Abbreviations Legenda | Symbols Legend

achèndhere , vrb Definition pònnere o pigare fogu a manera chi calecuna cosa abbruxet Synonyms e antonyms allúere, allumae, atzèndhere, impampidhare, incèndhere | ctr. irmòrrere, istudai Sentences achendho sa candhela e miro s'istàntzia ◊ achèndhere sos fogarones ◊ sétzidu in su bancu de cuchina si fit achendhindhe su sigarru Etymon ltn. accendere Translations French allumer English to light Spanish encender Italian accèndere German anzünden.

acheríre , vrb: achirire 1, achiriri Definition intrare in possessu de calecuna cosa cun dinare o fintzes méritos Synonyms e antonyms achiltare, comparai Sentences s'est cundennadu a sa perditzione perdindhe cantu bene at acheridu Etymon spn. Translations French acheter English to buy Spanish adquirir Italian acquistare German erwerben.

acherrài , vrb: achirrai Definition nau de is matas candho faent su frore, seberare e mantènnere su frutu (e cumprire puru); nau de gente, mantènnere su segretu, aguantare, baliare calecuna cosa Synonyms e antonyms achèrriri, aferrai, aggarrai, assocai, atichire, muntènnere, tènnere / babiai Sentences sa mata fait su froi e apustis acherrat su frutu ◊ custa mata ocannu no nd'at acherrau, de figu ◊ s'arenara si càrrigat de froi, ma no ndi acherrat meda 2. cussu est peus de unu ciuliru de cerri chi no acherrat mancu una carriadroxa 3. dh'at achirrau a su capotu ◊ seu cumbatendi cun custu tubbu: est papau de s'arrúinu e no arrennèsciu a dh'achirrai 4. issu no acherrat su fragu de su tzúrfuru: po cussu grisat povinas de ammexinai s'àxina ◊ custas matixedhas no acherrant su callenti de s'istadi ◊ si pregontàt comenti iat fatu, issu diaici písili, a acherrai totu cussa malesa sena de si furriai luegus! (F.Carlini) Translations French prendre English to strike root Spanish arraigar, prender Italian attecchire German Wurzel fassen.

achesciàre , vrb: achessiare, achisciare, chensare, ochisciare Definition fàere sa lamenta po calecuna cosa; betare su fedu (angiones, crabitos, bitellos) a súere a is mamas / èssere achisciados = (nadu de ómine e fémina) istare a cumpanzinu, amigaus, bivi impari chentza si cojai Synonyms e antonyms cresciare / afedai, ammamare Etymon srd. Translations French se plaindre English to mourn Spanish quejarse Italian lamentare German klagen.

achiàre , vrb Definition fàere su sèmene (chiu) bellu, su granu grussu Synonyms e antonyms abbasolare, abberare, ammadurae, chibare, ciòmpere, còmprere, crompire, ingranire, lòmpere | ctr. agurtire Sentences custu basolu est bene achiadu Etymon srd. Translations French grener English to bloom Spanish granar Italian granire German Körner ansetzen.

achibberàre , vrb Definition essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu Synonyms e antonyms achighiristai, altivai, incaboniscai, inchibberare, inchighiristai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, incrabudhire, infelai, infuterare, renignai / afíere Etymon srd. Translations French s'obstiner, s'entêter, se mettre en colère English to be obstinate, to get angry Spanish hincharse, obstinarse, irritarse Italian incaponire, adirare German sich versteifen, sich entrüsten.

achicài , vrb: achicare, acricai 1, acricare Definition aconciare o carrigare su fogu, pònnere linna a su fogu, fàere fogu; pònnere coment’e iscudendho Synonyms e antonyms assissai, atzipare, intzicare, ischichinare, scarrabbussonai Sentences chie achicat cun sida afumat sa minestra ◊ achica fogu cràdiu a su lapiolu fintzas chi àntziat su recotu ◊ sunt sempre achichendhe gherras in cue ◊ mancu in su fogu titones ischis pònnere, ne achicas ◊ pro los achicare agiunghesit àtera sida ◊ s'ollu po friri si porit torrai a imperai ma no tocat a dh'acricai fogu 2. sa guàrdia est marranu de vídere una vetura chi l'achicat deretu una contravintzione ◊ archibbusada, aite no ti ndhe achicas àtera de linna supra?! ◊ m'imposto lestru e cun s'arma l'acrico sa segundha fusilada ◊ bella cussa trempa, po dhoi acricai una bussinada! Etymon srd. Translations French attiser English to stir (up), to give Spanish atizar Italian attizzare, appioppare German schüren.

achicài 1 , vrb: achicare 1, achichiae, achichiai, achichiare, achichiari Definition foedhare segandho su foedhu, naendhondhe una parte a tantas bortas coment’e chi unu no arrennèsciat a dhu nàrrere intreu totu a una sulada Synonyms e antonyms bebbecare, chechinare, cocojare Sentences s'assessore Chessa faedhanne in su telèfono àltziat sa boghe, si afutat, achicat, si faghet ruju ruju… (A.Cossu)◊ su fuedhu bogancedhu bèni, ca tui achicas! 2. chi podit iscabidhai, sa bagadiedha, gei no abarrat achichiendu!… Etymon srd. Translations French bégayer English to stammer Spanish tartamudear Italian balbettare German stottern.

achichinàre , vrb: achiconare Definition foedhandho de erbas e laores, tocare a népide, fàere niedhu coment'e unu chicone Synonyms e antonyms abburvurare, afurconare, anneulare Etymon srd. Translations French nieller English to affect by smut Spanish atizonarse Italian rèndere golpato, annerito dalla gólpe German vom Steinbrand befallen, geschwärzt werden.

achidàre , vrb: achitare, chitare 1 Definition giare su càmbiu a su cumpàngiu, comente faent is pastores achidajolos, cudhos chi pastórigant una chida a cada, a borta a borta: fàere a chida chida tra cumpàngios in calecuna faina o impreu, ma fintzes solu giare su càmbiu in s’impreu; fintzes mòvere, ispostare e torrare a su cuile, a s'acuiladroxu Sentences sos pastores achidajolos achidant in domíniga 2. sos istúrulos si achidant cun sas rúndhines, in atunzu, in logos nostros ◊ su silbone isparadu ruet, però si achidat e sighit sa fua ◊ in su chelu si achidant sole, istedhos e tempesta Etymon srd. Translations French se relayer par semaine English to turn weekly, to alternate Spanish turnarse semanalmente Italian turnare settimanalménte, avvicendare German in Wochenschichten arbeiten.

achighinàre , vrb Definition fàere totu a unu chíghine, a chinisu, abbruxare totu Synonyms e antonyms abbrugiai, afocazare, inchijinare, infogai Sentences za ndhe faghent de benefíssiu cussos fogos, achighinendhe totu! Etymon srd. Translations French réduire en cendres English to reduce to ashes Spanish incinerar Italian incenerire German einäschern.

achighiristài , vrb: acixiristae Definition istrantagiare, fàere o portare crogorista, nau prus che àteru in cobertantza de chie si che artzat foedhandho coment’e chi tèngiat arrexone meda e de chie est creschendho e si paret mannu Synonyms e antonyms achibberare, altivai, atzierai, incaboniscai, inchibberare, inchighiridhare, inchighiristai Sentences cussu est bonu a cojai: est cumentzendi a s'achighiristai 2. is manniosos si acixiristant Etymon srd. Translations French s'enorgueillir English to make proud Spanish engreírse Italian insuperbirsi German stolz werden.

achigulàre , vrb Definition fàere su chesciosu, istare sèmpere a lamentu, sèmpere naendho coment'e una chíghela, una cantaganta, giaendho istrobbu Synonyms e antonyms annischissai, apibiare, apurrire, arrosci, cascaviare, memulare, pibincai Etymon srd. Translations French ennuyer English to annoy Spanish quejarse, aburrir Italian bofonchiare, annoiare German sich beklagen, lästig sein.

achilibbrài , vrb Definition billassare, pònnere is cosas a manera de istare in echilíbbriu, chentza ispendhentare a una parte, cantu a una bandha a s'àtera Translations French équilibrer, contrebalancer English to balance, to equilibrate Spanish equilibrar Italian equilibrare German ausgleichen.

achingiài, achingiàre , vrb: acringare, chingiare Definition pònnere sa cringa o chintórgiu issedhandho is animales Synonyms e antonyms cingrai, inchingiare Sentences est acringhendhe s'imbastu ◊ dh'iant achingiau coment'e unu cuadhu e acapiau is funis a sa màchina po ndi dhu tragai Etymon srd. Translations French ceinturer English to strap, to bandage Spanish poner el cinturón Italian cinghiare, fasciare German festschnallen.

achintàre , vrb: chintare Definition pigare a unu cun is bratzos betaos a su chintzu, acapiare a su chintzu, inghiriare coment’e carragiandho; acapiare bestimentu in chintzu Synonyms e antonyms achintorzare, achintzulare, chígnere, inchintare Sentences su sole in fogu achintat sas marinas a s'interighinada, atesu atesu ◊ limbas rujas achintant sas aeras e su sole est unu chísciu de fogu Etymon srd. Translations French ceindre, enrouler English to fasten round, to wrap (up) Spanish ceñir, envolver Italian cìngere, avvòlgere German umfassen, umgürten.

achipagiài , vrb: echipazare Definition pònnere, giare o pigare echipàgiu, provista chi podet serbire Synonyms e antonyms atratzai, fornire Translations French équiper English to equip Spanish equipar, proveer Italian equipaggiare German ausrüsten, bemannen.

achipíre, achipíri , vrb Definition fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus Synonyms e antonyms achivire, aciviri, acodie Idioms csn: a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri Sentences chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu 2. chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia Etymon itl. accivire Translations French faire vite, travailler efficacement English to get through a big piece of work, to work with efficacy Spanish despachar Italian sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo, lavorare con efficàcia German leisten, schaffen.

achirdinàe, achirdinàre , vrb: acidrianai, acidrinae, acidrinai, acirdinai, chirdinare Definition fàere chídrinu, téteru, tostau (fintzes faendho fortza, po dolore) Synonyms e antonyms ateterae, incidrinai / agiatzare, ammarmurai, astragare, belare, cancarai, ghiaciai, marmurizai Sentences a mimi cras mi agatant acidrinau, aici ispollincu e cun custu frius ◊ s'àinu acostit su runcu a s'abba, ma apenas aperit sas larvas achírdinat sas urigas e no bufat! ◊ su mortu si fiat acirdinau, giai fridu ◊ est a dolori de istògumu e parit morendi de cumenti si acírdinat! Etymon srd. Translations French engourdir, se raidir English to stiffen Spanish endurecer Italian irrigidire German steif werden.

achirràre , vrb: achirriare Definition bènnere o andhare a unu chirru, a una bandha, e fintzes pònnere o acostire, andhare o lòmpere a iscúdere a ccn. Synonyms e antonyms abasciai, andhare, assèndhere, bènnere, brincae, falare, pòniri | ctr. alciare, ampiai, pigai 1 Sentences achirriare a Tàtari ◊ su mudiore achirrat de repente: no s'intendhent prus chidérios de pessones, de animales (L.Loi) 2. achirratinne dae cadhu! ◊ canno proet, s'abba achirrat dae sas nues ◊ a su postale si li fint secatos sos frenos in sa pénnita e fit achirratu che unu raju a supra de su carru ◊ a Cristos nche l'ant achirratu dae sa ruche ◊ lampu de focu chi li achírriet! 3. a sa zanna l'at achirriau s'istanca ◊ a Cherchedhu l'ant achirratu s'apoerju "Sindrajolu" Etymon srd. Translations French descendre English to get down Spanish venir, ir, bajar Italian venire, andare, scéndere German kommen, gehen, absteigen.

«« Search again