Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

calabíu , nm Definitzione figu bícia, acalabiada, aortitza, chi no lompet ca ndhe orruet innanti sicandhosi Sinònimos e contràrios cadh. calàciu Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu figue molle ou blette Ingresu withered fig Ispagnolu higo lacio, marchito Italianu fico méncio o vizzo Tedescu welke Feige.

cardàssu , nm Definitzione mata de figu areste, o figu de crabas; su crabione de sa figu, figu crua e ancora pitica; a logos, àliga ammuntonada, a meda Sinònimos e contràrios calbuvigu, figuapru, figugraba / cardafu, crabione Terminologia iscientìfica mt, Ficus carica var. caprificus Tradutziones Frantzesu caprifiguier, figuier sauvage Ingresu caprifig Ispagnolu cabrahigo Italianu caprifico, fico immaturo Tedescu wilder Feigenbaum.

càrica 1 , nf: càriga 1 Definitzione figu frungia, sicada, carigada; nau in cobertantza, fàula manna; genia de làdhara o ladamíngiu de is molentes / min. carighedha, carighita; èssere a una càriga (nadu de unu)= imbriagu pérdiu Sinònimos e contràrios fàula Frases sa figu cota meda la sighint a sicare a càriga ◊ apo mandhigadu totaganta die cun ses dinaris de càriga cana ◊ sa càriga, si est bene costoida, si tucorat, si faghet bianca nida ◊ sa ficu niedha est belle che totu càrica Sambenados e Provèrbios smb: Cariga Ètimu ltn. carica Tradutziones Frantzesu figue sèche Ingresu dried fig Ispagnolu higo seco Italianu fico sécco, appassito Tedescu getrocknete Feige.

carrúciu 1 , nm: carrutzu Definitzione tàula de figumorisca, totu sa mata puru de sa figumorisca / arranda de su c. = intessidura o imbastimentu, una parte de mesu, filedhos tostos intéssidos a zisa de randha (si podet bídere bene meda candho sa tàula est sica e at pérdidu sa purpa) Sinònimos e contràrios ficumorisca, morisca Frases unu tempus si papastus is marighedhas de su carrúciu, drucis che su tzúcuru Sambenados e Provèrbios smb: Carrucciu, Carruciu, (Garruccio, Garrucciu) Terminologia iscientìfica frt, Opuntia ficus-indica Tradutziones Frantzesu figuier d'Inde Ingresu ficodindia Ispagnolu higo chumbo, Amer nopal, tuna Italianu fico d'India Tedescu Kaktusfeige.

fícu , nf, nm: figu Definitzione genia de mata manna a linna modhe, a fògias largas meda, arraspiosas, chi che dhi orruent in atóngiu: sa linna faendhodhi calecuna segada bogat in sa corgiola e in sa fògia una genia de late chi faet a iscrafíngiu in sa carre; faet su frutu (upm) de làmpadas a s’intrada de s'atóngiu a una o a duas bortas, a calidades: linna e frutu funt de genia fémina, ma in calecunu logu dha faent a mascu; nau in cobertantza, cosa chi praghet meda (mescamente fémina)/ min. fighighedha, fighixedha, fighizola; sa figu = su frutu (upm, foras candho si precisat calecuna cosa, ca tandho si narat pl. puru); sas figos = is matas de sa figu, sas àrbures / calidades de figu: niedha de duas bias, perdingianu, murra, bianca, cana, ruja, pitilonga, birdi, callaresa, monteleone, martinedha, mendhulita; figu ancora crua meda = pupu, crabione; figu unfiada = ufrone, crabione coghindhe; figu cota iscrachedhada = scrita; figu bícia = sichizone; figu cota meda, allizada = càriga; partes de una figu (frutu): tanaxi (o nasedhu, pitu), sa corza, sa mata, su sèmene; figu majólica = itl. magnòlia; figu de prima = nau de una calidade chi ndhe bogat duas bortas, cussa chi coet in làmpadas (sa de duas coet in austu/cabudanni) Sinònimos e contràrios aicu, figuera Maneras de nàrrere csn: tòdhere, bodhire a fighinu = bodhire dae s'àrbure su frutuàriu a unu a unu, comente si bodhit sa figu; figu morisca = carrúciu, morisca; sa figu de sa bula = nú de su gúturu; sa figu o male de sa figu = figone, una zenia de maladia chi leat a sas berbeghes (lis faghet sa peta groga), àtera zenia de maladia chi leat a su bestiàmine bulu (si no est curadu in tempus ndhe faghet su sàmbene in buca e morit); figu de mari = zenia de cótzula, animaledhu de mare a corza, bonu a manigare; figu màsciu = pisci figu, una zenia de pische (gadus minutus capelanus); fàghere s'infumentu de sa figu = fai fumu de linna de figu po curai s'animali chi tenit sa maladia de sa figu Frases su figu de s'ortighedhu est ispozadu (A.Casula)◊ sos pisedhos cuados in punta de sas figos si tatant, inguldones, che astores ◊ sas figos faghent in logu de abba e in logu sicu ◊ de sa mata de sa figu imparai custu paragoni: candu is nais si faint modhis e bessint is primus follas cumprendeis chi s'istadi est acanta 2. medas bortas ndi arruit prima sa figu sana de sa ferta ◊ compare, corvos in sa figu b'at chi bolla sunt fatendhe a disania! ◊ so pigadu a s'àrbure a mi manigare pagas figos ◊ su sèmene de sa figu, bellu e tundhu, ti màculat sa vida e s'onore (B.Mureddu)◊ si podit fortzis arregolli àxina de is ispinas o figu de is cresuras? Sambenados e Provèrbios smb: (De)vigus, Figos, Figus / prb: truncu de figu, àstula de figu! Terminologia iscientìfica mtm, frt, Ficus carica var. domestica Ètimu ltn. ficus Tradutziones Frantzesu figuier, figue Ingresu fig (tree) Ispagnolu higuera (f), higo Italianu fico Tedescu echter Feigenbaum, Feige.

ficumorísca , nf: figamurisca, figumorisca Definitzione figu morisca, genia de mata a panes o tàulas o fògias (su truncu o bratzale) ladas e grussas, totu súciu, cun is fògias chi parent agúgias (funt is fògias própriu), fatas a ispina: faet meda fintzes in logu làngiu e de orroca ca aguantat su sicore, bogat unu frutu (upm) cun su corgiolu ispinosu meda, a ispinas minudedhedhas a matuconedhu assentadas a fileras, de sabore druche e cun sèmene meda; una calidade (f. areste) est prus ispinosa de sa maseda in sa tàula e in su frutu e dha ponent meda a fàere cresura / figumorisca de folla = ficumorisca de sagura, o sagurada, sa chi creschet in parte incarnada in mesu de sa tàula, coment'e chi sa tàula siat totu a unu cun sa corza; figumorisca a matza niedha; figumorisca cruàxini = cruonza o birdiggroga Sinònimos e contràrios carrúciu 1, figamoru, fimorisca, figutzíndia, morisca Frases gioghendu a cuai nc’est intrau a mesu de unu cràchiri de figumorisca ◊ at fatu una pipia de una fògia de figumorisca 2. sa genti papat figumorisca ◊ ge fui disigiosu de sa cosa frisca…, sa figumorisca mi at iscramentau! Terminologia iscientìfica frt, Opuntia ficus-indica Tradutziones Frantzesu figue de Barbarie Ingresu indian fig Ispagnolu chumbera Italianu fico d'India Tedescu echter Feigenkaktus, Kaktusfeige.

morísca , nf: murisca Definitzione figumorisca, genia de mata a tàulas (o palas) totu súciu (is prus noàdiles), ladas e grussas (su truncu), longas prus de prammu, cun su corgiolu chi no lassat passare s'abba, cun is fògias chi parent agúgias, a ispina: faet meda fintzes in logu de terra làngia o paga e agguantat su sicore, bogat (mescamente in is oros de sa tàula) unu frutu cun su corgiolu ispinosu meda, a ispinas pitichedhedhas totus impare, a fileras, est de sabore druche e cun sèmene meda; una calidade (m. areste o cràbina) est prus ispinosa in sa tàula e in su frutu (bonu che a sa maseda) e dha ponent meda a fàere cresura / foedhandho de frutu, sèmpere upm.; crestai sa figumorisca = segarecheli su culatzu, chi zughet prus ispina; morisca incarnada in sa tàula = mustaciolu o sagura; morisca essida in mesu de sa tàula = voe taedhare, marighedha Sinònimos e contràrios carrúciu 1, ficumorisca, fiughíndia Frases su rocarzu l'ant prantadu totu a moriscas ◊ sas moriscas sunt fiorindhe ◊ s'astraore at ispérdidu sas moriscas 2. sa morisca est bona a fàghere saba ◊ bodhi morisca, iscorza e màniga! ◊ a l'ispuligare sa morisca daet cumbata! ◊ sa morisca si leat cun sa punta de duos pódhighes e no a manu prena (e cheret, menzus, iscovitada innanti) Terminologia iscientìfica frt, Opuntia ficus-indica Tradutziones Frantzesu figuier d'Inde, figuier de Barbarie, figue de Barbarie Ingresu prickly pear Ispagnolu nopal Italianu fico d'India Tedescu echter Feigenkaktus.

púpu 1 , nm Definitzione sa figu apenas chi si cumènciat a bíere e po cantu est crua Sinònimos e contràrios crabione, perchinzone Frases a santu Zubanne de làmpadas si biet su pupu de sa ficu predinzana… ◊ a bortas ruet innantis su pupu chi no sa ficu Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu sycone Ingresu syconium Ispagnolu higo no maduro Italianu sicònio, fico immaturo Tedescu Feigenblüte, unreife Feige.

ufiòne , nm, agt: ofione, ufrone, unfione, unfrone Definitzione giúmburu ufrau, ufradura de carre bia pistada; sa figu créschia de mannària pagu innanti de còere; in cobertantza, nau de gente, chi o chie si ofendhet e si primmat luego, po cosas de pagu contu Sinònimos e contràrios abbugnadura, tzulumbone, unfiatzu / cdh. unfioni / crabione, perchinzone / primmagiolu, ufrósigu Frases bubbullancas, tzoedhos, tzurumbones si únfiant che pane intro 'e sa bura: in su coro ti ponent sa tristura e sos mermos diventant che unfrones (G.Ruju) 2. làssalu istare, cuss'ufrone, chi no faghet mancu a bi zogare! Terminologia iscientìfica rbr, ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu figue verte Ingresu unripe fig Ispagnolu higo no maduro Italianu fico immaturo Tedescu unreife Feige.