ciàu , nm: crau, cravu, giau Definizione orrugu de cosa, mescamente de ferru, a punta a una parte (e a conca a s'àtera) de fichire in muros o in bigas po apicare cosa, o impreau po punciare cosa grussa meda: meda prus mannu de una css. púncia, po su prus est a sestu cuadrau de traessu (setzione) e prus che àteru dhu faet su ferreri segundhu su bisóngiu; sa puntighedha de una fruschedha, una essidura in sa pedhe; pistadura in conca Sinonimi e contrari clavíglia, obbibi, pilu 1, piredhu 1, púncia / buizola / tzulumbone Modi di dire csn: min. cravitu = essidura, buizola in sa pedhe; ammentare craos vetzos a unu = ammentare punturas malas fatas dae meta e malas a crujare, ammentare cosas chi unu no tiat chèrrere intèndhere prus; no ndhe fàghere ne crau e ne tzou de unu = no arrennèsciri a dhu ghetai in pinta, a dhu cumandai; segare su ciau a mossu = èssere tirriosu, malu, dispostu a fàghere male bastu de lòmpere a su chi cheret Frasi sa ruche nostra est custu fizu: ma no bi at zanna chentza cravu! ◊ at apicadu su cabbanu a unu crau de sa zanna ◊ cussu azes fatu? Ancu vos facant a craos! 2. dae sa grigna fit ladina ca podiat segare su ciau a mossu! Etimo ltn. clavus Traduzioni Francese gros clou Inglese big nail Spagnolo clavo grueso, estaca Italiano gròsso chiòdo Tedesco großer Nagel.

conchimedhòne , nm Definizione unu chi portat sa conca manna meda Sinonimi e contrari concone Terminologia scientifica zcrn Traduzioni Francese grosse tête Inglese big head Spagnolo cabezón Italiano testóne Tedesco Großköpfige.

cóncu , nm: cuncu Definizione genia de istrégiu, mescamente de linna a pònnere a papare a su porcu, a catzigare su furesu, s'àghina, ammurgiare su casu; concale de porcu / bufare totu a unu c. = totu a unu tirone, chentza torrare àlidu Sinonimi e contrari lacu, pica Frasi pica cussa baca e múrghela a cussu concu de preda ◊ sos bervegarzos zughiant murtorzos, zodharzos e concos pro ammurzare su casu 2. in sa funtana at bíbiu abba chin sas manos a concu 3. pigat unu tzicherone de late e si che dhu bufat totu a unu cuncu ◊ bidindhe cudha isprammada bi faet bufare unu cuncu de abba Cognomi e Proverbi smb: Concu Terminologia scientifica stz Etimo srd. Traduzioni Francese auge en bois Inglese big wooden basin Spagnolo recipiente de madera Italiano gròssa cónca di légno Tedesco großes Holzgefäß.

cubòne , nm: cuboni, cupone, cuponi Definizione carrada manna a unu fundhu (cuponi isciundau) o fintzes genia de bàrcia adata po pònnere s'àghina istrecada a budhire po fàere su binu: fintzes carrada etotu Sinonimi e contrari budhidórgiu ! carrada, cua 1 Modi di dire csn: pònnere sa ua catigada in c. = incubonare; bogare su mústiu de su c. pro lu pònnere in sa cuba = iscupu, iscubonare; dare c. a sa ua = lassare sa ua catigada in su cubone a budhire unu tantu de tempus; èssiri unfrau coment'e cuponi = ufradu a casidhu, dispiàghidu, annicadu meda Frasi su mústiu budhit in sos cupones ◊ a su mústiu si li podet dare prus o prus pagu cubone, segundhu su binu chi si cheret fàghere ◊ su mústiu in su cuboni tocat a dhu murigai unas cantu bortas Cognomi e Proverbi smb: Cuboni Terminologia scientifica stz Etimo srd. Traduzioni Francese grande cuve de fermentation Inglese big vat Spagnolo tina Italiano gròsso tino da vinificazióne Tedesco großer Weinfaß.

dàngaru , nm: dràngalu, tàngaru Definizione ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau e pagu sàbiu Sinonimi e contrari càngaru, dangallone, dangarone, giangalloi Frasi debberone dràngalu ch'est, ma de conca, balla!… Terminologia scientifica zcrn Etimo itl. tanghero Traduzioni Francese gros homme maladroit Inglese big and clumsy man Spagnolo hombre grueso y torpe Italiano uòmo gròsso e gòffo Tedesco ungeschlachter Mensch.

didumànnu , nm Definizione su primu e prus grussu de is pódhighes de sa manu o de su pei (e chi aferrandho, cussu de sa manu, atóbiat is àteros bàtoro) Terminologia scientifica crn Traduzioni Francese pouce, orteil Inglese thumb, big toe Spagnolo pulgar Italiano pòllice, àlluce Tedesco Daumen, große Zehe.

dúdhuru , agt, nm Definizione foedhu chi si narat a disprétziu candho unu mannu faet che is criaduras Etimo srd. Traduzioni Francese grand enfant Inglese great big baby Spagnolo crío, niño de la rollona Italiano bambinóne Tedesco Kindskopf.

galiòni , nm Definizione ómine de carena manna meda, artu e grussu Terminologia scientifica zcrn Traduzioni Francese malabar, costaud Inglese big man Spagnolo hombracho Italiano omóne Tedesco Hüne.

gargàgiu , nm: gargaxu, gargazu, gragàglia, gragalla, gragallu 1, gragàrgiu, gragaxu, gregàgiu Definizione nau de is crabas, pegus piticu chi tenet calecunu annu e chi, si est fémina, no at ancora angiau; nau de ccn., chi est piticu de carena Sinonimi e contrari agrallu Frasi in su bangu de tzia ita dha nant dhoi at petza de bòi, crabitus de lati, petza de gragalla, frisciuras e conchedhas Terminologia scientifica anall Etimo ltn. gregarius Traduzioni Francese chevreau, cabri Inglese big kid Spagnolo cabrito Italiano caprettóne Tedesco noch nicht werfende Ziege, noch nicht Mutterziege,

giaitàre , vrb: ciaitare Definizione pònnere is craos, firmare calecuna cosa cun is craos; firmare una cosa coment'e chi siat manténnia a craos Sinonimi e contrari cravillai, inclavai, obbilai Frasi a Cristos l'ant ruspiadu, presu e giaitadu a sa rughe 2. ite ratza de idea e de mania chi in conca giughet fissa e giaitada! (F.Sechi)◊ cussos sunt giaitados a su letu, màrturos a vida Etimo srd. Traduzioni Francese clouer Inglese to nail with big nails Spagnolo clavar Italiano inchiodare con grossi chiodi Tedesco festnageln.

isportínu , nm: sportinu Definizione genia de istrégiu tundhu e ladu a duos pígios apertos in mesu (po intrare in su fusu de sa prentza), fatu de crinu, fatu de crinu po pònnere s'olia mólia a dha prentzare / mata de i. (nadu de unu)= mataudhone, chi portat brenti manna Sinonimi e contrari iscartinu Frasi at cumintzau a carrare sos isportinos, los at prenaos e postos in sa supressa ◊ cada momentu umpriat una túrbia de abba budhia e la ghetabat a sos isportinos ◊ is isportinus si ponint unu apitzus de s'àteru intraus in su fusu de su bancu 2. mata de isportinu chi no est àteru! Etimo srd. Traduzioni Francese scouffin Inglese big round basket Spagnolo capacho Italiano fìscolo Tedesco Beutel zum Auspressen der Oliven.

istuzòne , nm Definizione gurtedhu mannu de coghina Traduzioni Francese grand couteau Inglese big knife Spagnolo cuchillo grande Italiano gròsso coltèllo Tedesco großes Messer.

listòne 1, listoni , nm: listrone 1, listroni Definizione puntedhu de linna prus che àteru de pònnere prantau po poderare serru; nau in cobertantza, unu tontu, pagu abbistu / a disprétziu: listronatzu Sinonimi e contrari puntale / scimpri, tontorrone Frasi chi perdu s'arrexoni pigu unu listroni de magasinu e si arrogu s'ischina a tot'is duas! ◊ est unu logu serrau a listronis 2. tpru, como chi so a cadhu, tpru listrone! ◊ ite su ciafu chi ti che aporzo, brutu isconnóschidu, listronatzu chi no ses àteru! (M.Danese)◊ cudhu listrone, a ite ses bonu?!… Etimo ctl., spn. llistó, listón Traduzioni Francese planche Inglese big stick, numbskull Spagnolo estaca Italiano steccóne Tedesco Latte.

madúru , agt: maturu, meduru Definizione nau po sa mannària mescamente de css. frutu, chi est créschiu bellu, imbénnidu, meda; nau de ccn., chi est créschiu de conca, de maneras de fàere e de pentzare, acabadu, sàbiu / min. maduritu Sinonimi e contrari baracocu, imbénnidu, ingranidu / cabosu, sàbiu | ctr. minudu Modi di dire csn: iscríere a maduru = a líteras mannas; segare, firchinare a maduru = segai a arrogus matucus Frasi ocannu, s'olia est bella madura ca li at próidu ◊ giuchiat sos ocros maturos cantu 'e su puntzu ◊ cudhu péssighe maduru, donzunu azummai de mesu chilu! ◊ calidade madura de cariasa est sa barracoca ◊ a gomai dhi praxit sa madura chi est prus bella de vista e de sabori 2. iscriemilu a maduru ca sinono no ndhe apubo! ◊ no seghes s'issalada a maduru ca no ndhe sigo e mi tocat a che l'ingullire chentza mastigada! Etimo ltn. maturus Traduzioni Francese gros Inglese big Spagnolo grueso Italiano gròsso Tedesco groß.

mandònga , nf: mindonga Definizione fémina debberone Frasi ca bi sunt sos annos, ses manna, màntziga e mandonga! ◊ ti apo a nàrrere continu "mindonga"! Traduzioni Francese grosse femme, dondon Inglese big woman Spagnolo sargentona, maritornes Italiano donnóne Tedesco Riesenweib.

mannítu , agt, nm Definizione chi est unu pagu mannu, créschiu Sinonimi e contrari mannighedhu, mannitedhu, matocu Frasi su pisedhu como za est mannitu a fàghere carchi betada de manu ◊ est animaledhu mannitu de poder bochire ◊ su pipiu, candu fut mannitedhu, andàt cun su babbu a dónnia logu Etimo srd. Traduzioni Francese grandelet Inglese pretty big Spagnolo grandote Italiano grandicéllo Tedesco ziemlich groß, halb erwachsen.

matócu , agt: matucu, matzocu 1, matzucu 1 Definizione chi est unu pagu mannu, chi est créschiu, chi no est tanti piticu / un'arrogu m., unu piciochedhu m. Sinonimi e contrari mannitu, mannu / maduru | ctr. minore, minudu Frasi s'órgiu immoi est matucu ◊ is matixedhas funt matucas, prantadas de annus ◊ arrivada est sa note, umbra matzuca chi paret ispreghendhe su futuru (I.Depalmas)◊ teniat sa filla matuca, de dexiotu annus ◊ est a ogros matzocos che boe in carru ◊ at comporadu butones de oro matzocos pro su custúmene ◊ su tricumuriscu fit matzocu che granos de rosàriu ◊ candu est nàsciru frari miu fui giai matuchedha, tenemu dexi annus Traduzioni Francese grandelet Inglese pretty big Spagnolo grandecito Italiano grandicèllo Tedesco ziemlich groß, halb erwachsen.

nuàtza , nf Definizione nue mala, de tímere Sinonimi e contrari nuone Frasi sas nuatzas si fint, in cussu, annatas e fit torradu iscuru che in buca Traduzioni Francese grand nuage Inglese big cloud Spagnolo nubarrón Italiano nuvolóne Tedesco große und finstere Wolke.

obbíbi , nm: obbili, obbilu, obilu 1, obinu, obiru, ubbiru Definizione crau mannu, ciou de ferru o de linna cun sa conca; in cobertantza, dispraxere mannu / làngiu coment'e un'o. = (nau de ccn.) sicu che linna Sinonimi e contrari clavíglia, giau, pilu 1, piredhu 1 / apicadolza, crau Frasi si no biu in is manus suas su sinnali de is obilus dèu no apu a crei! ◊ fatendhe mògios, lis giaitat su fundhu chin sos obiros ◊ est apicau a un'obbilu ◊ is obibis funt durus a nc'intrai ◊ a bosu ant incravau cun solu tres obinus ◊ ant incravau a Gesugristu cun tres obbilis 2. in su coru mi cravas obbilus verenosus! ◊ si no ti nci ponint s'obbilu in s'ogu, tui no dha bis sa cosa!… Cognomi e Proverbi smb: Obbili, Obinu Etimo srd. Traduzioni Francese gros clou Inglese big nail Spagnolo clavo grueso Italiano gròsso chiòdo Tedesco großer Nagel.

padúle , nf, nm: paoi, paule, pauli Definizione abba apojada, paule manna de abba, giubbu, mescamente in is errios mannos Sinonimi e contrari gurgu 1, lacone, lacuedha, làcuna, pógiu, trógliu Frasi brintat in sa pauli, nci afundat e mortu! ◊ a unu poju mannu de su riu li namus "Paule lada"◊ cussa funtana paret unu padule de arana ◊ funt paois de àcuas mortas ◊ in sa paule bi at tzinnia ◊ adoru de su paoi est totu cannisoni 2. bi est chie no si cunfundhet in custu paule de ódiu Cognomi e Proverbi smb: Paulis Etimo ltn. padule(m) Traduzioni Francese point le plus profond (d'un fleuve) Inglese big pool Spagnolo gran poza de agua en los ríos Italiano grande pózza d'àcqua nei fiumi Tedesco große Wasserlache in Flüssen.

«« Cerca di nuovo