Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

bículu , nm: bícuru, pículu Definition parte, minore, de una css. cosa prus manna: a bortas podet èssere no parte ma totu, pentzau a dónnia modu coment'e parte de calecuna cosa prus manna; a bortas si narat de persona a disprétziu Synonyms e antonyms acantu 1, arrogu, arróncinu, arruncu, bucone, cànciu, filchinida, friginida, istallada, moróculu, pitzuedhu, strónciu, tancu, túturu | ctr. totu Sentences a tàpulu bi at postu unu bículu de robba diferente ◊ zughiat unu bículu de casu e de pane a manigare ◊ amos lígidu unu bículu de lítera ◊ cussu terrinu no est unu bículu, ma una tanca! ◊ triballaiat a sa zoronada, ca teniat petzi carchi bículu in fatore a mesapare 2. bículu de ómine, frade tou, a no nos dare una manu bidíndhennos goi in apretu! Etymon srd. Translations French morceau, bout English piece Spanish pedazo Italian pèzzo German Stück, Teil.

càbadu , nm: càbidu, càbiru, càbudu, càpudu Definition su tretu inue cuménciat (o acabbat) unu filu, una chistione, bicu de orrobba (es. muncadoredhu, pannitzu); càbidu est fintzes pane chi si faet po dhu giare a is piciochedhos a su candhelarzu úrtima die de annu o, in àteru logu, po dhu papare sa die de Is Tres Gurreis / pira de càbudu = pira premedia, cabudàrgia Synonyms e antonyms cabu, punta Idioms csn: su c. de sa canna de is pulmonis = cannighinas; a c. de cena, su c. de cena = apustis chenadu; a c. de un'annu = a s'agabbada de un'annu, pustis de un'annu; fai càbudu a (unu logu, camminendi)= imbàtere, corparechela in…; lassai a unu a malu c. = a sirba sua, chentza ghia, chentza annestru, irbandhonadu; s'arbei a c. = sa chi andhat addainanti, de ghia, cabidiana; bogai de c. = bogare de cabu, tasire unu triballu, lassare a pèrdere una chistione, isbandonai cosa, agabbai de circai forrogus; donai càbidu = (in sas cummédias) finire de nàrrere su chi unu depet, a manera chi su cumpanzu cumprendhat chi tocat a isse a nàrrere sa parte sua; pigai c. de una cosa = leare oru, chircare de ischire carchi cosa de una chistione; agatai su c. de una chistione = bogare de ragas de una cosa; fuiri su càbudu = imbrutàresi, cagàresi; de corru in càbidu = de un'ala a s'àtera; su càpudu de s'arrexonamentu, de unu líbburu; lòmpere in càbadu (nadu de frutu)= lòmpere premediu Sentences su càbudu de sa funi, de su filu ◊ is làmbrigas infundiant su càbudu de su mucadori (N.Laconi)◊ is giogadoris pigant is cuatru càbudus de su mucadori tenendidhu isténdiu ◊ at biu una tialla manna chi, tenta a is cuatru càpudus, lompiat finas a terra ◊ medas ant a aproillai de dónnia càpudu de sa Terra (Ev.) 2. at a benni a innòi custu càbudu de merí ◊ unu càbudu de cena fuat andau a domu de sa picioca 3. ma poita su pipiu dhu lassais aici a malu càbudu? ◊ nc'est bessia: a disígiu a lassai sa domu a mau càbudu!…◊ candu mai ia a lassai sa butega a mau càbudu?!…◊ ocanno sa castagna paret lompenno in càbadu ◊ sa notítzia nc'iat fatu càbudu a Roma! 4. bogamidhu de càbidu! ◊ bogamidhu de càbudu, no mi trumbullist s'istògumu! ◊ ammarolla funt isderrutas custas domus: dhas ant bogadas de càbidu! 5. no nc'est che su predi po ndi bogai càbudu a dónnia cosa 6. candu unu est andau a iscola ciai dhi torrat càbudu! 7. pigau càbidu nd'eis, de cussa cosa? ◊ gei no arrannesceus a dhi ponni càbudu a custa cosa! Etymon ltn. caput Translations French bout de l'écheveau English end of skein, end Spanish cabo, remate Italian bàndolo, estremità, cócca German Stranganfang, Ende, Zipfel.

càbu , nm: capu Definition s'úrtimu tretu o fintzes su coménciu, su primu tretu de una cosa (filu, fune, tiàgia, lentzolu, muncadore, e àteru, cosa longa); capacidade de pentzare a is cosas, de dhas fàere bene, cun incuru, cun imprastu; unu chi cumandhat àteros in calecunu grupu organizau: in sa cumpangia de is barracellos, chie po importu benit luego apustis de su capitanu / min. cabighedhu Synonyms e antonyms càbadu, cabutzu, cabútzulu / abbistesa, fracongia, giudísciu, imprastu Idioms csn: unu c. de filu = agullada, soga, un'arrogu de filu (itl. gugliata, su tantu de filu chi s'intrat in s'agu pro cosire); su c. de sa fune = aundi sa funi acabbat (o aundi cummentzat), coatza; zúghere c. = tènniri abbistesa; èssere de c. = abbistu, zudissiosu; àere, leare c. de una cosa = leare oru, circai de isciri; pònnere c. a fàghere una cosa = fai sa cosa cun coidau e assentu; dare, torrare c. de una cosa = dare segurtade, torrai isceda; bogare de c. = acabbai de…, lassai de fai una faina; bocare capu, bocare capu bonu de una cosa = agatare su médiu, resessire a fàghere una cosa, bogare ragas; cabu b'at!… = no bi at cabu, dhui at pagu de crèiri, de isperai; no s'at c. si…, chie ndh'at c. chi… = chini dhu scit si…, bae e ischi si…; pònnere in capu a unu, de una cosa = incarrigai a unu pro dha fai; su c., nessi! = aite tiat èssere!, est totu in debbadas! Sentences su cabu de su filu, de sa fune, de s'atzola, sos cabos de su mucadore, de su pannitzu, de sa tiaza ◊ si agatades sos nodos, chircade su cabu a ixobare ◊ su trabballu no at capu ◊ a cabu de un'ora est beniu a ndi dhus iscidai ◊ a cabu de un'annu, de unu mese 2. in cussa famíllia no bi at ne cabu e ne coa ◊ chie zuchet capu, sas bachianas las prétziat comente tocat ◊ sa pessone, si zuchet capu, fachet benes e àteru ◊ pensa de ti rimediare, e no sias a cabu de criadura! ◊ ponebbei cabu, mih, a istudiare, no ti botzent! ◊ e ite ndhe at a bogare de cussu triballu si no bi ponet cabu?! ◊ no ponzas fatu a isse, chi no bi at cabu in su chi ti narat! ◊ cabu b'at, pessas, in su chi faghet cussu!… est unu macu! ◊ mi abbizo de s'errore chi cun malu cabu apo fatu ◊ pro su malu cabu chi zughet depet fàghere sa cosa a duas bias 3. chie ndhe at cabu si at a fàghere tempus bonu, cras?! ◊ leadu cabu ndhe as de su chi est nendhe sa zente, de su chi ant fatu istanote? ◊ po ponner cabu a su Vangelu tou che as bogadu su betzu po su nou ◊ currindhe allirgu, su pipiu no at postu mancu capu a sa camisedha chi dhi piculaiat in palas 4. bogàdeli de cabu, como, ca sezis istracos! ◊ trabballant fintzas a chi li bocant de capu ◊ chi sichies de custu tamanu no nche bocaes capu bonu! ◊ a sas noe li bogamus de cabu ◊ mezus che la secamus inoche, tantu non ndhe bocamus capu, oje! 5. ocannu no ndhe poto incolliare una: e mighi mi ndh'at faladu de suore! Su cabu, nessi! (G.Ruju)◊ est andhadu a Tàtari e no at fatu nudha: su cabu, nessi! ◊ dai cussa meighina no ndhe apo àpidu profetu: su cabu, nessi! (G.Ruju) 6. bisonzat de pònnere in capu sos amicos pro fàchere sa paradura Etymon ltn. capus Translations French bout de l'écheveau English end of skein Spanish cabo, esmero Italian bàndolo, estremità, diligènza German Stranganfang, Ende, Fleiß.

carafúndhula , nf, nm: caravúdhulu Definition farinu, orrughedhu de pane Synonyms e antonyms caravudhuca, chilivrida, palfaruza Sentences gighiat a manigare pagos caravúdhulos de casu Etymon cdh. caravúdhuli Translations French petit morceau, petit bout English bit Spanish pedazo Italian brìciolo, framménto German Stückchen.

chíma , nf, nm: chimu 1, cima Definition su coromedhu de is matas, is partes prus artas o prus atesu de su truncu de is matas (e po cussu fintzes is prus fines e modhes); genia de candhelita chi bogant is erbas ue apustis faent su frore, ma pruschetotu is litos betzos (Hyoseris radiata, itl. radicchio selvatico)/ cima de làtia, de gureu, de indívia, de càuli Synonyms e antonyms cimixedha, coma, coramedhu, frandha 1, puntioledha, rampu / síriu Sentences sas àrbures faghent su frutu in chimas ◊ in sas chimas sos puzones godint gioghitendhe ◊ su cardu, sa latuca, sa tzicória sunt boghendhe sa chima ◊ candho sas erbas bogant sa chima sunt apunta a fàghere su fiore ◊ fit cun su chimu de s'olia che columba ◊ su bentu movet sos chimos de sas matas 2. in beranu essit sa chima ◊ sos pisedhos essiant a chima, unu tempus: como no cherent mancu tzoculates! Scientific Terminology rbr Etymon ltn. cima Translations French bout tendre et mince des plantes et de certaines herbes English cyme Spanish cogollo Italian punta tènera e sottile delle piante, gètto di alcune èrbe German Trieb, Sproß.

ciribbículu , nm Definition orrughedhu, pimpirida pitichedhedha de cosa, cositedha de pagu contu Synonyms e antonyms ciribbídhulu / ttrs. ciribbícuru Sentences cussu no gighet unu ciribbículu de chervedhu! Translations French petit morceau, miette, petit bout English bit Spanish trocito Italian briciolino, coserèlla German kleines Stückchen.

coèdha , nf Definition min. de coa; sa parte de fundhu de una camisa, sa de chínghere aintru de is pantalones; in is sedhatzos, arretranga / leare a ccn. a pedra in c. = istàreli sempre ifatu chentza lu fidare nudha timindhe de lu pèrdere Synonyms e antonyms coita, coutza Sentences tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora impipèndhesi de su fritu (G.Becciu) 3. cocinedhu est tocau de coedha Translations French coin, bout, morceau English margin Spanish borde Italian lémbo German Zipfel.

cugullòni, cugulòni , nm Definition su culatzu de unu sacu, de un'arretza, su tretu prus in fundhu, e fintzes cugigone, bicu de unu trastu, a logos sa punta de sa nàdiga / fai a cugulloni = pinnigare, fàghere a pínniga, torrare a pagu Synonyms e antonyms cuàciu / chizolu, chizone, cungoni Sentences nci at istichiu un'imbodhiàmini unu cugulloni de su mantalafu ◊ pigadhu a su cugulloni su lantzoru, ca dhu piegaus! 2. ant marrau, scraminau, purgau, cérriu, iscedatzau, furriau a s'imbressi e cumpudau fintzas in is cugulonis (F.Onnis) Etymon spn. cogujón Translations French coin, bout, pan English border Spanish borde Italian lémbo German Zipfel.

iscinigàu , agt Definition mortu e consumau, nau de ccn. chi est chentza fortzas nudha Synonyms e antonyms illaéndhidu, irbaléndhidu, irbalesiadu, isbagazadu, istasidu Translations French épuisé, à bout English all in Spanish agotado Italian sfinito German erschöpft.

ispitàre , vrb: spiciai Definition ispuntare, segare is puntas, su pitzu; bogare in croba o fai de pruàcia sa bide; segare unu bículu de su corgiolu a sa castàngia po dha pònnere a còere Synonyms e antonyms ispitighedhare, ispuntai, pitare, trapare Sentences ca devet sas perdijas ispilire no s'ispitet sas úngias de sa manu! ◊ sa limba, si la zughes longa, ispitadila! Etymon srd. Translations French épointer, couper le bout, inciser English to blunt, to slit Spanish despuntar, incidir Italian spuntare, incìdere German die Spitze abbrechen, einschneiden.

mossàda , nf: mossiada Definition su pigare a móssigu, su istrínghere cun is dentes; fintzes orrugu de cosa chi si segat a mossu papandho, orrugu mannu de cosa Synonyms e antonyms bucone, móssicu, mossu, struncionada Sentences una mossiada de burrincu! ◊ duas mossadas e cudha sartitza che fit collida! Etymon srd. Translations French morsure, morceau, bout English bite, scrap Spanish mordisco Italian mòrso, boccóne German Biß, Bissen.

múculu , nm Definition sa chera a bisura de cannedhu, a istiàrica; cora de chera comente calat iscagiada candho est alluta sa candhela; fintzes s'orrughedhu chi abbarrat de una candhela ispaciada Sentences sas abes daent sa matéria prima pro s'indústria de sos múculos de chera ◊ su ventu survat e su muculedhu si ndhe morit ◊ unu muculitu morimori fachiat luche a tantu dispiachere… Etymon itl. Translations French bout de chandelle English candlend Spanish moco Italian mòccolo German Kerzenstumpf.

murichèdha , nf Definition unu tanti pagu pagu (de cosa de papare, de bufare, de àteru) Synonyms e antonyms arroghedhu, pibinida, pimpirida, piticada, ticu, tzuniedhu Translations French petit peu, petit bout, une goutte de vin English tiny bit Spanish pellizco, gota Italian zinzino German Stückchen (mangiare), Schlückchen (bere).

pècia 2 , nf: petza 3 Definition crantu, orrugu de css. cosa, piticu o mannu, fintzes truncu o pedra a cicire (custa fintzes manna, segada giusta a parallelepípedu); mescamente, bículu de orrobba po imbodhigare su pei in s'iscarpa / una p. de casu, de regotu = pischedhu, arrogu; petz'e làmbriga!… = debberone làgrima! Sentences fit una petza manna de pedra ruja ◊ unu fit restadu sétzidu subra sa petza de pedra sonendhe sa chiterra ◊ dae subra sa petza de su giannile imbíami unu cantu pro cumbidu! (A.M.Pinna)◊ fit sétzidu in sa petza addainanti de sa domo ◊ petza de s'élighe mannu setziat tiu Portolu 2. unu tempus a pes si poniant sas petzas: como sas mizas Etymon itl. pezza Translations French bout de tissu English cloth Spanish paño que se pone alrededor del pie Italian pezzuòla German Läppchen.

pupàtza , nf Definition sa prupa de sa fache de is pódhighes, o mata de su pódhighe Synonyms e antonyms cdh. pulpedhu Scientific Terminology crn Etymon srd. Translations French bout du doigt English fingertip Spanish yema Italian polpastréllo German Fingerbeere.

síriu , nm: siru 1, tzíriu Definition sa puntighedha noa chi bogant is sèmenes naschindho, fintzes sa chima o candhelita chi faent unas cantu erbas candho lompent po fàere su frore e su sèmene Synonyms e antonyms serione, tudhu / chima Sentences campos semenados de geniosos sírios Scientific Terminology rbr Etymon srd. Translations French thalle, bourgeon, bout, cime English sprout Spanish tallo Italian tallo, cima German Thallus, Sproß.

strónciu, strónciulu , nm: strúnciu, strúnciulu, trónciu* Definition bículu, orrugu de cosa, prus che àteru pane, segau a manos / segai a strónciu = nau de manera de fàere a sa grussera, chentza delicadesa e ne crabbu Synonyms e antonyms acantu 1, arrogu, bículu, istallada, rúgiu 1, tancu | ctr. totu Sentences donaisidhu unu strúnciu de pani! ◊ unu strónciu de pani e saludi po bivi in allirghia! ◊ giaunàt candu no agatàt a nemus de dhi donai unu strónciu de pani ◊ su malassortau est cumossendu ferenu po unu strónciulu de civraxu Translations French morceau, bout English piece Spanish trozo Italian pèzzo German Stück.

taparótu , nm Definition ómine pitichedhu de carena Translations French bout d'homme English dwarf Spanish hombre bajo Italian omúncolo German Menschlein.