àca , nf Definitzione
ebba de portante, ammaistada a camminare movendho impare ambaduos peis de una parte, a borta a borta
Sinònimos e contràrios
acheta,
ebba,
vacheta
Sambenados e Provèrbios
smb:
Acca
Terminologia iscientìfica
anall
Ètimu
spn.
haca
Tradutziones
Frantzesu
jument qui va l’amble
Ingresu
pretty mare
Ispagnolu
yegua amaestrada para mover los pies de un lado juntos
Italianu
cavallùccia
Tedescu
kleine Stute.
bàdhu 1 , iscl Definitzione
foedhu chi donat s'idea de una duda, de una cosa chi s'iat a bòllere ischire = chini scit…, s'incapat…, fortzis…
Sinònimos e contràrios
abbà!,
abbellabbatu,
acabore,
atamore,
badhone,
badhuveru,
chinnicoi,
chissae,
mentecoi,
mih!
Frases
badhu ite pessat! ◊ badhu bidu nos at?! ◊ badhu ite si ndhe at fatu de cuss'ànima bona! ◊ badhu a chie at a tocare! ◊ badhu proite, mi so cumbintu chi carchi cosighedha l'at dassada! ◊ badhu candho bi torras a frorire, Sardigna mea!
2.
a sas primas badhu chi nono, ma abbellu abbellu zente za bi ndh'at a àere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
qui sait…,
va,
aller savoir (fam)
Ingresu
goodness knows
Ispagnolu
quién sabe
Italianu
chissà
Tedescu
wer weiß.
benidòre, benidòri , agt, nm: bennidore 2,
benitore,
venidore Definitzione
foedhandho de tempus, chi at a bènnere; su tempus chi o fintzes chie at a bènnere, sa criadura chi depet naschire / a/c.: su b. de is verbos in sardu si faet cun is formas de su vrb. àere de s'ind. pres. prus sa prep. a e s'inf. de su vrb. chi s'impreat, su vrb. lessicale (es. apu a biri, as a fàere, at a nàrrere, aus a torrare, azis a bènnere, ant a iscriri); ma no sèmpere inditat tempus: a bortas inditat calecuna cosa chi podet èssere ma no est segura e si podet nàrrere de cosas a su presente puru (za at a pròere puru, como, za!…◊ gei s'at a balli unu sodhu cussu possessu!…◊ frius dhui at a fai anca ant a èssi is piciochedhus? ◊ ge no at a tocai de tzerriai sa maista de partus! ◊ ite cheres chi ti nia: at a èssere gai ma no ndh'isco! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa!); su b. passau (solu de forma) a paragone de un'àteru tempus b. in sardu no s'impreat mai: s'impreat solu in su sensu de duda, de possibbilidade, a metade tra su nàrrere e su dimandhare (za bi as a èssere andhadu a fàghere cudhu cumandhu, berus?! ◊ bae a bídere, chi como at a èssere torradu! ◊ no as a crei ca cussu dannu dh'apu fatu dèu: as a èssi istétiu tui etotu!), o fintzes po inditare seguresa, ma nau cun ironia (dh'ap'àiri pentzau de mi ndi andai a giru cun custu frius!…), mentres chi in su sensu de su tempus si narat de àtera manera: candho so prontu apo a bènnere/benzo ◊ candho s'at a istracare s'at a frimmare ◊ sa die chi ti pones a triballare za at a èssere una bella die!; su b. de unu tempus passau si podet fàere cun s'ind. imp. o cun su cund. passau e fintzes de àtera manera: deris nachi benias e no che ses bénnidu ◊ nanca torràst a benni e no ses benniu! ◊ nachi faghiat tempus bonu, oe, ma mi paret chi che la fúrriat male ◊ seu pentzendi a totu cussu chi emu pótziu fai e no apu fatu ◊ mi as nadu chi tias èssere bénnidu e poi ti ses torradu a pessare ◊ pessaia de bi andhare ma apo tentu irbortu
Sinònimos e contràrios
benideru,
imbenidore
| ctr.
passadu
Frases
benes e momentos afannosos preparat su tempus benidore ◊ sas generatziones benidoras ant a èssere diferentes ◊ Sennore, ti ringràtzio chi mi as dadu custa frua: pro su tempus bennidore la ponzo in manu tua ◊ castiae ca is tempos funt cambiandho e sa pinna e su tinteri ant a donae a papae a su mundhu benitore
2.
si atzendhent in su coro bramas de lobrare unu menzus benidore ◊ piús allegras bos bia a su benidore! ◊ at postu a parte àteros valores a godimentu de sos benidores (G.Finà)
Ètimu
ctl.
venidor
Tradutziones
Frantzesu
futur,
qui va naître
Ingresu
future,
unborn (child)
Ispagnolu
futuro,
que va a nacer
Italianu
futuro,
nascituro
Tedescu
kommend,
künftig,
Zukunft Leibesfrucht.
tantecàntu , cng Definitzione
si bit ca… est ladinu chi… : nau coment'e una cosa chi si lassat andhare, chi si cuncedet
Sinònimos e contràrios
aposici,
cantecante,
tantetantu,
tanti
Frases
tantecantu su mòrrere est natura: curret che abba in su pendhente sou ◊ no bi andhes, como, tantecantu no serbit a nudha ◊ tantecantu est gai, fintzas si daet a bídere chi nono
Tradutziones
Frantzesu
cela va de soi
Ingresu
it is plan
Ispagnolu
está claro que
Italianu
è evidènte che…
Tedescu
es versteht sich,
daß