alidédhu , nm: alidredhu, aradedhu, aridedhu, alitzedhu, lidredhu, olidedhu Definizione una genia de chibudhita areste o cibudha de colorus, o fintzes allixedhu o chitarredhas, chi si est segada bogat coment'e sogas o filos de súciu apicigosu: sa candhelita (e fintzes sa concutza o chibudhita) est bona a papare Sinonimi e contrari filavila, lampajone, orrubina, scriudha Terminologia scientifica rba, Muscari comosum Etimo ltn. aretillum Traduzioni Francese muscari à toupet Inglese tassel hyacinth Spagnolo jacinto comoso Italiano cipollàccio Tedesco Schopfige Traubenhyazinthe.

aligàgiu , nm: aligarzu Definizione logu inue si betat s'àliga, su ladamíngiu; s'àliga etotu Sinonimi e contrari agrile, aligurru, muntonàgliu / argúmene, àiga Etimo srd. Traduzioni Francese fosse à fumier, ordures Inglese dung-hill, rubbish Spagnolo vertedero, estercolero, basura Italiano letamàio, spazzatura Tedesco Dunghaufen, Müll.

aligúrru , nm Definizione logu ue si ammuntonat s'àliga, su ladamíngiu Sinonimi e contrari agrile, aligàgiu, aligurru, muntonàgliu Traduzioni Francese fosse à fumier, porcherie (fig.) Inglese dung-hill Spagnolo estercolero Italiano letamàio Tedesco Dunggrube.

ammalaía , avb Definizione a mala gana, mancai chentza gana o contras a sa gana chi si tenet Sinonimi e contrari ammalaoja, ammaròglia, provortza Frasi ammalaia sos contos teviant torrare! ◊ ammalaia est andhadu a chircare cosa, si cheriat manigare! ◊ ammalaia est torradu a domo de su babbu Traduzioni Francese à contrecœur, force est de…, finalement Inglese reluctantly Spagnolo de mala gana, a regañadientes Italiano malvolentièri, giocofòrza, finalménte Tedesco ungern, gezwungen sein.

ammalaòxa, ammalaòza , avb Definizione a mala bògia, a mala gana, contr’a sa volontade Sinonimi e contrari ammalaia, ammaròglia Frasi ammalaoza nos benit de andhare, mancari malàidos! ◊ oe ci non ti callas a sola ti callas ammalaoja! Etimo srd. Traduzioni Francese à contrecœur Inglese unwillingly Spagnolo de mala gana, a regañadientes Italiano malvolentièri Tedesco ungern.

ammantadórzu, ammantadróxu , nm: ammuntadorzu Definizione totu su chi serbit po ammontare, mescamente in su letu: ammantadorzu est fintzes sa de duas partes de unu mutetu Sinonimi e contrari ammontu, ammuntolzu, assacarru, carralzamenta, carrarzura, cobertógliu, coguzu, cubutóngiu, cucutzura, cugutzadorza, incarralzu / torrada Frasi àtzia is ammantadroxus e làssami biri sa brentixedha po biri ita tenis! ◊ addaghi si corcat, sas nues li faghent de ammuntadorzu Terminologia scientifica ts Etimo srd. Traduzioni Francese tout ce qui sert à couvrir Inglese covering Spagnolo mantas Italiano tutto ciò che serve per coprirsi, le copèrte del lètto Tedesco Decken.

ammaròglia, ammaròlgia, ammaròlla , avb, nf: marolla Definizione a mala bolla, a mala bògia, fintzes contr’a sa volontade; fintzes chentza unu motivu giustu, contras a s’arrexone, a prepoténtzia / fai una cosa po s'ammarolla = pro bisonzu, a s’apretu Sinonimi e contrari ammalaia, ammalaoja, atrupi, provortza Frasi ammarolla impicant ◊ meras bortas is babbus e is mamas bolint ammarolla mandai is fillus a iscola po s'afródhiu de dhis fai pigai unu diploma ◊ candu benit s'ammarolla tocat de andai! 2. tantis Sardus ant pigau s'istrada de s'ammarolla, emigrendu peri su mundu! Etimo srd. Traduzioni Francese à contrecœur Inglese reluctantly Spagnolo de mala gana Italiano controvòglia Tedesco widerwillig.

ammóntu , nm: ammuntu Definizione su ammontare; calesiògiat cosa chi serbit po carragiare, a bestire / cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita Sinonimi e contrari afiagnu, ammantu, assacarru, carrarzura, coguzu, cucutzura, cugutzadorza Frasi a su piciochedhu ndhe dhi leat is ammontos po ndhe dhu fàere pesare! ◊ si est imboligau menzus in sos ammuntos e torrau a ormire ◊ a Cristos l'ant postu in sa rughe sen'ammuntu ◊ falaiat su lentore e deo sen'ammuntu! ◊ sa pinneta giughiat s'ammuntu de fenu e sida Etimo srd. Traduzioni Francese couverture, tout ce qui sert à couvrir Inglese everything useful to cover Spagnolo ropa Italiano tutto ciò che serve per coprire, vestiàrio Tedesco Kleiderbestand.

anacàrdu , nm Definizione genia de linna chi faet a mata manna (no est naturale in Sardigna) Terminologia scientifica mtm, Anacardium officinale Traduzioni Francese acajou à pommes, anacardier Inglese acajou Spagnolo anacardo, acajú Italiano acagiù Tedesco Acajounuß.

ancúa , nf Definizione dhu narant po anca, camba; est puru sa parte de apalas de sa còscia de un'animale macellau, sa nàdiga, e sa petza chi portat / s'ossu de s'ancua = sa cannedha de s'anca Sinonimi e contrari anca, anconi Frasi carnatzeri valenti segat petza de ancua ◊ sa bricicheta 'e fogu bogat fumu niedhu de sa part'e s'ancua… Etimo ctl. ancuda Traduzioni Francese gîte à la noix Inglese haunch channell, hip Spagnolo parte posterior del muslo de animal Italiano scannèllo Tedesco Kugel.

àndhas , nf: àndhia, àndhias, àndia, àndua Definizione genia de aparatu a pigare is santos chi bogant in crufessone: duos murales aunios de unu retàulu, chi andhet bene a dhu pigare in bàtoro (prus che àteru a codhu) Sinonimi e contrari letera, létia, peàngela, piàngia, prana 1 / panteus Modi di dire csn: èssere o pònnere in àndhia = portai in panteus, coment'e candu si portant is santus in prucissioni, allirgus, cument'e in festa; leare in àndhias = manera de leare a unu in duos faghíndhelu sere subra de sas manos intradas apare (cun d-una manu si aferrat s'àteru brussu, cun s'àtera unu brussu de su cumpanzu) Frasi Gesús iat nau a su màrtiru: Pesadindi, piga s'àndia e torra a domu tua! (Ev)◊ dh'iant betiu is malàidus in àndias ◊ in portessione leant su santu in s'àndhia 2. su binu niedhu de tiu Bustianu los ponzeit in àndhias ◊ est in àndhias, de sa cuntentesa! Etimo spn. andas, andias Traduzioni Francese chaise à porteurs Inglese sedan (chair) Spagnolo silla de manos Italiano portantina, barèlla Tedesco Tragbahre.

annoài 1, annoàre , vrb: annovare Definizione fàere a nou, fàere una cosa torra; nau de su matedu, bogare sida, cambos noos, linna noa Sinonimi e contrari arrennoare | ctr. imbecrare Frasi sos fiados annoant su pilu, sas àrbures annoant sa foza ◊ in montes si annoant sos élighes de sida ◊ si annoant sas isperas che tràmula in s'olia (G.M.Cherchi)◊ no so prus in zoventura, no si m'est annovandhe sa sanna! ◊ sos ammentos mi annoant sentimentos delicados ◊ annoade s'abbonamentu! 2. candho de s'isventura sa trobea isorves e annoas chizu e usos? Etimo srd. Traduzioni Francese renouveler, mettre à jour Inglese to renew, to update Spagnolo renovar, brotar Italiano rinnovare, aggiornare Tedesco erneuern, aufs laufende bringen.

antiànnu , avb: antziannu Definizione como duos annos, s'annu innanti de s'úrtimu annu passau Terminologia scientifica tpc Etimo ltn. anteannum Traduzioni Francese il y a deux ans Inglese two years ago Spagnolo hace dos años, anteantaño Italiano due anni fa Tedesco vor zwei Jahren.

apàlpidu , nm, avb: apàrpidu, apràpida, apràpidu, apràpidus, apràpiu, pràpidu Definizione su tocamentu chi si faet cun is manos cricandho calecuna cosa (mescamente a s'iscuru)/ avb. a s'apàrpidu/a = a su toca toca, chentza ischire giustu ite e ne inue si tocat o si caminat (o si faet), a su prova prova Sinonimi e contrari apalpu, apraponis Frasi a lugore de istedhos si andhat a s'apàrpidu ◊ a s'apàrpidu sigo in su mundhu rue rue ◊ sa cariasa a denote l'agataimos a s'apràpida Etimo srd. Traduzioni Francese tâtage, à tâtons Inglese gropingly Spagnolo tanteo Italiano tasteggiaménto, tastóni, brancichìo Tedesco Tasten, tastend, dauerndes Betasten.

àpara , nf, nm: àparu Definizione porru de angioni, genia de erba areste chi faet unu pagu che a s’àgiu, ma a cambu meda prus fine, biancu, unu pagu a conca (pagu prus grussa de su cambu) in s'oru de is arraighinas, unu pagu a triàngulu (in setzione), frores biancos a pubusone in punta furriaos conca a bàsciu a bisura de campana, de fragu e sabore forte, bona a papare Sinonimi e contrari antzangioni, gusaju, porru / cdh. sàmbula Modi di dire csn: falàresi chei s'àpara in su mese de maju = arrui acomenti fait cust'erba in maju, candu si acaramat e sicat; genia de frastimu: abbasciau chei s'àpara!; vívere a coa de àpara = campare a fàmine, a dilléziu, cun cosighedhas de pagu contu Frasi sos amministradores ant intituladu carrelas e piatzas a zente chi a bidha no li at dadu mancu un'àpara ◊ che fuint essidos time time, cun sas ancas modhes che àparu in maju (A.Cossu)◊ amus fatu sa falada chei s'àpara de maju! Terminologia scientifica rba, rbz, Allium triquetrum Etimo ltn. cappara Traduzioni Francese ail à trois angles, ail triquètre Inglese wild garlic Spagnolo lágrimas de la virgen Italiano àglio angolare Tedesco Glöckchen-Lauch.

apartàu , pps, agt Definizione de apartai, -are / a s'apartada = chentza si giare a bíere 3. su Cristos est nàschidu a s'apartada Traduzioni Francese à l'écart Inglese apart Spagnolo apartado Italiano in disparte Tedesco beiseite.

apassionàdu , pps, agt: apassionau Definizione de apassionare; chi s'apentat meda a calecuna cosa Sinonimi e contrari atelentadu Traduzioni Francese adonné à Inglese devoted Spagnolo entregado, apasionado Italiano dèdito Tedesco ergeben.

apatentàdu , agt Definizione chi tenet o at leau sa patente; nau cun tzacu, chi tenet calecuna calidade mala créschia meda, segura 2. est unu parassita apatentadu, semper chentza fàghere nudha! Traduzioni Francese qui a le permis de conduire Inglese licensed Spagnolo cualificado, que posee el permiso de conducir, redomado Italiano patentato Tedesco zugelassen, mit Führerschein versehen.

apènas , nm, avb, cng Definizione unu tanti pitichedhu, pagu pagu; coment'e cng. inditat tempus, pagu pagu, luego apustis Sinonimi e contrari acalaizu, addizu, apenedha, impensus, pacu / imperis, impesci Frasi daemindhe un'apenas de su chi zughes! ◊ mi mànigo apenas de pane ◊ ndhe li apo dadu apenas, za li bastat 2. so apenas torradu ◊ su pane apenas cotu est budhidu ◊ fiat unu logu illuminau apenas de una candela a carburu ◊ babbai in iscola at apenas apenas imparau a lígere ◊ cussu no depiat nasci, o apenas nàsciu mortu! 3. apenas chi at bidu gai si ndh'est allegradu ◊ apenas dh'iant bia totus si ndi fuant ispantaus ◊ apenas arribbaus ant allutu su fogu in sa forredha Etimo spn. apenas Traduzioni Francese à peine, un petit peu Inglese just Spagnolo apenas Italiano appéna Tedesco kaum.

«« Cerca di nuovo