Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

àbriu 1 , agt, nm, nf: abru, alvu, àrbia, àrbiu, arbu, arvu Definitzione chi est de colore biancu; sa parte bianca, sa giara, de s'ou (nau fintzes abruou)/ cun s'oju in alvu: furriau de si bíere sa parte bianca (Grolle, A s'alza e fala, 23, 27: sendhe pro dare cun suore nou sementa noa a sa terra, chi aiat già preparadu, "Santa s'ora siat!" narat, cun s'oju in alvu, in sinu sou / a tziu Pedru bido ficadu e, a ojos in alvu, "A mi podides narrer, ómine santu, ite bidides peri sos chelos?", l'apo dimandhadu) Sinònimos e contràrios biancu / abriou, allúmene, àrbidu, ciara Frases cudh'ómine fit sighindhe a piulare chentza atoare, a ogros in arbu e a buca abberta 2. is amaretus si faint cun méndula druci, unu pagu de méndula marigosa, tzúcuru e àbrius de ous bèni iscumbàtius Sambenados e Provèrbios smb: Arbus Terminologia iscientìfica clr, mng Ètimu ltn. album Tradutziones Frantzesu albumen, blanc Ingresu albumen, white Ispagnolu blanco, clara Italianu bianco, albume Tedescu weiß, Eiweiß.

bàdhu 1 , iscl Definitzione foedhu chi donat s'idea de una duda, de una cosa chi s'iat a bòllere ischire = chini scit…, s'incapat…, fortzis… Sinònimos e contràrios abbà!, abbellabbatu, acabore, atamore, badhone, badhuveru, chinnicoi, chissae, mentecoi, mih! Frases badhu ite pessat! ◊ badhu bidu nos at?! ◊ badhu ite si ndhe at fatu de cuss'ànima bona! ◊ badhu a chie at a tocare! ◊ badhu proite, mi so cumbintu chi carchi cosighedha l'at dassada! ◊ badhu candho bi torras a frorire, Sardigna mea! 2. a sas primas badhu chi nono, ma abbellu abbellu zente za bi ndh'at a àere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui sait…, va, aller savoir (fam) Ingresu goodness knows Ispagnolu quién sabe Italianu chissà Tedescu wer weiß.

biàncu , agt, nm Definitzione su colore chi assumat totu is àteros colores, su colore naturale de su nie, de su late Sinònimos e contràrios àbriu 1, àrbidu | ctr. niedhu Maneras de nàrrere csn: b. niu, nidu, càndhidu, che dente de cane; su b. de s'ou = sa giara de s'ou, s'arbu; su b. de s'oju = sa túnica de s'ogu, itl. còrnea; donai in su b. = inzertare; tirai a su b. = èssere unu pagu biancu; frimmare in b. = pònnere sa frimma in pabilu chi no bi at iscritu nudha, in cosas chi no ant pertzisadu / erba bianca = Diotis maritima, Filago gallica; fàere sos ogos in b. = furriai is ogus deundudotu de no si biri is pipias (e de no biri) Frases muru biancu, pabilu biancu, carchina bianca ◊ bolit fai biri su biancu po niedhu ◊ no distinghet su biancu de su niedhu 2. de s'asciuconu fit biancu chei sa tela ◊ comenti dh'ant fertu a conca si fiat fatu biancu che su casu ◊ est biancu che nie, che late Sambenados e Provèrbios smb: Biancu Terminologia iscientìfica clr Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu blanc Ingresu white Ispagnolu blanco Italianu bianco Tedescu weiß, Weiße.

biancúmene , nm Sinònimos e contràrios biancore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu blancheur Ingresu whitish colour Ispagnolu blanco Italianu biancume Tedescu Weiß.

cànu , agt Definitzione in colore de chinisu, prus a cara a su biancu e fintzes biancu deunudotu Sinònimos e contràrios immurrau, murru, pilialvu, pilicanu Maneras de nàrrere csn: faisí canu = incanire; mesu canu = itl. brinato; canu fioridu = canu deunudotu; figu cana = una zenia de figu prus tundha chi no longa, unu pagu ladita, de colore unu pagu murinata; mérula cana = meurra de arriu, isturru de àcua o de riu; èssere chin s'ocru canu de sa gana = morendisí de su fàmini Frases cussu zòvanu tenet apenas baranta annos e si che est fatu canu deretu ◊ sos betzos sunt a pilu canu, candho ndhe lis abbarrat ◊ sos pensamentos ponent pilos canos 2. dachi sa die non aia mannicatu belle che nudha, fipo chin s’ocru canu de sa gana Sambenados e Provèrbios smb: Cano, Canu Ètimu ltn. canus Tradutziones Frantzesu chenu Ingresu hoary Ispagnolu cano Italianu canuto Tedescu weiß.

irbianchíre , vrb: isbianchire, isbianchiri Definitzione fàere biancu, prus biancu, prus craru, essire biancu cambiandho colore: nau de su pilu, essire canu, arbu Sinònimos e contràrios ilbiadire, iscolorire / incanire Frases sa pira, candho lompet, de birde porrale irbianchit Tradutziones Frantzesu blanchir Ingresu to become white Ispagnolu blanquear Italianu imbianchire Tedescu weiß machen.

ma , cng Definitzione foedhu chi s'impreat cunsiderandho impare cosas in contràriu o distintas de àteras: a bortas s'impreat prus che àteru po giare prus fortza a su chi si narat Sinònimos e contràrios parò Frases bollu ma non potzu ◊ est bellu ma costat caru ◊ paret bonu ma est malu ◊ at a èssi unu castigu, ma nosu no nci podeus fai nudha! ◊ fit iscassu de carenale, ma malintragnadu 2. mi apo fatu una drommida… ma una, mih: própiu a piaghere! ◊ de cuss'erba bi ndh'at a matas mannas, ma bellas, mih! ◊ ma ses togu, lah!…◊ ma dhu scis ca ses própiu pighendi a s'ànima?! ◊ ma macu ses, chi faghes gai?! ◊ ma bai, toca, ca no est aici! ◊ ma a ti ndhe cheres andhare?! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu mais Ingresu but Ispagnolu pero Italianu ma Tedescu aber, sondern, allerdings, doch, wer weiß (es).

ocopòre , iscl: acabore* Definitzione de is bortas chi…: foedhu chi faet a cumprèndhere una possibbilidade, una cosa chi podet èssere siat chi si bògiat, s'ibertet, o si timat o àteru Sinònimos e contràrios atamore, baischi!, intemore Tradutziones Frantzesu peut-être Ingresu wonder, goodness knows, perhaps Ispagnolu quién sabe Italianu chissà Tedescu wer weiß.

sanzinàdu , agt Definitzione chi est a ispertiadas de diferente colore Sinònimos e contràrios balzu, beltigadu, perdigatzu, pertiatu Frases pisu, orzu sanzinadu Tradutziones Frantzesu zébré Ingresu with white and black stripes Ispagnolu cebrado Italianu zebrato Tedescu schwarz und weiß gestreift.

«« Torra a chircare