Abbreviations Legenda | Symbols Legend

arrogàu , pps, agt Definition de arrogai; fatu a orrugos / istrada arrogada = totu a fossos siat a fortza de bi colare mezos graes e siat pro iscavos, triballos Synonyms e antonyms chimentau, secau, truncadu | ctr. intregu Translations French cassé, brisé English broken Spanish hecho añicos, destrozado Italian rótto, infranto German zerbrochen.

fàtu , pps, agt, nm Definition de fàchere, fàere, fàghere, fai; chi est acabbau de fàere; chi est lómpiu, crompiu, bonu, nau de cosa de papare; nau de ccn., chi tenet s'abbilesa de su mannu, de chie est créschiu; cosa chi si faet, ma pentzada coment'e acabbada, finia Synonyms e antonyms acabbau, finidu / lómpidu / deretu, dovere | ctr. irfatu, iscónciu / nadu / chélviu Idioms csn: casu fatu, pira, superba fata, bimisone fatu = bellus a papai, in sa menzus muta pro manigare; fémina fata, ómine fatu = mannos, créschidos de poder fàghere sa faina, sos meres de domo, fata a fémina, fatu a ómine; bèni fatu, bèni fata (nadu de sa carena de unu o de una) = chi zughet una carena bella, galana, chentza pecu perunu; cadhu fatu = annestradu, domadu, bonu de si ndhe serbire; agt. + e fatu, fatu = deretu, deunudotu, sa calidade isazerada inditada de s'agt. (isprammau e fatu = isprammau meda, ispereladu fatu = ciurpu límpiu, tzegu deretu, iscassiadu fatu = macu deretu); cosa fata = fatuzu, brusceria; èssiri fatu e lassau = èssiri acoment'e nisciunus, èssiri mandronis, abarrai a su chi dhus faint is àterus, leàresi sas cosas tropu a pagu incuru; benevatu!, benivatu! = mellus aici, gei ti/dhi dexit!: peràula de valore morale pro aprovare una cosa fata, coment'e allegrendhesindhe, fintzas candho de custa ndhe benit carchi dannu a s'àteru; malevatu = chi no andhat bene, chi no est bonu, nadu de unu cumportamentu, de assiones; fatu male = fatu in manera irballada, no zusta, nadu de faina, de triballu, de òpera; fatu, fatu! = una borta fata, una css. cosa, abarrat fata e no si nci pentzat prus; fatu fatu (agt.: nr. fatuvatu, fuedhendi de cosa de papai)= fatu meda, lómpidu deunudotu; fatuvatu = avb., totora, dónnia tantis, de pagu in pagu; su nadu su fatu = nada e fata, nàrriri e fai una cosa sentza de abarrai a su pentza e torra, sentza de pònniri tempus in mesu; si no est gai, fata!… = no dhi fait nudha si no est aici; su fatu de domu = fainas de domo; su fatu meu, tou, sou e gai = su doveri miu, tuu, suu, sa cosa chi pertocat a mimi, a tui, a cussu; fatu a… (+ númene, agt.) = belle e chi…, cun totu chi est…; fata bi l'apo! = seo arrennésciu; fata mi l'at, cussu farabbutu! = mi at frigau, cussu farabbutu!; su pane chi zughia no mi l'at fata = su pane no mi est bastau po papai 2. cussu triballu est fatu: cheret petzi abbaidadu pro carchi irballu ◊ ndi est artziau gopai vicàriu ispramau e fatu ◊ fàghela tue sa faina, chi cussu est fatu e lassadu! ◊ cussas duas piciocas che sunt pigadas a chéxia a coa fata (A.Dettori)◊ si podent giúghere a ispantu fatu: no ndhe at nàschidu in perunu giardinu bellas che a issas! ◊ custu meloni est tropu fatu ◊ benivatu: cuss'iscupetada dha meresciat!◊ vàrias boltas, pensendhe a sa fata ndhe ruet prima sa frúture crua (Cuca) 3. nos imbreagamus de faedhos e nos irmentigamus de sos fatos ◊ de su nau a su fatu nc'est grandu diferéntzia 4. mai malesa o trofizos fit disposta a perdonare, no cheriat a leare a nemos su fatu sou ◊ dàemi su fatu meu e mi ndhe andho ◊ sa picioca no at istudiau, ma iscít fai bèni su fatu de domu 5. custa fémina dh'at abbovau cun cosa fata ◊ odheu, custa paret cosa fata: no ndhe li andhat una in bonu! ◊ biu eis candu si faint is cosas fatas bèni? ◊ si tenes ora faghe, za no est malevatu si sàmunas su pamentu in totu sa domo: ma chi siat fatu bene! 6. sighi a fàghere, assumancus… fatu, fatu, no si bi pessat prus! ◊ custa pira est fata fata! 7. fatu a preíderu, cosas dortas ndhe faghet isse puru! ◊ fatu a professore, a bortas irballat iscrindhe ◊ est a conca de criadura, fatu a mannu! Surnames and Proverbs prb: su fatu est prus forte de su ferru Translations French fait, bletti, blet English done, ripe, become overripe, medium Spanish hecho, maduro Italian fatto, ammezzito, mézzo German getan, gemacht, überreif, Faktum.

iscaranàdu , pps, agt: iscarenadu, iscarenau, scarenau Definition de iscarenare; guastu; nau de su gurdone de s'àghina, chi dhu'est abbarrada solu sa carena (ca at seberau male, o si dh'ant papada is pigiones, o ca est calidade chi dha faet lasca) Synonyms e antonyms bisastradu, iselmoradu, istropiadu, malastrosu, sbisuriu, sciguriau / cdh. schilivratu / scrichiolàciu / iscolovalzu 2. sos budrones de sa ua sunt totu iscarenados ◊ su suverju anticu est mesu iscarenau dae su tempus 3. si pesat un'isposita e bolat tra sos ratos iscarenados de un'àrbure Translations French défiguré, balafré, mal fait English disfigured, not properly done Spanish desfigurado, mal hecho Italian sfigurato, sfregiato, mal fatto German entstellt, verunstalt.

noàle , agt: nobale Definition chi tenet pagu tempus, chi est nou, chi est essiu o fatu de pagu / binza n. = pàstinu, bíngia noedha; terra n. = chentza prena, mai arada e semenada Synonyms e antonyms noàdile, nobedhu, nobu 1, noiciolu, núvulu Sentences brillendhe che cometa in s'oriente, bidas de oro sa tua era noale! ◊ aperide su coro a su bentu de froghedhas nobales! Surnames and Proverbs smb: Noale Etymon ltn. novalis, -e Translations French nouveau English new Spanish recién hecho, nuevo Italian novèllo German neu, jung.

sícas , nf pl Definition genia de ingestu chi si faet ponendho su pódhighe mannu in mesu de is àteros primos duos a púngiu serrau e ispudandho in su matessi tempus, dispretziandho a ccn. o calecuna cosa de mala manera, fintzes naendho Chi ti siches!, Chi si sichet! / pònnere o fàghere sas sicas Synonyms e antonyms fica* Sentences est partiu dae vidha, sa prima vorta, ponèndheli sas sicas ◊ li at fatu fintzas sas sicas de cantu no lu podet bídere! Translations French crachement pour mépris English hand superstitious practice Spanish gesto hecho con el puño cerrado para traer mala suerte Italian fiche German Feigen (derb).

«« Search again