Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

afainài, afainàre , vrb Definition istare faendho faina, trebballandho Synonyms e antonyms acositai, afandhentzare, afariare, afracongiai, afraxai, agasonari Sentences si sunt afainados a preparare linna ◊ ego mi depo afainare chin sas cosas de babbu meu Etymon ctl. afainar Translations French s'affairer, s'empresser English to busy oneself Spanish atarearse Italian affaccendarsi German sich viel zu schaffen machen.

afaitài, afaitàre , vrb rfl: afeitare Definition fàere o segare sa braba; pònnere cosa mescamente in cara po si fàere prus bellos (cosa prus che àteru de is féminas) e fintzes fàere vida iscandhulosa Synonyms e antonyms abbarbiai, arrai, arrasai 1, irbarbare Sentences apenas intras po ti afaitare, su barvieri l'acatas prontu a t'ispilire e a t'istufare chin sas novas ◊ mi depo túndhere e afaitare Etymon ctl. afaitar Translations French se raser, se maquiller English to shave, to make up Spanish afeitarse, maquillarse Italian ràdersi, truccarsi German sich rasieren, schminken.

afaltàdu , pps, agt: afaltatu, afaltau, afartadu, afartau, afratadu, afratau Definition de afaltare; unu est afaltau candho, si dh'ant brigau o nau cosa (o ischit de àere fatu cosa chi no andhat bene), cumprendhet e ammitit de tènnere crupa mancai chentza dhu nàrrere, citiu, a ogos a terra, sériu, si sapit in farta; fintzes chi sentit coment'e bregúngia, duritu; a logos, bisongiosu, chi tenet bisóngiu, dhi faet farta calecuna cosa Synonyms e antonyms afusau, ammurtinau, assudhidu, fartadu, frajau, ilfartadu, mancantzosu / suxetzionosu Sentences comenti dh'apu castiau est abarrau afartau, ca gei dhu scit cussu puru chi no andat bèni su chi at fatu! ◊ est afartau che cani in crésia! ◊ si mi agatu afartau mi cunfundu Translations French troublé, contrit English troubled Spanish con mala conciencia, sucia Italian turbato, che si sa in cólpa, compunto German betroffen, sich schuldig fühlend.

afaltài, afaltàre , vrb: afartai, faltai Definition fàere farta, no fàere sa cosa; su si sapire in crupa, leare s'asséliu a sa cusciéntzia Synonyms e antonyms ammancai 2. mi afartant is notis abbilladas e po medas poitas no agatu resposta Etymon srd. Translations French se sentir coupable English to feel guilty about stg Spanish faltar, tener la conciencia sucia Italian sentirsi in cólpa, in fallo German sich schuldig fühlen.

afantallài, afantalliài , vrb rfl: afantillai, afentagliai Definition mòvere s'ària a ventàgliu po si fàere friscura; fàere bentu a su fogu po dhu fàere allúere Synonyms e antonyms arrostai, bentallare, ibentulai Sentences abarra firma ca mi afentàglias! ◊ su cani fiat currendi cun is origas chi afantillànt ◊ su sagrestanu pigat s'incenseri, dhu prenit de braxa e incensu e cumintzat a afantillai fadendidhu santzinai Translations French s'éventer English to fan oneself Spanish abanicar, afollar Italian ventagliarsi German sich fächeln.

afarcài , vrb: afracai, afracare 1, afrachiai 1, afrachiare, afrancai, afrancare, fracae, fracai Definition andhare o lòmpere apitzu de unu cun in manos, o cun àtera cosa o fintzes solu a foedhos, a briga, su si betare apitzu de ccn. cun fortza e cun intentzione mala; fintzes acostire po istare prus acanta, nau de persona in bonu Synonyms e antonyms abbrancai, acafai, aciapai, afarrancae, aferrai, aggafai, aggarrai, agguantai, carrabbusai, trubare, tzurricare / allupiri, atzurrire, botzicare Sentences po no arrui si est afrancau a sa funi ◊ comenti cudhu dh'iat nau s'annomíngiu si dhi fiat afarcau coment'e unu tzurpu ◊ is invitaus si afracant po pigai su postu ◊ su cani si est afracau a mussiai ◊ su lupu afracat s'angioni ◊ mi seo afrachiau a pitzu de cudhu 2. che àbbili mi as afracau! ◊ candu dh'at biu mi dh'at afracau… ndi dhi at nau de dónnia colori! ◊ est istau issu chi mi ch'est afracau a pitzu! 3. comenti at biu su dinai in terra si nc'est afracau ◊ si ndi funt afracaus asusu ◊ cussos funt basadores: comente ti bient ti che afràchiant apitzu a basare! 4. fortzis nontesta ti bolias afracai a mei po ti callentai! Surnames and Proverbs prb: su cani arrabiau si afracat a is cratzonis de su straciau Etymon srd. Translations French s'élancer, se lancer English to rush, to hurl oneself Spanish arrojarse, acometer Italian slanciarsi, avventarsi German sich werfen.

afariàre , vrb Synonyms e antonyms afainai, afandhentzare Etymon srd. Translations French occuper English to busy oneself Spanish atarearse Italian indaffararsi German sich beschäftigen.

afegonàre , vrb Definition bufare binu meda (o àteru cun àrculu), èssere giau a su binu, imbriagare fatuvatu Synonyms e antonyms abbinai, afegare, infegare Etymon srd. Translations French s'enivrer English to become gipsy, to get drunk Spanish emborracharse Italian avvinazzarsi, ubriacarsi German sich betrinken.

afelonàre , vrb: afillonare Definition giare o pigare múngia, cadha de fele, tzacu, arrennegu meda Synonyms e antonyms afelae, aggromare, aggromorare, aprummonare, infelai, renignai Etymon srd. Translations French irriter, agacer English to irritate Spanish encolerizarse Italian stizzire German sich ärgern.

afenàre , vrb Definition abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos Synonyms e antonyms incubae Sentences teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare Etymon srd. Translations French affener, contracter la strongylose English to feed on hay, to catch strongylosis Spanish dar el heno, coger la strongilosis Italian affienare, contrarre la strongilósi German mit Heu füttern, sich die Strongyloidosis zuziehen.

afilàe, afilàre , vrb Definition andhare a ccn. parte (filu); andhare a filu, fàere su dovere, andhare a deretu, pònnere mente, cumprèndhere un'arrexonamentu, arrexonare bene, incarrerare a una filada o arrennèscere a cumandhare a ccn.; abbarrare a tropu faendho sa matessi cosa o de sa matessi manera cun pagu o nudha cunsideru, deasi comente acucat Sentences e a ue ses afilendhe? ◊ sa crapa afiladora est sa chi afilat sas berbeghes ◊ no bi lu poto afilare a su cumandhu, a fizu tou! ◊ fint timendhe chi sa zustíssia no si esseret afilada a domo issoro ◊ bidu l'as a ue ant afiladu sas berbeghes mias? ◊ depimus afilare chito pro pòtere arribbare prima 2. est peus de s'àinu: no bi afilat mancu si lu leas a fune! ◊ già ndhe tenimus sa proa bastante chi no afilas si no cun sa fune! (R.Marras)◊ cristianu revessu: itesisiat chi li nias a fàghere, no bi cheret afilare! 3. candho l'afilat a fàghere gai est peus de cudhu sonadore ◊ l'at afilada a fàghere tempus malu e no cheret cambiare ◊ su macu est a ue l'afilat ◊ l'at afilada a bèndhere ca li cumbenit de prus ◊ totu a cussa domo che ant afiladu a fàghere su nidu, sas rúndhines: in sas de acurtzu mancu unu! Etymon srd. Translations French se diriger English to head for Spanish dirigirse Italian dirìgersi German sich wenden.

afiliatàre , vrb: afiliotare Definition fàere fine, acabbare impresse de fàere una cosa, nau sèmpere però po candho no si faet Synonyms e antonyms atoliare, spodhai Sentences no ndhe afiliotat nudha ◊ si est murrunzadu cun su sótziu ca cussu de cosa no ndhe afiliotat mai ◊ a candho a ti afiliotare bi ndhe cheret!… Translations French se dépêcher English to hurry up Spanish darse prisa, despachar Italian sbrigarsi German sich beeilen.

afracongiài , vrb Definition su si pònnere a fàere, a trebballare, su istare sèmpere faendho Synonyms e antonyms afainai Etymon srd. Translations French s'empresser avec assiduité English to busy oneself Spanish ajetrear Italian lavorare con assiduità, affaccendarsi German sich beschäftigen.

afrisciài , vrb rfl Definition su si arrangiare male comente si podet, su si adatare a is cosas noas po abbisóngiu, a s'apretu Synonyms e antonyms abesare, arragnare Sentences cussa c'est cambiada a càmbera bella e dèu cun su babbu si seus afrisciaus in custu aposentedhu (A.Garau)◊ depit cumpadessi chi s'afrisciaus a cenai innòi ◊ no apu pótziu agatai froris e mi seus dépia afrisciai cun unu brancu de afàbbica ◊ ti ant nau fuedhus de cunfortu po chi t'afriscis a sa passiéntzia ◊ afrisciadí a bivi modestu! Translations French s'adapter English to fit Spanish adaptarse Italian adattarsi German sich anpassen.

afroscàre , vrb rfl: afruscare Definition coment'e bogare pigionatzos, nau fintzes in su sensu de crèschere, fàere a ómine po sa capacidade de fàere fígios Synonyms e antonyms ifroscare / acimbellai Sentences su pisedhu fit afruscadu ca no ischiat comente fàghere a si ch'essire dae sa conchedha Translations French se préoccuper, atteindre l'âge de la puberté English to be worried, to become pubertal Spanish preocuparse, desarrollarse Italian preoccuparsi, divenir pùbere German sich Sorgen machen, geschlechtsreif werden.

afrungiulàre , vrb rfl Definition su si aprigare in calecunu logu o apartare Synonyms e antonyms incheremire Etymon srd. Translations French s'abriter English to shelter Spanish refugiarse Italian ricoverarsi German sich flüchten.

afutàre , vrb Definition pigare (o fintzes giare) afuta, arrennegu Synonyms e antonyms achibberare, airai, aorcare, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchighiristai, inchimerai, incrabudhire, infelai, infuterare Sentences su pitzinnu l'istrochet pro l'afutare, ma cudhu li daet un'iscabessu ◊ s'assessore faedhanne àltziat sa boghe, si afutat, iscudet punzos a sa mesa (A.Cossu)◊ mi afuto inchietu pro chi tentu no ndhe apo de profetu (B.R.Carbone)◊ si mi afuto est rejone, ca so ispiantadu! 2. sas pedidorias isfatzidas de sos profitadores ant afutadu a babbu (G.Ruju) Etymon srd. Translations French s'irriter English to lose one's temper Spanish amoscarse Italian stizzirsi German sich ärgern.

aggajàre 1 , vrb Definition fàere alligru, cuntentu Synonyms e antonyms allegrare, frogare, gavisare, prexai Sentences candho bidiat a mie si l'aggajaiat su coro e mi retziat cun sa cara de fémina allegrada Etymon srd. Translations French se réjouir English to rejoice Spanish alegrarse Italian rallegrarsi German sich freuen.

agganciài , vrb: aggantzare, agghenciai Definition pigare o aferrare cun gànciu, forte a manos etotu coment’e pigandho a gànciu, ma fintzes leare o ingòllere aifatu; abbutonare / leare, andhare a manu aggantzada = a manu pigada Synonyms e antonyms abbrancai, acafai, aciapai, afarcai, afarrancae, aferrai, aggarrai, agguantai, carrabbusai, mantènnere, picare | ctr. lassare Sentences apo bisonzu de èssere aggantzada e nutrida ◊ arrimat su paperedhu e agghènciat s'ampudha de s'àcua ◊ cudhu dh'agghènciat a su bratzu e ndi dhi pigat su dinai! ◊ aggantza su brassolu! ◊ a carrasegare aggantzant a Zorzi in ziru ◊ fut lompindhe a isprèndhere sos cadhos candho dh’ant agghentzau e che dh'ant furau 2. o truncat o aggànciat! ◊ unu nudha, carchi cosa chi agghentzas o chi pentzas Etymon itl. agganciare Translations French saisir English to cling, to catch Spanish enganchar, agarrar Italian agganciare, aggrappare, ancorare, prèndere German sich festhalten, verankern, nehmen.

aggradèssere, aggradèssi , vrb: gradèssere Definition àere praxere de calecuna cosa, su si ndhe alligrare Synonyms e antonyms acaressire, aggradae, aggradèscere, aggradire, piàchere / acetai, arriciri | ctr. disaggradare Sentences at aggradéssidu meda sos saludos chi li ant fatu tantu piaghere ◊ contivizu apo a tènnere de ti amare de cantu mi aggradesses e t'istimo (M.Murenu)◊ si cancuna cosa de bonu apu fatu, aggradessimidha! Etymon spn. Translations French apprécier English to like Spanish agradecer, agradar Italian gradire German sich freuen über.