àglia , nf: alza, àrgia, arza, arxa, àrxara Definition àrgia ispitzuladora o arza pinta, bobboi malu, arangiolu velenosu chi candho móssigat dolet meda e a tempus longu chi unu agiummai s’imbortighinat: cust'arangiolu faet su niu in terra, in mesu de s'erba, est iscuriosu de colore, portat tréighi marchighedhos orrúbios in sa parte de sa bentre (a parte de pitzu); in calecunu logu su matessi númene dhu narant a una genia de frommiga velenosa ma chi no faet deasi male; a logos narant àrgia a dónnia arangiolu e sa velenosa est ispitzuladora / s'àrgia est de tres arratzas: bagadia (froria, colore de orrosa), cojada (orrúbia), fiuda (niedha) Synonyms e antonyms acuasantera 1, assàrgia, bàrgia* Idioms csn: fàghere su ballu de s'arza a unu = fai su ballu pro unu chi dh'at ispitzuau s'àrgia; èssere ferenau che un'àrgia = crependhe de su fele Sentences arza niedha pinta fatesit fizos trinta ◊ mossu de arza, tocu de campana! ◊ s'est sadhiu pariat chi dh'iat puntu s'àrgia ◊ su spítzulu de s'àrgia fait bènni iscimíngius de conca ◊ sa puntura de s'àrgia mascu dolet de prus 2. su ballu de s'arza chi ti fetant! ◊ zai ses maseda… paret chi ti at mossigadu un'arza de ballos! Scientific Terminology crp, latrodectus tredecim-guttatus, myrmilla erythrocephala Translations French veuve noire méditerranéenne English Mediterranean black widow Spanish araña sangrienta, viuda negra europea Italian malmignatta German Mediterrane Schwarze Witwe.

caitédhu , nm Definition diferentes calidades de una genia de cau marinu: solu su chlidonias nigra nidat in Sardigna Scientific Terminology pzn, chlidonias leucopareia, c. nigra, c. leucoptera Translations French guifette noire English black tern Spanish fumarel común Italian mignattino German Trauerseeschwalbe.

canína 2 , nf Definition genia de erba chi faet a cannàile e si che artzat a pitzu de àteras linnas imbodhigandhosidhis; dhi narant puru brodau coluvrinu, iparau de cannitu (ca is pigiones modhes si papant che cussos de s'isparau), bide bianca, àxina de margiani (faet una genia de pipionedhu velenosu), tzuca marina Synonyms e antonyms ligadolza 1 Scientific Terminology rbl, Dioscorea communis Translations French tamier English black bryony Spanish nueza negra Italian tàmaro German Schmerwurz.

càntara , nf, nm: càntaru Definition una genia de pische de mare Synonyms e antonyms tannuda Surnames and Proverbs smb: Càntara Scientific Terminology psc, spondyliosoma cantharus Translations French dorade grise English cantharus, black sea-bream Spanish chopa (f) Italian càntaro German Brandbrassen.

ciúpu , nm Definition una genia de linnabru, sa calidade niedha, o puglielma puntuda Synonyms e antonyms poboria, puglielma, pupulione Scientific Terminology mtm, Populus nigra Translations French peuplier noir English black poplar Spanish álamo negro Italian piòppo néro German Schwarzpappel.

córbinu, corbínu , agt: córvinu, crobinu, crobixinu Definition chi est de crobu, de su crobu; in colore de crobu, niedhu píghidu Synonyms e antonyms melurinu Idioms csn: perda crobina = pedra de vulcanos, zenia de bidru niedhu, itl. ossidiana; niedhu c. = niedhu meda (nadu mescamente de intinas de animales) Sentences tallatzas biancas e perda crobina funt is testimòngius de un'istória passada, in cussa crésia ◊ sas undas s'isculant in is perdas crobixinas de sa costera ◊ sos pessamentos sont comintzandhe a li mantzare su colore córvinu de sos pilos! Etymon ltn. corvinus Translations French de corbeau English corvine, raven black Spanish corvino Italian corvino German rabenschwarz.

cosèra , nf Definition pigionedhu a bicu fine, de mannària cantu a sa merrisca, de colore iscurosu, unu pagu in colore de aràngiu asuta de sa coa (chi portat longa) e asuta de is alas (su mascu in su petorru est niedhudu): de duas arratzas, sa prus connota in Sardigna (ca nidat) est cussa inditada cun su nms., chi narant fintzas coa de fogu o coa de ferru (s'àtera est sa coarrúbia) Synonyms e antonyms coarrúbia Sentences benesta a custa terra cun s'amori e sa gràtzia de una cosera (R.Cancedda) Scientific Terminology pzn, phoenicurus ochruros Translations French rouge-queue English black redstart Spanish colirrojo Italian codirósso spazzacamino German Gartenrotschwanz, Hausrotschwanz.

ghiàni , agt: chiani Definition nau de su pilu de is animales (boes, cuadhos), chi est de intina agiummai niedha / su bòi ghiani = una genia de boe muliache chi iat a foedhare su note de santu Giuanni tocandho mesunote… Synonyms e antonyms moraschinu Sentences teniat unu cuadhu ghiani píxidu Surnames and Proverbs smb: Ghiani Scientific Terminology clr Etymon grcb. kyáne(os) Translations French moreau English black horse Spanish negruzco Italian néro, morèllo German schwarz.

ghínda , nf: ghinga Definition genia de cheréssia, unu pagu marigosa; su pl. e in cobertantza, cropos, surra Synonyms e antonyms cariasambriaga, cerexiabburda / colpu, dobbe / bidhighitu, bistonca 2. conca de ossu, bolis provai un'àtera surra de ghingas?! ◊ oi dhu tocu de ghingas! Etymon ctl., spn. Translations French griotte English sour black berry Spanish guinda Italian vìsciola, amarèna German Sauerkirsche, Amarelle, Weichselkirsche.

inchizàda , nf Definition abbaidada a corroncinu, oghida lègia Synonyms e antonyms achizada, inchérrida, inchigida, inchizidura, incilladura, incillimentu / cdh. inchiciata Sentences no mi at lassadu mancu sighire chi sa cara sua at fatu un'inchizada… pariat chi no li torraiant sos contos! Etymon srd. Translations French un regard furieux English black look Spanish mirada torva, ceño Italian occhiatàccia German häßlicher Blick.

ligadòlza 1 , nf Definition genia de erba linnosa chi faet a cannàile e si imbodhigat e artzat a pitzu de àtera cosa: dhi narant puru brodau coluvrinu, iparau de cannitu (ca is pigionatzos modhes si papant coment'e ispàrau), bide bianca, àxina de margiani (faet coment'e unu pipionedhu velenosu), tzuca marina Synonyms e antonyms canina 2 Scientific Terminology rbl, Dioscorea communis Etymon srd. Translations French tamier English black bryony Spanish nueza negra Italian tàmaro German Schmerwurz.

marrupiòni , nm Definition marrúbiu niedhu o burdu Scientific Terminology rba, Ballota nigra Translations French marrube English black horehound Spanish marrubio negro, m. bastardo, m. hediondo Italian marròbio néro German Schwarznessel.

muravèra , nf Definition genia de erba bona fintzes po cundhire Synonyms e antonyms mustarda, senabre Surnames and Proverbs smb: Muravera Scientific Terminology rba, Brassica nigra Etymon srd. Translations French moutarde noire (o sénevé) English black mustard Spanish mostaza negra Italian sènape néra German Schwarzer Senf.

négru , agt, nm Definition chi o chie portat sa pedhe de colore niedhu o iscuriosa meda, de arratza niedha; pintirighinu niedhudu, in colore de castàngia in sa pedhe / n. de fumu = niedhigori, mascara bogada de linna ollosa abbruxada, brueredhu fine fine pro fàghere colore niedhu prus o prus pagu cotu, illatendhe Synonyms e antonyms niedhu / nea 1 2. sa cara granninata de negros minoredhedhos lu fachiant assimitzare a sa ficumurisca Translations French noir English black, negro Spanish negro Italian négro German schwarz, Schwarze, Muttermal.

niédhu , nm, agt: nighedhu Definition su colore prus iscurosu, antzis est sa farta de totu is colores, candho mancat calesiògiat colore (ma dhu narant fintzes in su sensu de meda, forte, mannu); bestimentu niedhu po dolu; chi o chie portat sa pedhe de colore niedhu o iscurosa meda, de arratza niedha; nau de cosa po su chi paret a sa lughe, chi no torrat perunu colore; nau de ccn. po comente foedhat o faet, chi est arrennegau meda, chi est crepandho de su tzacu, dispràxiu meda, tristu / min. niedhatzu, niedhutzu, nighedhutu Synonyms e antonyms negru / tardu | ctr. biancu Idioms csn: n. che unu scrau, che pighe, che su trummentu, che ala de corbu, che funnu de labia, che sa pixi, che sa mura = niedhu deretu, meda, deunudotu, niedhu pídicu, píghidu; a niedhos de note = intro de note, a note manna; su niedhu de s'ogru = sa pupia; su n. de s'unga = sa corona de s'úngia; su niedhu de fumu = fumàdicu, mascara o niedhigori; ànimi niedhu = malu che dimóniu Sentences su biancu si vortet a nighedhu! 2. cudhos botedhos fachiant unu degógliu niedhu ◊ cussa note unu coro malu mi faghiat bídere totu niedhu ◊ at fatu un'iscàndhalu niedhu ◊ tia Gràtzia in butega teniat isceti binu niedhu 3. tia Pietrina che intreit niedha che su titone a brigare su fizu ◊ ndi est essiu de miniera niedhu che unu scrau ◊ su preigadore fit nighedhu chi pariat unu bundhu ◊ fiat tristu mannu niedhu ◊ fut una noti niedha che sa pixi ◊ ndi est benniu ammeleciosu e niedhu! 4. s'idea fit de isetare mancari dendhecheli a niedhos de note Surnames and Proverbs smb: Nieddu, Niedda / prb: mellus a faci arrúbia chi no a coru niedhu Scientific Terminology clr Etymon ltn. nigellus Translations French noir English black Spanish negro Italian néro German schwarz.

pigòne, pigòni , nm Definition duas genias de maladia apicigosa: una chi faet sa pedhe a marcos (pabedhas niedhas), a fossighedhos, comente sanant is fruschedhas; s'àtera pigat prus che àteru a is piciochedhos e faet a essiduras orrúbias (pabedhas burdas) de cara a totu sa carena e a callentura; in cobertantza dhu narant po cosa o persona ifadosa, piciochedhu malu, botosu Synonyms e antonyms arzolu, buata, pigota / ociada, rosa 1, rusete / ifadu, nischitzu, pibinca / bagiariotu, mauchedhu, serpellucu Sentences a sa becesa su pigoni!…◊ seu morendi de pigoni ◊ ancu dh'abbruset su pigone! 3. is pigonis no depint assuconai is mannalissas passendu! Scientific Terminology mld Translations French variole, roséole English black smallpox, german measles Spanish viruela negra, roséola Italian vaiòlo néro, rosolìa German Pocken, Röteln.

réti 1 , nm Definition brodau coluvrinu, genia de erba linnosa chi faet a cannàile e si che artzat apitzu de àtera cosa imbodhigandhosidhi: dhi narant puru iparau de cannitu (ca is pigionatzos modhes si papant coment'e isparau), bide bianca, àxina de margiani (faet coment'e unu pibionedhu velenosu), tzuca marina Synonyms e antonyms canina 2, ligadolza 1 Sentences paret chi apat sutzadu solu sutzos de latóricu e de reti dae pisturras de súrbile! Scientific Terminology rbl, Dioscorea communis Translations French tamier English black bryony Spanish nueza negra Italian tàmaro German Schmerwurz.

sanzinàdu , agt Definition chi est a ispertiadas de diferente colore Synonyms e antonyms balzu, beltigadu, perdigatzu, pertiatu Sentences pisu, orzu sanzinadu Translations French zébré English with white and black stripes Spanish cebrado Italian zebrato German schwarz und weiß gestreift.

tannúda, tannúra , nf Definition genia de pische de mare: assimbígiat a s'isparedha ma est meda prus mannu (faet fintzes de mesu metro) Synonyms e antonyms càntara Scientific Terminology psc, spondyliosoma cantharus Etymon itl. tanuda Translations French dorade grise, canthère English black seabream Spanish chopa Italian càntaro German Brandbrassen, Streifenbrasse.

tifàne , nm: tivani Definition genia de pigione mannu totu a pinnias niedhas, nau fintzes in su sensu de calecunu pigione chi no si agatat; nau de unu chi iat a bòllere totu po issu, pasteratzu Synonyms e antonyms colvu, prinedhu / abbramidu Sentences - E chine ti dh'at narau? - Tifane mi dh'at narau! ◊ ancu ti ndhe let tivani! Scientific Terminology pzn Translations French corbeau English crow, black bird Spanish cuervo, pájaro negro Italian còrvo, uccèllo néro German Rabe.

«« Search again