abbentàda , nf Definition bentu chi portat fragu pudésciu, fragu meda chi si pigat agiummai coment’e chi siat una nue de bentu; idea, pentzada chi benit a conca; su abbentare, asciutare Synonyms e antonyms abbentu, abburata, afrusada, arrancu, arrasta, fiacu 1, pudescioi / meleda, seledu Sentences comente colas acurtzu leas s'abbentada de su fragu chi lassat andhare ◊ at bénnidu un'abbentada de pudidore chi no si bi podiat parare! ◊ comente ant picau s'abbentada de su pudiore ant bochinau ispaporicaos 2. li at bénnidu un'abbentada a conca!… 3. a custa robba li cheret dadu un'abbentada, ca est ifusta Etymon srd. Translations French coup de vent, fig. vague English gust of wind, stench Spanish vaharada, ventada Italian zaffata, ventata German übelriechende Dunstwolke, Windstoß.

àbra , nf: ara, arba 1, arva 1, avra Definition bentighedhu fridu meda, dannosu pruschetotu a su frutuàriu / min. abredha Synonyms e antonyms abrina, araghe, atza 1, frina, livrina, saniete / cdh. spunzina Idioms csn: pònnere a unu in s'ara = genia de frastimu; famiu che avra = famidu che ruga, meda (su bentu fridu abbruxat s'erba) Sentences sos duos zòvanos si secabant de linna bona e no fit una note de abra chi lis poniat pagura ◊ in tempos malos camminei che a s'avra mala ◊ un'avra punghinosa de bidhighia demozat custa terra catigada ◊ s'avra mi che at sicau s'ortu Scientific Terminology tpm Etymon ltn. aura Translations French bise English very cold, wind (air) Spanish gris Italian sizza, vènto gèlido German eisiger Wind.

aerèdha , nf Definition bentighedhu lébiu Synonyms e antonyms aeresita, aerita, sisia 2 Translations French brise English gentle wind Spanish airecillo Italian venticèllo German leichter Wind.

aggromeràre , vrb: aggromurare, gromerare Definition fàere a grómeru, a lómboru Synonyms e antonyms aggromare, aggromeredhare, allomborae, allorimmedhare, arrombulonai, arromulare / abballinare, aculingionai Etymon ltn. ad glomerare Translations French pelotonner English to wind up Spanish ovillar, devanar Italian aggomitolare, dipanare German aufwickeln.

allomboràe, allomborài , vrb: allomburai, allomburare, allomerare, allomurare, allorumare Definition fàere a lómboru, a unu túturu, a bòcia, fàere a orrumbulone Synonyms e antonyms abballinare, aculingionai, aggajai, aggromare, aggromerare, aggromeredhare, allorimmedhare, arrombulonai, arromulare, tròbere / abballonare, arruedhulare, atuturae, imboligare | ctr. ilboligare, illomerare Sentences giaja e netas funta in coxina allomburendu lana 2. su sardu, candho intendhet tzocu de foete, si allórumat che unu eritu ◊ si est allorumada chirchendhe de audhire sas anchighedhas pro si las iscaldire ◊ custos batos sunt sempre allorumados in sa chijina Etymon srd. Translations French pelotonner English to wind up Spanish ovillar Italian aggomitolare, dipanare German aufwickeln.

ammadassài, ammadassàre , vrb Definition fàere a madassa, atzola Synonyms e antonyms | ctr. smadassai Etymon srd. Translations French mettre en écheveaux English to wind into skeins Spanish aspar Italian ammatassare German in Strähnen winden.

ammufullonài , vrb Synonyms e antonyms ammumullonai, ammurigonai, imbogiare, trabojare Translations French floconner English to wind into a ball Spanish ovillar Italian abbatuffolare German zusammenballen.

arrombulonài , vrb: arrumbullonai, arrumbulonai, orrumbullonai Definition fàere arrumbulonis, fàere a lòmboros Synonyms e antonyms abballinare, aculingionai, aggromare, aggromerare, allomborae, arromulare / abballonare, arruedhulare, atuturae, imboligare | ctr. irboligare Sentences sa pasta ciuexendi si girat, si arrombullonat e si allónghiat cun is manus 2. andàt a innantis e agoa arrumbulonendu sogas e sogas de tempus Etymon srd. Translations French pelotonner English to wind up Spanish ovillar Italian aggomitolare German aufwickeln.

bentitzólu , nm Definition min. de bentu, bentu de pagu contu, lenu Synonyms e antonyms bentichedhu, frina, sisia 2 / cdh. vinticiolu Sentences bellu, mih, custu bentitzolu: est faghindhe una bella friscura ◊ est bentitzolu e a brusiare no faghet ca nos podet fuire su fogu Translations French brise English little wind Spanish brisa Italian venticèllo German leichter Wind, Brise.

béntu , nm: ventu Definition ària chi si movet po efetu de una diferéntzia de temperadura, prus o prus pagu forte, cun númenes diferentes segundhu sa bandha de ue benit; si narat fintzes de una fortza chi no si arrennescet a cumandhare, de cosa debbadas, chi no tenet sustàntzia, chi no faet a tènnere / min. bentichedhu / pro sa moida: su b. cradúschiat, frúschiat, múilat; pro sa fortza: su b. est lébiu, forte, disastau; pro sa temperadura: su b. est fritu, friscu, caente, budhidu; zenias de bentu segundhu sa bandha de ue benit: b. traessale o bentu de soli = solopu, itl. sciròcco, b. estu = ventu mastru chi benit de Nord-Ovest, travuntana = bentu fridu de su Nord, b. mesugiornali = de su Sud; b. muimui, o maimoni = itl. trómba d'ària; un'ispau de b. = itl. un àlito di vènto; èssere bentu (impersonale)= tirai, suai bentu; b. meda = bentu forti / erba de b. = ipigulosa (Parietaria officinalis) Idioms csn: b. furriadorzu = chi est tirendhe candho goi candho gai, chena frimmesa ne de fortza e ne de filada; nuu de bentus = raganu, tragonaja mala; fuedhai a su b. = in debbadas; pascirisí de b. = ispetare cosas mannas, crere in cosas chentza fundhu; èssiri prenus de b. = crèresi tropu; cúrrere o fàghere che bentu = in lestresa meda, pònnere mente luego; no ischire cale bentu de leare = no isciri su de fai in d-una dificurtadi manna; pudésciu a b. = púdidu a tzutzu, de si leare su fragu malu de atesu; cardiare a is bentos = abbaidare a crabas, no abbaidare a sa cosa chi unu est faghindhe, dare tentu o istare pessendhe in àteru Sentences apretixedhu a bessí cun cussu bentu fridu!…◊ candho si tenet su bentu est pretzisu a bentulare! (F.I.Mannu)◊ si at a pesare unu bentu chi che truvat sas nues ◊ su bentu s'est asseliadu ◊ su bentu est suendi e arciendirí sa fardeta ◊ sa note fit sélia, no pesabat un'ispau de bentu ◊ bentixedhu s'est torrau a ponni!…◊ ue no faghet bàrigu bi tocat bentu ◊ oe est bentu, est andhendhe unu bentu fritu!… ◊ no istes in su bentu, ca est fritu! ◊ s'at pesadu bentu forte 2. candho l'apo cramadu at fatu che bentu: petzi mi ndhe l'apo sapidu in dainanti! ◊ dhu timit a bentu isceti su dhu biri ◊ dego ndhe fipo peri ammaghiau, de babbu, ma lu timia a bentu! ◊ cantos annos passados sunt che bentu!…◊ no s'ischit su bentu chi che l'at picau! ◊ no s'ischit cale bentu leare 3. a fuedhus gei ti prenis: ma ses prenu de bentu! Surnames and Proverbs prb: mellus su tentu de su bentu Scientific Terminology tpm Etymon ltn. ventus Translations French vent English wind Spanish viento Italian vènto German Wind.

boriàna , nf: buriana Definition bentu forte a istrachia Synonyms e antonyms furione, subbitana, turbiana, ventàriu Scientific Terminology tpm Etymon itl. buriana Translations French bourrasque English stormy wind Spanish viento borrascoso Italian vènto temporalésco German gewitteriger Wind.

frúsa 1 , nf, nm: frúsia 1, frusu, frúsua Definition fortza e moida de bentu forte, o fintzes moida manna coment'e de bentu o de àteru chi passat o essit a fortza; genia de moida chi s'intendhet in conca; chedhita o cosas una aifatu de s'àtera Synonyms e antonyms frusiada, isbúvulu, traconarja / fibera, fiotu, tropa / fuliénsia Idioms csn: f. de sànguni a conca = ira ’e sàmbene; fuiri a f. = fàghere che bentu, fuindhe; cúrrere che frúsia = che bentu; tímiri a frúsua = meda Sentences sa frusa de su bentu dh'iat intimorigiau ◊ sa navi incumentzàt a s'isciusciai sendu ferta de sa frusa de is undas ◊ apu inténdiu custa frusa: "Bah, pruendi est", mi seu fatu, e fiat isciopau su tubbu de s'àcua! ◊ ohi, mi est pigau su frusu a is origas!◊ s'abba de su grifone essit cun bella frúsia 2. s'intendiat sa frúsia de su fogu tzacarrendi ◊ comenti si funt bolaus, is cruculeus ant fatu una frúsia cun is alas ◊ sa frúsia de is portas e su tremuleu de is finestrinus 3. candu mi pigant cussas frúsias a conca no cumprendu prus nudha ◊ de comenti apu inténdiu cussu piciocu seu a frúsias a conca ◊ una frúsua… dànghiri, e m'iscapat a prànghiri! 4. in su ribu bi aiamus acatau una frusa de pitzinnos ◊ che fritzas iscurrent sos versos totu in frusa ◊ su sínnicu est arrivatu chin d-una frusa de impiegatos ifatu 5. atacat a fuiri a totu frusa, pariat una balla de iscupeta ◊ is mortus dhus timiaus a frúsua Etymon ctl. enfusa Translations French force du vent, cohorte English fury of the wind, swarm Spanish fuerza del viento, séquito Italian fùria del vènto, codazzo German Rasen des Windes, Schwarm.

ingiomàre , vrb: inzamare, inzomare Definition fàere sa madassa a lómboru; in cobertantza, cuncordare ccn. cosa (no sèmpere po su bonu) Synonyms e antonyms tròbere / ordimignare / imbuvonare Idioms csn: andhare inzoma inzoma = andai a s'apràpidu; inzomare trampas = cuncordai ingannus Sentences onnamanna intraiat s'atzola in su chíndhalu e inzomaiat sos lórumos 2. fint sas oras de cantare, de inzamare e tèssere tramas, bisos de amore! ◊ de istivinzos chie piús ndh'ischiat piús ndhe inzomaiat ◊ ant inzomadu totu cussu pro chi isse si cójuet sa mama in càmbiu de sa fiza ◊ mirade, no sunt fàulas ch'inzomo! ◊ su chíndhalu de sa presse est inzomendhe su filu a s'imbesse de custu vívere brivu de assussegu Etymon srd. Translations French pelotonner English to wind up Spanish ovillar Italian aggomitolare German aufwickeln.

saniète , nm Definition fragu bonu de papares, o in cobertantza légiu; in cobertantza e prus comunu, araxi, ispera frida, bentu de nie, mescamente cussu chi intrat in is filiduras de gennas e fentanas Synonyms e antonyms abra, abrina, araghe, atza 1, frina / cdh. spunzina 2. sos muros los aiant arrebbussaos a ludru pro reparare assumancu su saniete chi intrabat incanalau ◊ sa cussorja abbarrabat istrempada dae sos sanietes ca fit in bassura ◊ za ifriscat in cussu saniete chi est tirandhe!… Scientific Terminology tpm Etymon spn. sainete Translations French courant d'air, vent glacial English draught, cold wind Spanish corriente Italian spìffero, vènto gèlido German Luftzug, Durchzug.

sòlbere , vrb: sòlvere, sòrbere, sòrvere, sòvere Definition fàere o torrare cosa tostada a brodu, lícuida, a fortza de fogu, còere meda fintzes a s'isfàere: si narat fintzes de elementu o sustàntzia apedrada o cagiada chi si ammesturat cun abba o àteru deasi a tales d'essire, impare, unu matessi lícuidu; in cobertantza si narat de àteru de dificurtosu; nau de filu fatu a madassa, istirare pigandho su càbudu po dh'imbodhigare a lómburu o in cannedhos prontu a dh'impreare / pps. sólbiu, soltu, sórvidu, sortu / si sorbet in buca (nau de cosa de papare) = s'isfait sentza dhu matziai Synonyms e antonyms iscagiae, issortighinare, sciolli, solivrinare, solobrare | ctr. apedrare, cagiare Sentences sòrbere su nie, su sale, su túcaru, s'ozu porchinu, su frommentarzu ◊ su suore chi amus lassadu in logu anzenu inoghe aiat fatu sòlvere sos granitos puru! ◊ solve su nie pro ch'in abba si aviet in sos rios! ◊ cuss'àstragu no si sorbet ◊ si no mi pagas ti solvo che seu! ◊ su basolu si che sorbet si lu coghes tropu ◊ custa pira si sorbet in buca! 2. cherimus sòrbere cussos códules de malíssia chin sa luche bertera de s'intelletu (F.Satta) 3. mastru Preítia no si est sórvidu in suore! ◊ non balet chi ti solvas in suore crabiolendhe, pesèndhedi reu suta sas ancas de su domadore (Raga)◊ penso chi at tota sa rejone si atitendhe si solvet in piantu Etymon ltn. solvere Translations French fondre, dissoudre, dévider English to melt, to wind into a ball Spanish deshacer, derretir, devanar, ovillar Italian sciògliere, disciògliere, dilüire, liquefare, dipanare German schmelzen, auflösen, verflüssigen, abhaspeln.

sudhàre , vrb Definition pònnere sudhu, ancu, pentzare in su malu, pentzare chi…, abbaidare a totue timendho calecuna cosa / si ndh'io sudhau!… = si bi aio pessadu, si mi dh'ia pentzada chi… Synonyms e antonyms assumbrire, busudhare, malissare Sentences sa giustíscia aiat sudhadu calchi cosa e l'istaiat ifatu che cane a polcrabu ◊ mi dh'apo sudhada chi fuit gasi ◊ mi l'apo sudhada chi no bastaiat cust'istentina pro totu cussa peta a sartitza! ◊ su chi mi sudhai risulteit dae sa vísita de su dutore ◊ duos ómines acugudhaos, orietandhe e sudhandhe, afarrancant su cunedhu de su dinari e fuint Etymon srd. Translations French subodorer English to get wind of Spanish adivinar, olfatear Italian subodorare German ahnen.

trabuntàna , nf: trapuntana, travuntana Definition bentu chi calat de su Nord (a logos t. arta, distinta de t. bàscia chi benit de Nord-Est) Synonyms e antonyms tramuntana* Sentences su bentu de trabuntana in cue pigat incanaladu muizendhe ◊ est gherrendhe contr'a su bentu fritu de travuntana ◊ sa die de carrasegare fit tirendhe un'atighedha de travuntana Scientific Terminology tpm Translations French tramontane English north wind Spanish cierzo, tramontana Italian tramontana German Tramontana.

ventàriu , nm: bentàriu Definition bentu forte meda, malu Synonyms e antonyms boriana, furione, subbitana, turbiana Sentences unu ventàriu aiat sichitu a turvare e a molinare sas framas ◊ pariat chi unu ventàriu si aiat pinnicatu sa canna de sas coperturas Scientific Terminology tpm Translations French vent impétueux English bad wind Spanish ventarrón Italian ventàccio German lästiger Wind.

«« Search again