Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

béssu , nm: ésciu, versu 1 Definition manera, foedhandho de su fàere una cosa Synonyms e antonyms betu, getu, manera, zenia ésciu, éssu, versu 1, vessu Idioms csn: bènnere a bessu = bènnere a betu, èssere possíbbile, andhare bene; a bessu de… = cufromma a… Sentences nudha li curriat a bessu giustu ◊ abbertos a bessu giustu sunt balcones e giannas (P.Mossa)◊ as tratadu sas cosas a bessu tou ◊ sulcos a bessos dortos tue curregias! ◊ bido zente in su fossone tundhu benne a sa muda e pianghendhe a bessu de sas rogassiones in su mundhu (P.Casu) 2. no benit a bessu tantu disastru: mancu chi che apat passadu ura mala!(Grolle) Etymon itl. Translations French habitude, manière English habit Spanish costumbre, hábito Italian vézzo, mòdo German Gewohnheit, Art.

biscambíglia , nf Definition genia de giogu a cartas Synonyms e antonyms brisca 1 Etymon itl.l biscambiggia Translations French "briscola" English briscola Spanish brisca Italian brìscola German Briskola, Art Kartenspiel.

brandalliéri , nm Definition bide, pértiga, sarmentu americanu Translations French vigne americaine English American vine Spanish vid americana, labrusco Italian vite americana German Art Weinstock.

bullínu , nm Definition orrughedhu de linna chi si faet bolare iscudendhodhu a fuste: genia de giogu chi faent is piciochedhos Synonyms e antonyms gallezu Sentences su pitzinnu fit su mentzus zocatore a bullinu e a morrócula ◊ fint dóichi bucas chi cheriant a manicare e unu coconedhu cantu de unu bullinu lu depiat partire in duos Scientific Terminology ggs Translations French bâtonnet English tip-cat Spanish tala, toña Italian lippa German Art Kinderspiels.

càsta , nf: crasta 1 Definition genia, arratza po ndhe parare, nau mescamente de animales; calidade de calecuna cosa Synonyms e antonyms arràcia, arramponi, genia, iscera, isceta 1, iscrípia, paru, raima Idioms csn: zogàresi a su pudhu ’e casta = pèrdere su tempus in sas diverteras, chentza cumbinare nudha, chentza contu e chentza cabu; parai casta = parare ratza, lassare un'animale (o un'erba o àrbure) pro ndhe fàghere àteros cun sas matessi calidades; pàrrere vonu de casta = bonu meda, de sa menzus calidade Sentences una crasta de ballu chi nd'eis bogau a pillu!…◊ tengu unu caboni de sa vera casta (E.Pintor Sírigu)◊ che pastore de casta, iberrabat sa robbedha in su cunzau a cara a sole ◊ caboni de casta ghetat sempri s'ala a sa pudhasta chi circat callenti 2. líbberos de cussa casta no nche ndhe tenzo 3. sas abes si dividint in tres castas chi però faghent una famíllia sola: abe maistra, abe selvidora, abe màsciu Surnames and Proverbs smb: Casta, Crasta Etymon ctl., spn. Translations French genre, espèce, variété, caste English kind, species Spanish casta Italian schiatta, spècie, varietà German Stamm, Art.

ciapuédhu, ciapulédhu , nm Definition min. de ciapu, ma mescamente genia de macarrone: is ciapuedhus o tzapuedhus funt macarrones fatos a manu, de chivarzu (ma no solu), orrughedhos de pasta alladiada segada a orrughedhos Sentences a papai eus fatu ciapuledhus a casu furriau Translations French genre de pâtes courtes English a kind of macaroni Spanish clase de pasta corta Italian un tipo di pasta córta German eine Art Makkaroni.

ciciriópis , nf: tzitziriopis Definition feruledha de àinu, de casu, una calidade de feurra Synonyms e antonyms ferulagasari, feruledhagàsina, feurrabburda, feurredha, fraudha Scientific Terminology rba, Thapsia garganica Translations French thapsia English thapsia Spanish tapsia Italian tàpsia German Art von Steckenkraut.

crèze 1 , nf: greza Definition cosa chi in is calidades si distinghet de un'àtera Synonyms e antonyms calidade, genia, iscera, iscrípia, paru Sentences su campu produet su laore cufromma a sa creze de su terrinu ◊ sos frutuàrios sunt de tantas crezes ◊ custu basolu est de duas crezes: cheret chirriadu su de semenare ◊ sas erbas bonas sunt de tantas crezes ◊ cuss'àrbure bogat fiores de creze mala chi iscóniat su fragu Translations French catégorie, genre English cathegory, kind Spanish categoría, género Italian categorìa, gènere German Kategorie, Art.

ganghilédhu , nm Definition genia de arretza coment’e sacu, po piscare Synonyms e antonyms arraciallu, arretza, filau, óbiga Etymon ctl. gánguil Translations French guideau (pêche) English kind of fishing net Spanish red para pescar Italian àngamo German eine Art Reuse.

gató, gatòe , nm: ghitou Definition druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a mórigu a mórigu, àrridu candho ifridat Synonyms e antonyms cartò, catone Sentences mamma mi at fatu unu gatoe mannu po sa festa Scientific Terminology drc Etymon itl. gattò Translations French gâteau à base d'amandes et du miel English sweet stuffed with almonds Spanish dulce con miel y almendras Italian croccante (alle màndorle, alle nocciòle) German eine Art Mandelkrokant.

genía , nf: ginia, inzia, zenia Definition totu su chi distinghet una cosa o una categoria de cosas de dónni’àtera / ginias = calidade de binu biancu fatu de uas diferentes Synonyms e antonyms arràcia, creze 1, iscera, iscrípia, paru, vúglia / manera Sentences seus totus de una própiu genia ◊ èguas!… dèu no mi coju cun fémminas de cussa genia! ◊ sa limma faet diferentes pópulos e natziones e faet in modu chi areos, genias, aréntzias si potzant connòschere e adatare (P.La Croce) 2. funt follas piticas e mannas, fatas a dogna genia Etymon itl. genia Translations French genre, sorte English kind Spanish género Italian gènere German Art, Weise.

gétu , nm: ghetu Definition su betare, su fàere a betadura, ma inditat prus che àteru sa manera o fintzes su gradu o gravidade de unu fàere: foedhandho de laore, su sèmene chi si betat Synonyms e antonyms bessu, betu, manera, puntu 1, tretu Idioms csn: colare a ghetu, bènnere a ghetos = colare a betu, a manera o acurtzu de andhare bene a fàghere carchi cosa; a su ghetu… = a su chi parit…; èssere a ghetu malu = a malu tretu, a malu puntu, istai mali; a ghetu meu, tuo, suo = acomenti andat bèni a mimi, a tui, a issu, e gai; muncadore de ghetu = mucadore tanadu a fiores pro die de festa (= de ghetai in conca?); fàiri una cosa a getu de… = a zisa de…; fae su getu de… (+vrb.)= fàghere a manera de… (+vrb.) Sentences aiat imparatu a connòschere sos fómines e a cale ghetu los potiat tòrchere ◊ si sichimus de custu ghetu, de sa Sardigna petzi nos abbarrat unu desertu de chisina ◊ sas cosas las videt a ghetu suo ◊ sas cosas no andhant sèmpere a ghetu deretu 2. caentabamus sos crapitos fintzas a candho no fint a ghetu de poder súghere ◊ su criedhu s'est illascau a prànghere, a ghetu de nche li falare sa matichedha ◊ est ghetandhe fritu a ghetu de astragare s'àlinu ◊ po fàiri su carrúciu si segat una canna a getu de furca, a una parti ◊ aus fatu su getu de atobiae su veterinaju 3. chirco sos pilos tuos in sos ghetos e in sos ghentinos de sos ispuntones ◊ Bantonedhu, no de nepode, li pariat fizu de cantu si assimizabat de coloriu e de ghetos 4. sos massajos fint avertitos de semenare solu su ghetu comporatitzu Etymon srd. Translations French façon English way, reverse Spanish manera Italian manièra, vèrso German Art.

ghísa 1 , nf, nm: gisa, ghisu 1 Definition coment'e…, de sa matessi manera de… Synonyms e antonyms disa, manera, zisa Sentences andhaiat a ghisu de tzintzigorru ◊ li picat unu tochedhu de coro a ghisa de si che l'essiret de petorras! ◊ mi at nuscatu e at intesu s’arrastu a ghisa de cane de catza ◊ si dh'at posta in tzugu a ghisu de issarpa Etymon ctl., spn. Translations French manière, façon English manner Spanish guisa Italian guisa German Art, Weise.

iscèra , nf: ischera 1, ischiera, issera, scera Definition unu tanti mannu mescamente de gente, ma nau agiummai solu in su sensu de arratza, genia Synonyms e antonyms arràcia, genia, iscrípia, paru, vúglia Sentences sas ischeras poniant in fua ◊ li benzeit un'iscera de tremuledha a iscossas 2. est un'iscera de ladros ◊ tiu Pericu faghiat contos de onzi issera ◊ sas chilandras sunt fatendhe dogni iscera de cantu (B.Truddaju)◊ fint frunidos de onzi iscera de machinàrios ◊ est unu líbberu chi bi at cumponimentos de onzi iscera Etymon itl. schiera Translations French espèce English kind, species Spanish especie Italian spècie German Art.

ispéscia , nf: (i-spé-sci-a) ispéssia, espréssie, ispétzia, spétzia Definition genia diferente de un'àtera, cosa de calidades diferentes e fintzes is calidades o piessignos chi distinghent una cosa / ispétzia de!… = nadu a ispantu o a bàntidu: arratza de!… (cosa bella, bona, e gai) Synonyms e antonyms arràcia, creze 1, genia, iscera, iscrípia Sentences fatat bundhare vidas de dogni ispéssia e figura pro muntènnere a tie in bona muta (S.Casu)◊ faghet contare dogni ispéssia de machine ◊ un'ispéscia de igumarradura si atzendhet in su coro candho penso a tie ◊ is ispétzias de s'óstia sunt sa biancura, s'arredundesa, s'olori, su sabori Translations French espèce English kind, species Spanish especie Italian spècie German Art.

liòna , nf, nm: lioni 2, loni, olioni 1 Definition calidade de lissa (portat una genia de isperraduredha in sa barra, asuta, e lavra de pitzu grussa)/ min. lionitu; lon'e irí (loni de girí)= chi fait me is girís Synonyms e antonyms ozone, ullone Sentences su loni… ndi essit mannu coment'e su gèvulu, de duus chilus Surnames and Proverbs smb: Lioni, Loni, Lonis Scientific Terminology psc, mugil chelo Etymon itl. leone Translations French muge, mulet English mullet Spanish lisa Italian mùggine chelóne German eine Art von Meeräsche.

manèra , nf, avb Definition si narat po su comente totu is cosas acontessent, si narant o si faent: a bortas si narat fintzes in su sensu de bene, de manera bona, giusta, o segundhu comente fintzes meda, tropu, bolendho inditare un'esageratzione Synonyms e antonyms bessu, modu / meda Idioms csn: manera, de soli!...= pagu forti, custu soli!...; (fai, nàrriri, stai e totu aici) a cudha m. = a brétiu, chentza de régula, comente andhat andhat, a cudhenia; si fiat a m. = si faghiat, si fit possíbbile Sentences cun sa bona manera si ndhe bogat prus chi no cun sa mala ◊ sunt sedatos fatos cun manera e balentia ◊ portadhi sa manera a pobidhu tuu, assinuncas t'arroscit e ti donat una bella incarrerada! 2. a cudha manera seus: no moreus e no campaus! ◊ - E comente istades? - De onzi manera, chei su tempus! 3. manera de tempus mau: no tenit sentidu de iscampiai! ◊ no fadiat a camminai de cantu fiat proendi: e manera de àcua, puru!…◊ ite manera est custa de issúnnere su logu po àere samunadu bator tzícheras?!…◊ chi fiat a manera, zeo cherio fàere ónnia sacrifítziu po issa Surnames and Proverbs prb: in dogni cosa bi cheret manera Etymon ctl., spn. Translations French façon, manière English manner Spanish manera Italian manièra German Art, Weise, Manier.

módu , nm: motu Definition su comente si faet o acontesset una cosa; nau de is verbos, est unu piessignu chi inditat si s'atzione est reale, solu possíbbile, dipendhenthe de un'àtera o cumandhada (is modos definios faent custu cun is desinéntzias personales; is modos indefinios inditant s'atzione chentza precisare sa persona e no precisant bene mancu su tempus) Synonyms e antonyms manera Idioms csn: si fit a m. de… = si faghiat a…, si fut possíbbili a…; pònniri m. = regulare, zúghere o fàghere a régula; fàghere a m. de…, in m. chi…= fai a manera de…, fai su possíbbili po…, po chi… Sentences arratza de modos chi tenides faghindhe sa cosa!… 2. si fit a modu de ti ndhe furare andhao ventureri in terra anzena! ◊ eus a fai in modu de dh'acuntentai ◊ inforrat su pani totu debressi in modu chi su forru s'iscidrit su prus pagu possíbbili Etymon itl. Translations French façon English manner Spanish manera Italian mòdo German Art, Weise.

panevrèsa , nm Definition pane carasau, pan'e cici, genia de pane finedhedhu, longu o tundhu (fintzes addopiau), fresau e assau, tzacarrosu (si no est isciustu) Scientific Terminology mng Etymon srd. Translations French pain typique de la Sardaigne très mince biscuité English typical bread from sardinia Spanish pan típico de Cerdeña Italian pane tìpico sardo a sfòglia sottilissima biscottata German eine Art sardischen Brotes.

pàru , nm Definition css. animale bistu coment'e genia diferente de dónnia àtera genia de animales: si podet nàrrere de gente, bista però diferente in calecuna cosa (es. ómines, féminas, maistos, impiegaos) e fintzes de àteru Synonyms e antonyms arràcia, genia, iscera, iscrípia, parile, paruzu Sentences teniat cada paru de bestiàmine: berbeghinu, bàchinu, pudhinu…◊ candho sunt runendhe sas crabolas isto sempre pessighindhe cussu paru ◊ su mariane est unu paru malu a ammedhare ◊ bellu paru, sas berbeghes, mih!…◊ cocodrillu famidu, si boltat a su paru sou matessi! 2. bellu paru sezis, sas féminas!…◊ ca sos ómines puru, balla, arratza de paru! ◊ cussa piciochedha impunnat tropu a su paru sodrau ◊ cun su paru fémina no cumbenit a pitzigare! 3. est unu paru de maladia mala, cussa Etymon srd. Translations French espèce, catégorie English species, category Spanish especie, clase Italian spècie, categorìa German Art, Spezies.