darken Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire Tedescu dunkel werden.

interinàre , vrb: intirinare, intrinai, intrinare Definitzione nau de sa die, fàere note, cumenciare a iscurigare; nau de s'aera, essire iscurosa po is nues / a intirinadu = iscurighendi Sinònimos e contràrios ilmurinare, incrinare, interighinare*, intrinire, murinai / annuai 1 Frases fit interinendhe e sos primos istedhos lughiant in s'aera ◊ a s'intrinare de su die, daghi su sole iscumparit, tandho piús trista mi aparit sa disdícia infatu a mie 2. s'aera est interinada ma no proet! Terminologia iscientìfica sdi Tradutziones Frantzesu noircir, faire nuit Ingresu nightfall Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire, farsi nòtte Tedescu sich verdunkeln, dunkeln.

iscorigài, iscorigàre , vrb: iscuriai, iscuriare, iscuricare, iscurigai, iscurigare, scurigai Definitzione essire o fàere iscuru, nau de sa die, apustis chi si ch’est intrau su sole Sinònimos e contràrios imbugiare, indenotire, iscurèssere, murinai | ctr. abbrèschere, illuchèschere Maneras de nàrrere csn: avb.: iscúriga no iscúriga = cumentzendi a iscurigai; iscurighendhe = s'ora chi est faghíndhesi iscuru, itl. all'imbrunire Frases mi parit chi s'iscorighit sa luxi e no nci siat àturu che prantu (B.Lobina)◊ inue si l'iscúrigat si corcat ◊ parentes istimados e amigos, cudhos chi lughiant che isprigos, mi ant cussos su logu iscuriadu! (B.Sulis)◊ de sos tres annos chi si est atzegadu, pro issu su logu si est iscuriadu ◊ toca, càstia cummente istat nonna tua e torra a innoje prima de iscorigare!◊ abarra cun nosu, ca est iscurighendu, aspeta ca cenaus! 2. candu at cumpréndiu ca su distinu de custu fillu fut malu si dhi est iscorigau su coru 3. in foras fiat giai iscorigau mortu 4. semus assupridos a bidha iscurighendhe Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire nuit Ingresu to darken Ispagnolu anochecer Italianu farsi nòtte, annottare Tedescu Nacht werden.

iscuricàda , nf: iscuricata, iscurigada Definitzione su iscurigare; s'ora chi est iscurigandho Sinònimos e contràrios inchinadorzu, interighinada, interinada, intríchinu, iscurigadolzu, iscurigantina, murriadrosu, oscuressida | ctr. abbréschida Frases ch'essiat prima de fàghere die e torraiat a s'iscurigada ◊ tribagliaiat dae candho illughintinaiat a s'iscurigada ◊ dai candho faghet die finas a s'iscurigada istat a s'andhalitorra Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu noircir, faire nuit Ingresu nightfall Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire Tedescu sich verdunkeln.

iscurigadólzu, iscurigadórgiu, iscurigadòrza, iscurigadórzu , nm, nf: scorigadroxu Definitzione s'ora chi est iscurigandho, faendhosi note Sinònimos e contràrios inchinadorzu, interinada, interighinadorzu, interrighinu, intríchinu, irmurinada, iscuricada, iscurigantina, issuriadorzu, murriadroxu | ctr. abbréschida, arborinu Frases a s'iscurigadolzu fit ancora in campusantu ◊ sas dies colant chena si frimmare in avréschidas e iscurigadorzas chena contu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu noircir, faire nuit Ingresu dusk Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire Tedescu sich verdunkeln.

istanòte, istanòti , avb Definitzione custa note, sa note chi est prus acanta a s'ora chi unu est foedhandho (deosi, segundhu s'ora si precisat puru cun passada, chi benit) Sinònimos e contràrios nontesta Frases istanote nonnu ti contat sa paristória de Bachisedhu ◊ Elias fit chin nois istanote colada cumbatendhe sa dirgràssia de sa nibera ◊ istanote ite sónnios che ponzo in su giógulu caldu? ◊ istanote, a pudhiles mi che so ingalenadu ◊ foltzis naschet istanote o cras! Terminologia iscientìfica tpc Tradutziones Frantzesu cette nuit Ingresu tonight Ispagnolu esta noche (pres.), anoche (pass.) Italianu stanòtte Tedescu heute nacht.

mamúdu , agt, nm: mamutu, mumutu Definitzione nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore Sinònimos e contràrios mamucu, mútiu Frases in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu 2. semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nuit noire, noir comme dans un four, noir comme dans la gueule d'un loup Ingresu pitch dark Ispagnolu obscuro como boca de lobo Italianu bùio pésto Tedescu stockdunkel.

nontèsta , avb: notesta Definitzione custa note, su note chi est prus acanta a s'ora chi unu est foedhandho / noti de notesta = istanote (ma fintzes su matessi note de àterun'annu) Sinònimos e contràrios istanote Frases in su sonnu notesta dh'apu bia sétzida acanta mia ◊ càstiu su celu: notesta no si bit unu strallu de istellas ◊ notesta a is seti dh'aspetat innòi ◊ bufai, piciocus, e cantai comenti eus cantau àtaras notis in noti de notesta! ◊ nontesta sestu e cosu su bistiri a sa pipia…◊ nontesta in custu bichinau sutzedet cosa manna! Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. nocte ista Tradutziones Frantzesu cette nuit Ingresu tonight Ispagnolu esta noche (pres), anoche (pass) Italianu stanòtte Tedescu heute nacht.

notàda , nf Definitzione totu s'ora de sa note, mescamente pentzada po sa genia de tempus chi faet Sinònimos e contràrios | ctr. diada Frases su pastore bizat a pesa e corca in sa notada ◊ arratza de notada istanote: bentu forte pariat chi che fit lendhe totu! ◊ s'ispíritu chi a totu lughe dada est pro sos Sardos guida sigura che faru luminosu in sa notada ◊ como l'isco inue che passat sa notada! Terminologia iscientìfica tpc Tradutziones Frantzesu nuit Ingresu night (period of a) Ispagnolu noche Italianu nottata Tedescu Nacht, Nachtzeit.

nòte , nm, nf: noti Definitzione parte de sa die de s'iscurigada a s'abbréschia, totu is oras de iscuru (in srd. est foedhu de genia mascu, ma si faet meda a fémina puru) Sinònimos e contràrios | ctr. die Maneras de nàrrere csn: avb. note note, n. cun n. = tota note, a totu noti, a note intrea; note e die = a note e a die, a denote e a dedie; passade bona note! = itl. buòna nòtte!; a primu noti, a primu notedhu = comente iscúrigat, sas primas oras de su note; intremesu de noti, in corfu de note = intro de note, a note russa, a noti incrófia, a pizas de denote, a note manna, a tardu de noti, a tardu mannu de note; badhau noti = a manzanu; note manna = longa, chi durat meda (coment'e in zerru); tristu chei sa note = tristu meda; pònnere o leare su die po su note = abarrai a totu noti o fintzas tropu a trigadiu ispassiendisí, in giru, e abarrai crocaus drommius a dedí; passare sa note = itl. pernottare Frases colorida mariposa, solu a note pasas ◊ candu babbu tuu fut trabballendi, dèu abarrai a totu noti sola ◊ bi at una sirena chi cantat note e die ◊ Deus ti dongat bona noti a passai! ◊ passade bona note! ◊ pro custu note no bi at diferéntzia (Zizi)◊ est una noti maba ◊ su note lis paret die e recuint a s'ora de ch'essire ◊ custa pregadoria est po su noti 2. tandho note note mi drommia ◊ ant ballau note cun note ◊ e tui permitis a filla tua de abarrai a tant'oras de noti foras de domu?! ◊ a primu note fio andhau a dommo sua e mi fio frimmau a tradu mannu Terminologia iscientìfica sdi Ètimu ltn. nocte(m) Tradutziones Frantzesu nuit Ingresu night Ispagnolu noche Italianu nòtte Tedescu Nacht.

oscurèssere , vrb: oscurèssiri Definitzione fàere o essire iscuru, note, iscurigare Sinònimos e contràrios iscurèssere, oscuressire, iscorigai | ctr. abbrèschere Frases altzat su sole divinu sos astros oscuressendhe Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu faire nuit, quand la nuit commence à tomber Ingresu to darken Ispagnolu obscurecer, anochecer Italianu oscurare, farsi bùio Tedescu dunkeln, dunkel werden.

«« Torra a chircare