ingolumàre , vrb: ingulimare, ingulumare Definizione pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus Sinonimi e contrari abbetuare, abesare, arranguai, imbisciare, imbitzicare, ingurrinai, ingustai / allicare, allichionare / ingolosinare Frasi sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone 2. in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare 3. po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta) Traduzioni Francese prendre goût Inglese to take a liking to sthg Spagnolo engolosinarse, regostarse, coger el gusto Italiano prèndere gusto a qlcs., abituarsi a còse piacévoli Tedesco Geschmack daran finden.

ingramesciàre, ingramessàre , vrb: ingrammessare Definizione acunnortare a pedire unu praxere a Deus, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu, istare a su chi faent is àteros Sinonimi e contrari incarèssere, incrubai, ingramessire, ingrasciare Frasi in d-unu velu de sonnu isvanessidu torrada ses e mi as ingramessadu (G.Branca)◊ m'ingramesso a su destinu (T.Giudice Marras)◊ bi fit cudhu chi no si fidaiat de unu ebbia e tandho s'ingrammessaiat chilchendhe s'acordu cun paritzos ◊ ti apo abbonadu su dépidu ca ti ses ingramesciadu ◊ medas in campu acudiant a sa cresiedha irbandhonada e s'ingramessaiant Etimo srd. Traduzioni Francese s'humilier Inglese to address s. o., to humble oneself Spagnolo humillarse y pedir un favor Italiano rivòlgersi a qlc., umiliarsi Tedesco angehen, sich erniedrigen.

intzodhài, intzodhiài , vrb Definizione arrennèscere a fàere calecuna cosa, bogàrendhe atzola, intzertare / i. fuedhu = ispirastrare peràula, nàrrere cun craresa, bene, sas peràulas Sinonimi e contrari acamingiai, ammatzamurrai, incannugai / ispirastrare Frasi si no ndi fadeus oi, de custa cosa, no nd'intzodhaus prus ◊ ita totu est su chi ses intzodhendu? ◊ si dh'at nau in tres línguas ma no nd'intzódhiat manc'una! 2. totus fuant prenus de ispantu e no intzodhànt fuedhu ◊ no intzodhat fuedhu, achíchiat e is pagus fuedhus chi narat funt ammesturaus e a truncu de língua Etimo srd. Traduzioni Francese embobiner, resoudre Inglese to hit words Spagnolo dar en el blanco Italiano venire a capo di qlcs., impastocchiare Tedesco einer Sache auf den Grund kommen.

irtazolàre , vrb: istazolare Definizione segare a fitas fines segandho in paris, segare a pígios, fàere a tazolas, bogare (linna) a ascras o àstulas Sinonimi e contrari irfinicare, laurai, tazolare Frasi ndhe segheit unu piantone e s'interesseit a l'istazolare finas chi l'at indebbilidu tropu (B.Truddaju)◊ mannedha istazolait su casu pro lu frauzare chin sas ghinzias acogliadas Etimo srd. Traduzioni Francese couper en tranches horizontales Inglese to cut into slices Spagnolo retazar Italiano tagliare a fétte o sfòglie orizzontali Tedesco aufschneiden.

iscaràda , nf: iscarata, scarada Definizione genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu, de pagare unu tanti chentza fàere contu de su tempus, a su chi si faet su trebballante: s'impreat agiummai solu coment'e avb. Sinonimi e contrari iscaru Modi di dire csn: fuedhai a s'i. = de una manera irfatzida; pesai a i. = pesare a ogru; a i. = a bínchidas, a fuliadura, a meda; bèndiri a i. = totu paris, totu sa cosa a una borta (itl. in blòcco); papare a i. = a satzadura a tropu Frasi ndi at messau de trigu a iscarada, cuss'ómini!… 2. mancai istracus, faint a iscarada cantendu ◊ cussus si ant giogau a s'iscarada su mantedhu miu ◊ s'intendiat sa genti cantendu a iscarada ◊ ciocedhu, porcu mannale, papa a s'iscarada già pagas totu a nadale! (G.A.Cossu)◊ sento sos basos chi ti dei a cua, mentres cun àtere ses a s'iscarada maseda e tzega! ◊ custas cosas bosatrus dhas osservais a s’iscarada, ma sena de sintzeridadi 3. ocannu dhoi at ceréxia a iscarada ◊ cun cussa conca isbuida de pobidhu miu chi pigat fogu coment'e un'alluminu, is fillus benint a iscarada! Etimo ctl. escarada Traduzioni Francese travail à la pièce, effrontément Inglese job contract, cheekily Spagnolo destajo, descaradamente Italiano a gara, còttimo, sfacciataménte Tedesco um die Wette, Akkord, frech.

ischigliàre 2 , vrb Definizione segare a ischígliu, unu pagu a istúturu, parangau a una parte Etimo ctl. esquitllar Traduzioni Francese couper de travers Inglese to cut awry Spagnolo sesgar Italiano tagliare, rómpere a sghimbèscio Tedesco schräg schneiden.

issucutàre , vrb Definizione su chi faet sa giustítzia candho a unu che dhi leat sa cosa chi tenet Sinonimi e contrari aprensionai, escecutare*, imbargai, istajire, preare Frasi apo a tímere chi mi ne issucutet s'arràmene de cogina!… Traduzioni Francese mettre sous séquestre, chambarder Inglese to seize, to turn upside down Spagnolo embargar, incautarse Italiano sequestrare, méttere a soqquadro Tedesco beschlagnahmen, durcheinanderbringen.

istrampàre , vrb: istrempare, istrumpai, istrumpare, strumpai Definizione lassare andhare o betare a terra a unu, una cosa o un'animale a cropu, de botu, cun fortza, su si betare a terra; giogare a istrumpas, a s'istrumpa; atzapulare, iscúdere a ccn. logu; betare a fuliadura, fuliare / istrampare castagna = iscúdere a terra sa castanza àrrida, posta intro de unu sacu, fintzas a essire neta, ispizolada (castagna istrampada = castanza morisca cota a budhidu) Sinonimi e contrari addrabbulai, addrobbulare, betae, iscracare, istrampoinai, istrampulare, rúchere / aciapuai / imbolare Frasi iant certau e si fuant istrumpaus in terra ◊ sas cambas de sos funnos istrempaiant a terra cun sonu búitu ◊ aferrat a su pede s'animale e l'istrumpat ◊ no fatas su redossu istrampandhe sos sacos dae dossu! ◊ ndi as istrumpau un'orroli ◊ burrincu afissiau candu movit carriau s'istrumpat ◊ samunendhe s'isterzu, no istrampes sos piatos ca si segant! 2. fiu istrumpendi cun Giuanni po ci passai s'ora 3. paret unu contu irmalissiatu, ma dontzi cosa s'istrempat apare chin s'àtera ◊ at istrempau a forte s'isportellitu de su barcone ◊ at picatu su lèpore galu viu e li at istrempatu sa conca a una preta 4. si no mi lassas passare ti aferro a s'anca e ti che istrampo a mare! ◊ a terra ti che istrampo, mih, si no l'agabbas! Etimo srd. Traduzioni Francese jeter par terre, abattre, s'abattre Inglese to fall heavily, to pull down Spagnolo derribar Italiano buttare a tèrra, abbàttere, stramazzare Tedesco niederschlagen, zu Boden werfen.

léntzu , nm Definizione orrugu de lentza cun su prumu po averguare si una cosa (mescamente su muru chi si fràigat) est bene prantau in verticale (a prumu) Sinonimi e contrari aprumadori, peumu Modi di dire csn: pònniri a l. = pònnere o fàghere ritzu; essiri de l. = essire a un'imboe, betadu a un'ala, coment'e ruindhe Frasi custu muru no est a lentzu Cognomi e Proverbi smb: Lenzu Traduzioni Francese fil à plomb Inglese plumb line Spagnolo plomada, nivel de albañil Italiano filo a piómbo Tedesco Lot, Senkblei.

lèpa , nf Definizione aina cun d-una lama puntuda e segante de atzàrgiu temperau, a màniga prus che àteru de corru cun isperradura in mesu po serrare sa lama cun s'atza aintru / min. lepedha, leputza, leputzedha; partes de sa l.: màniga (a duas perras cun s'ànima o alcu de ferru in mesu, ribbadinos, anedhu de otone), frama (punta, ata, tolu), collu o truncu (su tretu inue sa frama est intrada apare cun sa màniga); l. de innestare = itl. innestatóio Sinonimi e contrari arrasoa, brotzu, lesòrgia, istuzu Modi di dire csn: segare, púnghere a l., acutare o arrodare sa l.; lepa a follu a brenti de isparedha o a folla de murta = lepa a frama larga meda; crezes de lepa: patadesa, guspinesa, arburesa; l. iscollada = lepa chi a fortza de l'impreare che abberit sa frama prus de comente depet, dorchíndhesi a daesegus; èssere una lepa (nadu de ccn.)= tramperi, fartzu, leperi; èssiri una mala lepa = prenus de rusas, de trampas Frasi fiat una lepa lussurgesa, de cussas a mànigu de corru e lama de atzàrgiu bàtiu e temperau in s'ollu ◊ sa màniga de sa lepa est incircada cun anedhu po fortalesa ◊ pro mànigas de lepa sos menzus corros sunt sos de murone, ma sos piús impitados sunt sos de su màsciu de elveghe Cognomi e Proverbi smb: Lepedda, Leppedda Terminologia scientifica ans Traduzioni Francese couteau à cran d'arrêt Inglese jack knife Spagnolo navaja Italiano coltèllo a serramànico Tedesco Klappmesser.

lis , prn: dhis Definizione pron. de 3ˆ persona pl. impreau po gente e po cosa (= a issos, a issas, a cussos, a cussas, po cumplementu dativu o de interessu): si ponet siat abbandha e innanti de su vrb., siat totu a unu ma apustis (cun impr. e ger.) e si podet acumpangiare cun su prn. bi (a logos, bi chis = che lis) Sinonimi e contrari bi, si 3 Frasi si est a féminas lis rispondho goi, si mi dimandhant ómines lis rispondho gai ◊ a sos Sardos lis ant leadu s'istadu ◊ torrabbilis cussa cosa, a sos meres! ◊ a sa fine benzeint a su chi lis importaiat de piús ◊ dàelis sa cosa issoro, no lis dias sa nostra! ◊ bi lis naro deo su de fàghere, a sos pitzinnos ◊ candho ant afidadu, a issos lis ant regaladu una cafetera Traduzioni Francese leur Inglese to them Spagnolo les Italiano gli, a lóro Tedesco ihnen.

lodhuradítu , agt Definizione chi est fatu de pòdere orrumbulare, unu pagu tundhu, chi no abbarrat firmu Sinonimi e contrari lodhuranu, rumbulatu Etimo srd. Traduzioni Francese roulant Inglese rolling Spagnolo rodadero, rodadizo Italiano atto a rotolare Tedesco walzenfähig.

lutàdu , pps, agt: allutadu 1 Definizione de lutare 2; chi est in corrutu, bestiu a dolu Traduzioni Francese bordé de noir Inglese black-edged Spagnolo enlutado Italiano listato a lutto Tedesco mit Trauerrand versehen.

marturàre , vrb: ammarturai*, marturiai, marturiare Definizione orrúere a malàidu a tempos longos, màrture, chentza ndhe pòdere sanare; sufrire meda, che màrture, guastare, fintzes fàere sufrire o penare Sinonimi e contrari irmalaidare / allizare / trumentai | ctr. sanai / bodire, gosai Frasi a isse lu martúriat su dolore ◊ gighiat sos ojos marturiados de su piantu ◊ tenet una fiza tunconida, marturiada in sa carena barant'annos ◊ sa Sardigna est marturiada de s'isfrutamentu 2. custa prantaza cheret prantada prima chi si martúriet de su totu 3. iscominigaus, no isceis comente marturiai is pòberos?! Traduzioni Francese souffrir Inglese to suffer a long sickness (from) Spagnolo enfermar, sufrir mucho Italiano patire, soffrire a lungo per malattìa Tedesco leiden.

mécus , prn: megus Definizione prn. impreau agiummai solu cun sa prep. chin, cun, e agiummai solu po inditare cumpangia: chin mecus, cun megus = cun dèu; raru in megus (cosa chi propriamente su srd. narat intro meu) Frasi tue beni cun megus ca andhamus a fàghere cosa! ◊ benide cun megus: bos apo a fàghere piscadores de ómines (Ev)◊ como fachies sos contos chin mecus! ◊ sa note colada Elias at dormiu chin mecus ◊ tochit, bèngiat, bèngiat cun megus! 2. ses restada in megus ◊ faco comente sos àteros ant fatu chin mecus ◊ peri chin mecus su tempus no est meta bellu ◊ aite vos chesciades chin mecus? ◊ fide as chin Deus e chin mecus? Etimo ltn. mecum Traduzioni Francese avec moi Inglese with me Spagnolo conmigo Italiano insième a me, in mia compagnìa Tedesco mit mir.

mínda, míndha , nf: ammindha, minna Definizione su terrenu tentu a pàsculu, su pàsculu puru (su chi creschet a solu e fintzes su semenau); a logos est una fune longa po acapiare su cuadhu a manera de pòdere pàschere / min. mindhighedha; prèndhere (su mannale) a mindha = trobeire o prèndhere a cadena de no istesiare; nàsciri a minda = a meda Sinonimi e contrari cunsolza, musungili, paschidórgiu, pastura Frasi no dhue iat mancu unu cantu de minna pro amminnare s'àinu ◊ su pastore deviat dare contu a unu fiotedhu de fiados berveghinos in sa mindha 2. in citadi nascint is domus coment'e su cardulinu a minda! Terminologia scientifica pst Traduzioni Francese pâture Inglese grazing (land) Spagnolo pasto, dehesa Italiano territòrio a pàscolo Tedesco Weideland, Trift.

muràche , nm Definizione muru de pedra assentada chentza impastu; a logos fintzes nuraghe Sinonimi e contrari muragadha, murubbullu / nurache* Frasi at tancau sas cussorjas a muraches ◊ si est pasau in d-unu murache Traduzioni Francese mur de pierres sèches Inglese dry wall Spagnolo muro en seco, tapia Italiano muro a sécco Tedesco Trockenmauer.

murrúda 1 , nf Definizione genia de pische nau deosi po su murru: assimbígiat a s'isparedha o sàragu, portat ispertiadas largas a istúturu, de colore diferente, in is costaos, e innanti est fémina ma apustis essit mascu Terminologia scientifica psc, puntazzo puntazzo Traduzioni Francese sar à museau pointu Inglese charax (fish) Spagnolo sargo picudo Italiano càrace a muso acuto Tedesco Fisch, der zu der Meerbrassen Familie gehört.

óbiga, óbighe , nf, nm: ópica, ópiche, ópicu, úpigu Definizione arretza a forma de sacu, acapiada a una pértia, po piscare trota, fata cun pigionatzos de ollastedhu de erriu (ma a logos fintzes gamu, àghimu); in cobertantza, brulla mala, fura / min. obighedhu Sinonimi e contrari arraciallu, arretza, filau, ganghiledhu, trotiadore / ghelea, giogada Modi di dire csn: fàghere s'óbiga = nadu in suspu, fàghere una cosa in debbadas, fàghere una cosa seguramente irballada; tortu che un'óbiga = dortu a unu gantzu (nadu de ccn., chi no arrexonat e no ponet mente) Frasi fint in su riu trazendhe s'óbiga prena de trota e ambidha ◊ tiu Gabini abiat pistau àndhalas de piscadore, cun arretzas a codhu, su berticale e s'ópiche 2. si cumandhas a isse già la faghes s'óbiga: mancu t'iscurtat! ◊ si ti pones a isse a sótziu già la faghes s'óbiga!…◊ bi est istada sa ruina de s'annada mala e de sas óbigas Terminologia scientifica ans Traduzioni Francese filet de pêche en forme de sac Inglese sack net Spagnolo red en forma de saco Italiano réte a sacco Tedesco sackförmiges Netz.

palaborcédhu, palabrocédhu, palabrochédhu , avb: palaporcedhu Definizione a p. = pigau (prus che àteru pipiu) a codhirone, betau in palas de un'àteru cun is bratzos poderaos a tzugu e cun is cambas in fiancos a tretu de chintzu a dhas poderare su mannu chi portat su piticu deosi Sinonimi e contrari cadhigarone, cocolloi, codhedhu, codhicorona, codhubalone Frasi is buratinus s'iant atuau a Pinóchiu a palaporcedhu Etimo srd. Traduzioni Francese à califourchon Inglese astride Spagnolo a horcajadas Italiano a cavalcióni Tedesco rittlings.

«« Cerca di nuovo