alciàda , nf: altzada,
antiada,
antziada,
arciada,
artiada 1,
artzada,
artziada,
asciada,
atzada,
atziada Definition
su artzare a unu logu prus in artu, su mòvere de bàsciu a pitzu, a in artu; tretu, logu chi faet andhandho e faendhosi prus artu / min. arciaredha, cdh. altzatedha
Synonyms e antonyms
altzadòglia,
ampuada,
apilicada,
ficada,
muntada,
petorru,
picada,
pigadorza,
pontinsusu,
pugiada
/
pesada
| ctr.
cabada,
falada
Idioms
csn:
arciara, artziada de ogru, artziata de cara = castiada, ocrada (tempus: unu sinnu); atziada de ingéniu = bella pessada, bona; fàghere o fai una cosa in d-un'artzada de oju = in d-unu sinnu, in lestresa meda; alciada de conca, de sàmbene = acucada, idea mala, cosa pagu sàbia detzisa de un'improntu
Sentences
a s'altzada de s'Udrone fut s'oràriu de lòmpere ◊ a s'alciada de sa fiama lughiat totu ◊ una màchina est arratulendhe in s'arciada
3.
ispendhiat su dinari in d-un'artzada de oju ◊ dexi dis passant in d-un'artziada de ogus ◊ custu cane cumprendhet totu a s'artziada de s'ocru ◊ dogni altzada de oju ti pienat su coro de dolore ◊ it'est cust'alciada de bigirria?!…◊ s'istajone fiorida in d-un'asciada de oju est isparida! (A.Porcheddu)
Scientific Terminology
slg
Etymon
srd.
Translations
French
montée
English
ascent
Spanish
subida
Italian
ascésa,
levata,
salita
German
Aufstieg,
Aufgehen.
ammadricàda , nf Definition
su ammadrigare, pònnere sa madrighe, su frammentu, su pesare de sa pasta
Synonyms e antonyms
ammadricadura
Etymon
srd.
Translations
French
levage
English
leavening
Spanish
fermentación
Italian
lievitazióne
German
Aufgehen.
ammadricàre , vrb: ammadrigare,
matricare Definition
pònnere sa madrighe, ammesturare su frammentu a sa farra po fàere su pane, su càgiu a su late po fàere su casu, po fàere su giodhu; isconciare, iscagiare coment'e frammentu (in s’abba); nau de su tempus, cambiare in bonu
Synonyms e antonyms
immardicare
/
irfàghere
Sentences
sas córbulas prenas de símula fint ammadricadas dae su sero ◊ su late no bi at ammadrigadu: fossis fit pagu su cragu
Etymon
srd.
Translations
French
mêler du levain,
fermenter
English
to leaven,
to ferment
Spanish
leudar,
fermentar
Italian
lievitare,
fermentare
German
aufgehen,
gären.
pesàda , nf: pesara,
pesata Definition
su pesai/pesare, su istrantagiare, su pònnere prantau, su cumenciare: totu is significaos de pesai/pesare; fintzes logu in artzada, chi faet andhandho e inartandho, logu in artu / pesada de ogus = artziada de ogros, abbaidada, manera de abbaidare, ograda
Synonyms e antonyms
arritzada,
artziada,
ficada
/
ampuada,
artziadroxa,
pesadroxa,
pigadorza
| ctr.
corcada,
sétia
/
cabada
Sentences
sa pesada de su fogu, de su prantu ◊ amus intesu sa pesada de su piantu ◊ sa pesata de sa carena ◊ a sa pesada de su letu s'ojada imbergo in s'infinidu ◊ it'est custa pesara de a mengianu chitzi?! ◊ fut unu mengianu friscorosu ma cun sa pesada de sa die piat a caentare comente fut faendho dea totu s'istade
2.
nc'est abbrincau me in sa pesadedha currendu anch'e su monti ◊ dhus eus atobiaus in "Sa pesada de Mògoro"◊ nci funt tretus de istrada in calada e tretus in pesada
3.
gei portat una pesadedha de ogus: parit Nostrassennora de s'arramédiu!…
Etymon
srd.
Translations
French
haussement
English
lifting up
Spanish
alzamiento,
levantamiento
Italian
alzata,
levata
German
Aufgehen,
Aufstehen,
Aufgang.
pesài , vrb: pesare,
pessare 1 Definition
pònnere ritzu, prantau, istrantagiau, artzare in artu, a cara a in artu, o fintzes solu unu pagu de no arresurtare in terra; pigare e trantzire a una bandha, pònnere a una parte, chistire; nau de sa pasta e de su pane cun su frammentu, segare de su cumossu e giare sa forma a su pane, ufrare aghedandho (ufrandho si supesat), èssere a puntu giustu po dhu còere; nau de sa fera, fàere essire, giagarare a manera de dha pòdere bíere e cassare
Synonyms e antonyms
arritzare,
ficare,
fichire,
istantargiai
/
allogae,
coltoire,
frànghere,
pigai 1,
transiri 1
/
atrafudhai
/
seguzare
| ctr.
crocai,
imbasciai,
incruai,
sèdere
Idioms
csn:
pesare unu muru, pesai una domu = fai unu muru, fraigare una domo; pesare una domo in muros = fai is murus de sa domu; pesàrendhe sos pes dae terra = isbodhiaisí, fai debressi; pesare dae maladia = sanai, cummentzai a si ndi pesai de su letu una borta passau su mali; pesàresi su bentu = cummentzai a fai bentu, andai bentu; pesai is ogus = artziare sa crista, sos ogros, arritzare sa conca pro abbaidare prus in artu; pesai su pani ciuetu = sestare, segare a cantos, onzi cantu unu pane (civraxu, cocòi, àteru); pesare abbolotu, burdellu = pònniri certu, fai certai, certai; pesare arta (una chistione) a unu = certaidhu po ccn. cosa, pigaidhu a tzérrius, nàrriri cosa; pesàresi a cantare, pesare una boghe, una batorina, un'otada = cummentzai o ponnirisí a cantai, cantai una batorina, una curba; pesàresi a boghes = ghetai tzérrius; pesàresi fogu = allúiri fogu, cumentzai a s'istèrriri fogu fuiu; pesare a bolare = bolai, andai a bólidu, fai bolai, isperditziai; pesare sa néula, su nie, su fritu = fai passai sa nébida, sa ní, su frius; pesare de renes = istrantaxai, pruscatotu assusai, andai mellus bèni, istai mellus; pesàrendhe sa domo = tènniri contu sa domu, fai su torracontu de sa famíglia; pesare su ballu = fai su ballu
Sentences
no as s'ardire pro ti ne pessare dae su letu ◊ po pesai a susu tocat a fai un'iscala a gradinus de telutzas niedhas ◊ a s'albéschida pesat a s'altura su crapalzu (P.Lavra)◊ su pitzinnu est rutu: pesandhelu! ◊ su muru bene pesadu faghet bellesa e onore ◊ su bentu pesat su pruini a remolinadura ◊ ti apu donau dinai po ti ndi pesai sa domu ◊ pesa a ballare, Muschitedha mia! ◊ chi arruit gei si ndi torrat a pesai! ◊ iat bófidu a ndhe dhi torrare a pesare cussa crésia orruta torrada a unu mògoro de pedra
2.
comente agabbas de manigare pèsache totu! ◊ da, pesadechela custa cosa, ca amus fatu! ◊ a sa pipia candu est matuchedha nde dhi pesant is orichinus de prata e dhi ponent is de oro ◊ pesadindhe de inoghe, istrizi ca istrobbas!
3.
su pane in zerru istentat a pesare ◊ sas córbulas prenas de símula fint ammadricadas dae su sero prima e como fint pesadas ◊ sa pasta no at pesau bene
4.
su cani at pesau unu lèpuri, una perdixi ◊ sos canes ant pesadu unu sirvone
5.
si essit su sole che pesat sa néula ◊ si andhat bentighedhu tébiu che pesat su nie ◊ si aiat próidu che aiat pesadu custu frizidore ◊ in bidha si pesat unu grandu avolotu contras a Perdixedhu malas trassas ◊ candho pesaiat una boghe isse intumbiat in sas badhes de acurtzu ◊ su tilibirche comente caentaiat sole si pesaiat a bolare ◊ za coitamus a pesare a bolare cussos duos sodhos!…◊ cussu fogu fuidu si est pesadu comogomo ◊ no mi la peses tantu arta ca sinono mi che so andhendhe! ◊ babbu cun Luiginu nci funt torraus a pesai a medau ◊ s'iat pesau unu bentu chi che crocàt fintzes is ogiastos ◊ s'at pesadu nues mannas
Surnames and Proverbs
prb:
chie pesat chito faghet zoronada ◊ s'abbisóngiu pesat su béciu a curri
Translations
French
se lever,
soulever,
mêler du levain
English
to get up,
to leaven,
to raise
Spanish
levantarse,
alzar,
fermentar
Italian
alzarsi,
sollevare,
innalzare,
lievitare
German
aufstehen,
sich erheben,
heben,
aufheben,
aufgehen.