abbacàbbile , agt Definition chi si podet abbacai, menguare de fortza, de fuliesa Translations French qui peut se calmer English peaceable Spanish que se puede calmar Italian calmàbile German beruhigbar.

abbíte , avb: addite, agghite, aita, aite, aiteu Definition a ite, pro ite (iscopu, càusa): prus che àteru si narat domandhandho, ma fintzes candho si bolet nàrrere cun fortza (o tzacu) chi una cosa est totu in debbadas / aitemilu/la/los/las, aitedilu, aitennollu? = ita mi ndi fatzu, ita ti ndi fais, ita si ndi feus? Synonyms e antonyms eaite?, poita? Sentences aite no andhas, como chi est ora? ◊ addite mi cherias, chi mi as cramadu? 2. addite ti miro in su retratu, candho ses morta?! ◊ addite piras, melas, e pro chie, riservades su dulche frutu?! ◊ míseru naschimentu: e abbite su póberu in su mundhu?! ◊ abbite torrades su calche a s'àinu?! ◊ ohi… aite cumpresu m'as?!…◊ e addite tiat èssere a samunare sa conca a s'àinu! ◊ aite a b'istúdiat, cussu? nudha! 3. aitesilas, sas armas, si no pro las impreare? ◊ aitebbolla custa cosa totu andhada male?! Etymon srd. Translations French pourquoi, à quoi bon? English why? Spanish por qué Italian perchè (a che scòpo) German warum.

acatàdu , pps, agt: acatau 1 Definition de acatare 1; chi si acatat, chi istat atentu de si acatare de totu Synonyms e antonyms abbillu, abbistu, ischidadu, schidu, speltu / abbizadu, sapidu Scientific Terminology ntl Translations French avisé English shrewd Spanish que se ha dado cuenta, listo, avisado Italian accòrto German umsichtig.

acoglidòre , agt, nm: acollidore, acudhidori, acuglidori, collidore, gullitore Definition chi o chie arregollet cosas a s’atenta o serbit a ndhe arregòllere, o po dha mantènnere chistia Synonyms e antonyms arregollidori Etymon srd. Translations French ramasseur English picker Spanish quien o que recoge Italian raccoglitóre German Sammler.

afavàdu , agt: afavau Definition de afavare; immalaidau de sa fae chi at papau; chi est chentza fortzas, arréndhiu coment'e malàidu de afavamentu, chi si est pérdiu de ànimu Synonyms e antonyms afaighedhau / cdh. afaatu Etymon srd. Translations French malade, atteint du favisme English a person which can easily contract the ilness of favism Spanish que padece favismo Italian fàbico German Bohnenvergiftung (Fabismus)

afrontànte, afrontànti , nm Definition chie tenet sa propiedade o su possessu a làcana in mesu cun calecun’àteru o cun calecuna cosa (es. istrada) Synonyms e antonyms lacanante, lacanarju Etymon srd. Translations French riverain English frontager Spanish propietario de un inmueble que da a una calle o a un río Italian frontista German Anlieger.

aghedhósu , agt Definition nau de cosa modhe, chi est unu pagu tostada solu segundhu su tretu o segundhu sa calidade Synonyms e antonyms cadhosu / duraghe Sentences su lardu de su súmene est aghedhosu ◊ sa ua litàchina est calidade aghedhosa, bona a pabassa ◊ su péssighe duraghe zughet sa purpa aghedhosa Etymon srd. Translations French pavie English clingstone Spanish duro (dicho de algo que suele ser blando) Italian duràcino German hartfleischig.

agudígliu , agt Definition chi tenet agudesa foedhandho Synonyms e antonyms assudu, prontudu, trempista Scientific Terminology ntl Etymon spn. agudo Translations French hardi English bold in speaking Spanish que habla con agudeza Italian ardito nel parlare German frech.

amicàtu , pps, agt: amigadu Definition de amicare; chi istat a meda cun is amigos, chi ndhe tenet medas; chi si dha intendhet cun àtera fémina (o àter'ómine) Synonyms e antonyms afancedhau, afantadu, amistadu 2. che at catzadu su maridu ca fit amigada cun àter'ómine Translations French concubin English concubinary Spanish que pasa mucho tiempo con sus amigos, amante Italian concubinàrio German in wilder Ehe Lebende.

ammeschinàu , agt: ammischinau Definition chi si ammischinat; chi dhue at de ndhe tènnere làstima Sentences "Tocamí, teni piedadi!" tzerriàt unu a totu boxi, ammeschinau Etymon srd. Translations French minable English who moves to pity Spanish que mueve a piedad Italian che muove a pietà German wer Mitleid erregt.

àndhe , cng Definition foedhu sèmpere cun chi avatu imperau po nàrrere su chi dipendhet o podet dipèndhere de ccn. cosa o fatu, inditat pruschetotu una càusa, un'intzimia Synonyms e antonyms addaghi, arribbau 1, giaghí Sentences andhe chi faghes gai no ti naro piús nudha! ◊ andhe chi bi ses bonu, proite no lu faghes tue?! ◊ andhe chi bi est, pastorighendhe, a si ndhe podiat leare medas de fiados?! ◊ faghedilu tue, andhe chi murrunzas si unu ti azuat! 2. azigu connoschiat s'intrada, andhe a li pedire finas s'essida! Translations French puisque English as, since Spanish puesto que, ya que Italian poichè German was? wie schön!

apatentàdu , agt Definition chi tenet o at leau sa patente; nau cun tzacu, chi tenet calecuna calidade mala créschia meda, segura 2. est unu parassita apatentadu, semper chentza fàghere nudha! Translations French qui a le permis de conduire English licensed Spanish cualificado, que posee el permiso de conducir, redomado Italian patentato German zugelassen, mit Führerschein versehen.

àrra 2 , nf Definition genia de preughedhu chi ponet a s'abe in su casidhu e dha bochit puru si no si meighinat Scientific Terminology crp, varroa destructor Translations French varroa English insect able to kill bees into the apiary Spanish parásito que mata las abejas en las colmenas Italian varròa German Varroamilbe.

arrimàdu , pps, agt: arrimatu, arrimau Definition de arrimare; firmu, postu o lassau a una parte; nau de ccn., chi po maladia o becesa no essit prus Synonyms e antonyms firmu, postu / malàdiu Sentences s'autocarru dh'iant arrimau in pratza ◊ is istimentos de is frades o sorres prus mannos beniant arrimaos e dhos umperànt is prus pitios 2. candho mi ant bidu betzu e arrimadu mi ant che un'istratzu fuliadu (C.Longu)◊ est mesu arrimau, cun sas ancas che tzumpedhu ◊ seo cricanno foedhos arrimaos in calecunu corruncone de sa memória Translations French appuyé, posé English deposited, put Spanish arrimado, que ya no sale de su casa (anciano) Italian depósto, appoggiato German gestützt.

arrisparmiósu , agt Definition chi cricat s'arrespàrmiu, de no perdimentare sa cosa, de ndhe pònnere paga Synonyms e antonyms aculumiosu, aorradori, arreguadori, arrisparmieri | ctr. ispennijolu, isperditziau, istrubberi, sperdicieri Translations French parcimonieux English thrifty Spanish sobrio, que ahorra Italian parsimonióso German sparsam.

assabiàdu , agt, nm Definition chi o chie at cagiau a crebedhu, si est fatu sàbiu Synonyms e antonyms acabadu, acuntzentau, atinadu Etymon srd. Translations French assagi, devenu sage English become sane again Spanish que ha recobrado el juicio Italian rinsavito German wieder zu Verstand gekommen.

ataleschí , cng Definition a tales chi… = a manera chi…, a puntu chi… Sentences avisant sos fideles ataleschí acudant a crésia ◊ a tales chi viva friscu e sanu ◊ onora a su babbu e a sa mama a tales chi bivas tempus meda ◊ si un'istante iscultaias, a tales chi piús no ti ndhe bantes, ti proao in rejones apagantes Translations French de sorte que, afin que English so that Spanish para que Italian talchè, affinchè German so daß, damit.

bàstas , cng: bastis, bastu 3, bastus 1 Definition foedhu po pònnere o chi ponet una cunditzione: s'imperat cun de e cun chi; candho est cun sa cng. chi e cun su verbu èssere e puntu isclamativu (bastu chi siat!) bolet nàrrere puru chi unu no est tanti seguru o no dhue credet meda a su chi narat o intendhet e abbarrat unu pagu ispantau e fintzes dispràxiu = como siat puru?!… si fit abberu?!… Synonyms e antonyms aliali! Sentences beni a ti cuai bastis chi ti cuist bèni ◊ bolliat unu piciocu mancai poberitedhu, bastas chi essit iscípiu bolai ◊ bastu chi sias cun àtere, bae, ma no a solu! ◊ apo a partire cras, bastu chi sas cosas no mi andhent a s'imbesse ◊ bastu chi mi nias sa veridade ti perdono! 2. nachi za est istudiendhe, bastu chi siat! ◊ iscrient chi za sunt sanos, bastus chi siat! 3. - Sas pudhas mias faghent sos oos e si los mànigant! - Bastu chi siat?! ◊ - A Boredhu che li ant furadu sos porcos! - Bastu chi siat?! 4. bastus de mi che l'iscutinare li apo nadu chi ei Translations French pourvu que, à condition que English provided (that) Spanish con tal de que Italian purchè German nur… wenn.

benemíndhe!, benemíndi! , iscl, avb: benimindi, beniminne Definition (fintzas b. de…) bene + mi + ndhe: foedhu po nàrrere chi una cosa a ccn. dhi est andhada bene meda, chi unu est cuntentu o si ndhe cuntentat o chi dhue at de si ndhe cuntentare, chi una cosa est bella de abberu, ma s'impreat fintzes cun idea de paragone e coment'e avb. in su sensu de meda, bene meda (a bortas cun ironia, po nàrrere chi àtera cosa est méngius) Synonyms e antonyms ebbenemindhe Sentences benemindi prexu! benemindi festa! ◊ benimindi s'arrori, su dannu, sa festa, ecc.◊ beniminne de cadhu: ti siat po salude! 2. in bidha s'istat bene: e benemindhe tzitade!… 3. s'arriu est calendi benemindi ◊ ti apu bistu iscriendi cosa e sudendidí benimindi (F.Carlini)◊ est pascendu a fura benimindi! (T.Dei) 4. s'istima de sa mama est menzus: e benemindhe amores de isposa!… Etymon srd. Translations French qu'il est beau! English how fine! Spanish qué bien Italian che bèllo! German wie schön!, sehr gut!

benidòre, benidòri , agt, nm: bennidore 2, benitore, venidore Definition foedhandho de tempus, chi at a bènnere; su tempus chi o fintzes chie at a bènnere, sa criadura chi depet naschire / a/c.: su b. de is verbos in sardu si faet cun is formas de su vrb. àere de s'ind. pres. prus sa prep. a e s'inf. de su vrb. chi s'impreat, su vrb. lessicale (es. apu a biri, as a fàere, at a nàrrere, aus a torrare, azis a bènnere, ant a iscriri); ma no sèmpere inditat tempus: a bortas inditat calecuna cosa chi podet èssere ma no est segura e si podet nàrrere de cosas a su presente puru (za at a pròere puru, como, za!…◊ gei s'at a balli unu sodhu cussu possessu!…◊ frius dhui at a fai anca ant a èssi is piciochedhus? ◊ ge no at a tocai de tzerriai sa maista de partus! ◊ ite cheres chi ti nia: at a èssere gai ma no ndh'isco! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa!); su b. passau (solu de forma) a paragone de un'àteru tempus b. in sardu no s'impreat mai: s'impreat solu in su sensu de duda, de possibbilidade, a metade tra su nàrrere e su dimandhare (za bi as a èssere andhadu a fàghere cudhu cumandhu, berus?! ◊ bae a bídere, chi como at a èssere torradu! ◊ no as a crei ca cussu dannu dh'apu fatu dèu: as a èssi istétiu tui etotu!), o fintzes po inditare seguresa, ma nau cun ironia (dh'ap'àiri pentzau de mi ndi andai a giru cun custu frius!…), mentres chi in su sensu de su tempus si narat de àtera manera: candho so prontu apo a bènnere/benzo ◊ candho s'at a istracare s'at a frimmare ◊ sa die chi ti pones a triballare za at a èssere una bella die!; su b. de unu tempus passau si podet fàere cun s'ind. imp. o cun su cund. passau e fintzes de àtera manera: deris nachi benias e no che ses bénnidu ◊ nanca torràst a benni e no ses benniu! ◊ nachi faghiat tempus bonu, oe, ma mi paret chi che la fúrriat male ◊ seu pentzendi a totu cussu chi emu pótziu fai e no apu fatu ◊ mi as nadu chi tias èssere bénnidu e poi ti ses torradu a pessare ◊ pessaia de bi andhare ma apo tentu irbortu Synonyms e antonyms benideru, imbenidore | ctr. passadu Sentences benes e momentos afannosos preparat su tempus benidore ◊ sas generatziones benidoras ant a èssere diferentes ◊ Sennore, ti ringràtzio chi mi as dadu custa frua: pro su tempus bennidore la ponzo in manu tua ◊ castiae ca is tempos funt cambiandho e sa pinna e su tinteri ant a donae a papae a su mundhu benitore 2. si atzendhent in su coro bramas de lobrare unu menzus benidore ◊ piús allegras bos bia a su benidore! ◊ at postu a parte àteros valores a godimentu de sos benidores (G.Finà) Etymon ctl. venidor Translations French futur, qui va naître English future, unborn (child) Spanish futuro, que va a nacer Italian futuro, nascituro German kommend, künftig, Zukunft Leibesfrucht.

«« Search again