Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbandhàre , vrb: abbandhiare Definition pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire) Synonyms e antonyms apaltare, assolae, chirrare | ctr. abbamare, amedhare, aunire Sentences pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche! Etymon srd. Translations French mettre de coté, s'écarter English to withdraw to put aside Spanish apartar, poner aparte Italian métter da una parte, appartarsi, estraniarsi German zur Seite legen, sich zurückziehen.

acabuciàre , vrb: acabutzare, acaputzare Definition pònnere impare, betare totu a unu duas cosas, duos tàgios; fintzes aciúnghere apare is càbudos de duas cosas Synonyms e antonyms acaputzire, ammasturai, apasai / acabizonare | ctr. iscabutzare Idioms csn: acabutzare robba = arregolli pegus po fai unu tallu; a. s'incunza = collire, ghirare s'incunza Sentences acabutzare duos masones Etymon itl. accapezzare Translations French mettre en commun English to join Spanish aunar, unir Italian accomunare German vereinigen.

achibberàre , vrb Definition essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu Synonyms e antonyms achighiristai, altivai, incaboniscai, inchibberare, inchighiristai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, incrabudhire, infelai, infuterare, renignai / afíere Etymon srd. Translations French s'obstiner, s'entêter, se mettre en colère English to be obstinate, to get angry Spanish hincharse, obstinarse, irritarse Italian incaponire, adirare German sich versteifen, sich entrüsten.

acoài, acoàre , vrb Definition pònnere, andhare o istare s'unu aifatu de s'àteru, acoa, e fintzes abbandhonare; tirare agoa, tirare a longas, acostire cun sa coa a calecunu tretu comente faet unu carru o un'àteru mezu po carrigare o iscarrigare cosa Synonyms e antonyms acodiai / aisetare Sentences cussas pòberas terra sunt acoatas 2. sa zente est acoendhe: pro pagare isetat sas úrtimas dies Etymon srd. Translations French se mettre derrière English to put in line Spanish poner en hilera Italian accodare German hintereinanderreihen.

acroconài, acroconàre , vrb Definition pigare crocone, arrennegu, dispraxere / acroconàresi de un'idea = incaschetare, tzacaresiche un'idea frimma in conca Synonyms e antonyms arrampedhai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, inchighiristai, inchimerai, infelai, infuterare, renignai Etymon srd. Translations French s'obstiner, se mettre en colère English to get angry, to become obstinate Spanish enfadarse, emperrarse Italian incaparbire, arrabbiare German eigensinnig werden, zornig werden.

afagotài , vrb: afangotai, fangotai Etymon itl. affagottare Translations French mettre en ballot English to bundle up Spanish enfardar Italian affardellare German zusammenpacken.

afaschinàre , vrb Definition acapiare linna a fascinas, fàere a fasches mannas Synonyms e antonyms afascinare, afascinedhare Etymon srd. Translations French mettre en gerbes English to faggot Spanish engavillar Italian affascinare German bündeln.

afedài, afedàre , vrb: fedare* Definition fàere fedu, fígios; pesare animales a séberu; foedhandho de animales, fintzes betare su fedu (angiones, crabitos) a súere a is mamas Synonyms e antonyms afigiare, agnare, fizolare / arratzare / achisciare Sentences custa mallora gei afedat: est fintzas acanta de angiai! ◊ si mullint is pegus chi ant afedau 2. semus afedendhe sa robba Scientific Terminology vda Translations French mettre bas, faire ses petits (animaux) English to litter Spanish parir Italian figliare German Junge werfen.

agnadína, agnadínu , nm, nf: angiadina, anzadina Definition su angiare de su bestiàmene; is animaledhos apenas naschios; su tempus chi is animales funt angiandho Synonyms e antonyms agnamenta, angiadura, angiamentu, anzera 2. sas bamas como giughent s'anzadina ifatu 3. un'annu, bénnida s'anzadina, sa menzus ebba chi teniat faghet unu bellu pudhérigu Etymon srd. Translations French portée, mise bas, mettre bas, agnelage English litter Spanish camada Italian figliata German Wurf.

agnàre , vrb: angiai, angiari 1, antzare, anzare Definition su fàere is fígios, nau de is animales: solu unu pagu a brulla o a befa si narat de sa fémina / anzare a croba = fàere duos fedos Synonyms e antonyms afedai Sentences sas berbeghes in custos meses de santandria e nadale sunt anzendhe ◊ inuve est su pudhéricu chi at antzatu s'ebba? ◊ tenit duas brebeis acanta de angiai 2. is marxanis apostant is angionedhus apena angiaus Etymon ltn. *agniare Translations French mettre bas, faire ses petits, agneler English to litter Spanish parir Italian figliare German Junge werfen.

airài, airàre , vrb Definition su si pigare arrennegu; su fàere is cosas coment'e cun apretu, impresse, a meda Synonyms e antonyms abbetiae, acroconai, afutare, afuterare, allulluriai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, incrabudhire, infelai, infuterare | ctr. apachiare, asselenare Sentences ant isparau pro nche fàchere fughire sa zente, ma sos isparos l'ant airada de prus! ◊ si su cumpagnu si airat, tue úmile e chietu! 2. custa cosa est che a su ratinzu: piús ratas e piús ti s'airat su brujore Etymon ctl., spn. airar Translations French se mettre en colère English to irritate Spanish irritarse, airarse Italian adirare German sich ärgern.

ammadassài, ammadassàre , vrb Definition fàere a madassa, atzola Synonyms e antonyms | ctr. smadassai Etymon srd. Translations French mettre en écheveaux English to wind into skeins Spanish aspar Italian ammatassare German in Strähnen winden.

ammugliàre , vrb: ammurgiai, ammurgiare, ammurjare, ammurzare, armurzare, ammuzare, murgiai Definition pònnere in sa múrgia po dh'intrare su sale, a sa cosa (casu, pische, àteru) Synonyms e antonyms immurzare 1, mongiai, salire Etymon srd. Translations French mettre dans la saumure, saler English to pickle, to salt Spanish conservar en salmuera, salar Italian méttere in salamòia German pökeln, salzen.

ammumullonài, ammumulonài , vrb Definition fàere a lómboru, a unu muntone, a mumullone; fintzes lassare ammuntonare fainas chentza fatas Synonyms e antonyms aggromerare, allomborae, ammuntonae, arrombulonai 2. in custu logu si obbrigant a bivi ammumullonaus coment'e procus! Etymon srd. Translations French mettre en pelote English to roll up Spanish ovillar Italian raggomitolare German zusammenknäueln.

annebbiàre , vrb Definition su si pigare annébbiu, arrennegu meda Synonyms e antonyms abbetiae, afutare, airai, aorcare, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchietae, inchighiristai, inchimerai, incrabudhire, infelai, infuterare Translations French se mettre en colère English to get angry Spanish irritarse, encolerizarse Italian adirarsi, sdegnarsi German sich erzürnen.

annicàre , vrb Definition essire de malumore, tristos, sérios, unu pagu oféndhios Synonyms e antonyms abbrodhiare, abbudhai, aconchedhare, amprudhiare, annichidai, annozare, atrafudhai, imbromare, ingromorare, pirmare, pudhare 1 | ctr. allegrare, prexai Sentences proite no ti annicas e ti alteras candho bestint sa sarda poesia fatendhe a su limbazu violeras? (P.Casu)◊ si est annicadu cun megus ca li apo nadu chi no lu cherzo! Translations French bouder, mettre de mauvaise humeur English to put in a bad mood Spanish amostazar Italian imbronciare, métter di malumóre German schmollen, verstimmen.

annoài 1, annoàre , vrb: annovare Definition fàere a nou, fàere una cosa torra; nau de su matedu, bogare sida, cambos noos, linna noa Synonyms e antonyms arrennoare | ctr. imbecrare Sentences sos fiados annoant su pilu, sas àrbures annoant sa foza ◊ in montes si annoant sos élighes de sida ◊ si annoant sas isperas che tràmula in s'olia (G.M.Cherchi)◊ no so prus in zoventura, no si m'est annovandhe sa sanna! ◊ sos ammentos mi annoant sentimentos delicados ◊ annoade s'abbonamentu! 2. candho de s'isventura sa trobea isorves e annoas chizu e usos? Etymon srd. Translations French renouveler, mettre à jour English to renew, to update Spanish renovar, brotar Italian rinnovare, aggiornare German erneuern, aufs laufende bringen.

apaltàre , vrb: apartai, apartare, partare Definition pònnere a una parte; su si giare o pònnere a una parte, su si cuare po sa giustítzia o àteru / a. unu pensamentu = bogaresiche un'idea dae conca Synonyms e antonyms abbandhare, coigiare / abbuare, aclisare, acuae, ammagare, apatai, frànghere, impertusare, intanae, intupai, intuvedhare, istichire, istugiai Sentences medas si sunt apartados e ti ant negadu provinas unu lughinzu! ◊ ahi cantu atesu mi seu apartau de bosu, Sennori! ◊ propongu de apartai dónnia perígulu de pecai ◊ no istes annuzada pro mi èssere pagu tempus apartadu ◊ ipèrradi una canna e tzoca, si sos iltrunellos si podent apaltare! ◊ cun signalis de tristesa sa Crésia apartat is fielis de is allirghias de su mundu 2. si est apartadu ca lu sunt chirchendhe sos carabbineris ◊ s'amante a ue si est apartada? Etymon ctl., spn. Translations French mettre de côté, se réfugier English to put aside, to shelter Spanish apartar, refugiarse Italian méttere da parte, accantonare, rifugiarsi German beiseitelegen, sich flüchten.

apostrofài, apostrofàre , vrb Definition iscriendho, pònnere s'apòstrofu, unu singiale ue mancat (o a su postu de) calecuna lítera (prus che àteru vocale) Translations French mettre l'apostrophe English to apostrophize Spanish poner un apóstrofo Italian apostrofare German apostrophieren.

apunghitài , vrb Definition arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade Synonyms e antonyms preulire, regutzulare Etymon srd. Translations French mettre de côté English to scrape together Spanish ahorrar, recoger poco a poco Italian raggruzzolare German zusammensparen.