Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abrúlla , nf: ebrulla Definitzione calidades de erbas bonas chi si arregollent po papare ma chi creschent desesi chentza dhas prantare Sinònimos e contràrios ebrúgiu Frases chi dhoi fut mitza si castiàt po martutzu o laixedhu e in cungiau ínnidu po àteras abrullixedhas (P.Caredda)◊ fut beranu, su logu fut prenu de abrulla e mammai iat fatu un'insalda a prandi. Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu herbe potagère Ingresu vegetables (greens) Ispagnolu hierbas silvestres buenas para comer Italianu erbàggio Tedescu Kräter.

àca , nf Definitzione ebba de portante, ammaistada a camminare movendho impare ambaduos peis de una parte, a borta a borta Sinònimos e contràrios acheta, ebba, vacheta Sambenados e Provèrbios smb: Acca Terminologia iscientìfica anall Ètimu spn. haca Tradutziones Frantzesu jument qui va l’amble Ingresu pretty mare Ispagnolu yegua amaestrada para mover los pies de un lado juntos Italianu cavallùccia Tedescu kleine Stute.

acajólu , nm: acajou, arcajolu Definitzione coment'e una fentanedha fata in is muros grussos, aperta a una parte, ananti, coment'e unu níciu, fintzes cun tàula a metade, a manera de dhue pòdere pònnere o arrimare ccn. cosa Sinònimos e contràrios camaritu, colomberi, fenesta, macarina, muricone 2. iscruculla is arcajolus de s'ómini e as agatai sa beridadi de sa vida Terminologia iscientìfica dmo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu débarras Ingresu receptable, storeroom Ispagnolu espacio empotrado en la pared para guardar algo Italianu ricettàcolo, ripostìglio Tedescu Abstellnische, Wandschränkchen.

allústra , nf, nm: allústriu, allustru, lustra* Definitzione genia de pasta o crema chi si frigat po fàere lúghida calecuna cosa (mescamente pedhe) Sinònimos e contràrios illustru Frases teniat allústriu de butinus po bendi ◊ po giogai a peincaredhu si ghetat una perda ciata o un'iscàtula de allustru Tradutziones Frantzesu cirage Ingresu shoe-polish Ispagnolu betún, crema para el calzado Italianu lùcido per scarpe Tedescu Schuhcreme.

aradróxu , agt: aratóriu, aratorju Definitzione nau de terrenu, chi est de campu, po laorare, lassau po dhue semenare e fàere su laore; terra bona po arare e laorare Frases is terrenus aradroxus dhus pagant prus pagu de is terrenus de fràbbicu Ètimu ltn. aratorius Tradutziones Frantzesu terre cultivable, labourable Ingresu tillable soil Ispagnolu arable, tierra buena para ser labrada Italianu aràbile, arativo, terréno agrìcolo Tedescu pflügbar, Ackerland.

arresolièra , nf Definitzione ampudhita a pònnere rosóliu, licore Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu buteille à liquer Ingresu rosolio bottle Ispagnolu botella para rosoli Italianu rosolièra Tedescu Glasbehälter für Rosolio.

assòrte , nf: sorte Definitzione pruschetotu, bestiàmene arregortu a pagu a pagu o postu a parte po dhu bèndhere, fàere a petza Sinònimos e contràrios cedha, ereu, fiotu, grústiu, issorta, majone, pasa, retolu, sinnissoni, trechinzu, tropa, tropedhu Frases un'assorte de bacas, de cadhos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu assortiment Ingresu assortment Ispagnolu el juntar reses para venderlas Italianu assortiménto Tedescu Sortiment.

ataleschí , cng Definitzione a tales chi… = a manera chi…, a puntu chi… Frases avisant sos fideles ataleschí acudant a crésia ◊ a tales chi viva friscu e sanu ◊ onora a su babbu e a sa mama a tales chi bivas tempus meda ◊ si un'istante iscultaias, a tales chi piús no ti ndhe bantes, ti proao in rejones apagantes Tradutziones Frantzesu de sorte que, afin que Ingresu so that Ispagnolu para que Italianu talchè, affinchè Tedescu so daß, damit.

brochèra , nf Definitzione màchina po fàere brochetos de cimentu Tradutziones Frantzesu machine à blocs (de béton) Ingresu machine used to produce cement blocks Ispagnolu máquina para hacer bloques Italianu blocchièra Tedescu Blockmaschine.

carràlzu , nm: carrarju, carrarzu, carraxu, carrazu Definitzione fossu chi si faet in terra po orrostire unu pegus intreu imbodhigau in murta, carragiau e fatu su fogu in pitzu: coi un'animali a carraxu; logu inue si chistit petza in friscu, cuadórgiu de cosa furada; cosas betadas a muntone, boghes betadas apare, isterratzu fuliau; cosa chi serbit a carragiare Sinònimos e contràrios abbatúliu, abbolotu, atrepógliu, bullíssiu, chichígliu, chimentu, derreore, digorju, sciumbullu, trambullu, tregollu, trinellu / isterratzu / carragliatura Maneras de nàrrere csn: fai una cosa a carraxu = male, chentza régula; carrazu de pannos = muntone, cabidhada de pannos Frases aiant furadu una baca, l'aiant fata a peta e cuada in su carrarzu, in sa tuva de unu beterone élighe ◊ in d-una conchedha aiat sistemau su carrarju ca in intro bi aiat una perca funguda e frisca ◊ depiat picare unu ladus de peta dae su carrarju chi teniat in sas bírghines ◊ sa limba sua paret peta de carrarzu! 2. at nadu unu carralzu de fàulas ◊ dhoi fiat unu carraxu de genti ◊ pro aparizare su terrinu peseint unu muru e fateint una cora chi bi betaiant totu su carrarzu pro la pienare 3. custus funt bellus isceti a fai carraxu, a tzérrius e a sàrtidus 4. est iscriendi a carraxu ◊ est unu carralzu de domos lampadas ◊ custu logu est totu a carraxu: circai de dh'allichidiri! 5. si sunt drommidos sentza carralzu, in fora, mancu una tupa e ne unu barracu ◊ a monte no si dhue podet erribbari ca sa ní fait carràrgiu Ètimu ltn. carnariu(m) Tradutziones Frantzesu tollé Ingresu place to cook or store meat, din Ispagnolu foso en el suelo para cocer la carne Italianu carnàio, putifèrio, bailamme, gazzarra Tedescu Fleischkammer, Krawall.

carriadòrgia, carriadòrza, carriadròxa , nf: carriatòglia, carricatorja, carrigadorja, carrigadroxa, garriatòglia Definitzione de is pértigas de sa bide, sa chi si lassat fintzes prus longa po bogare prus frutu; calidade de àghina bianca / est peus de unu ciliru de cerri chi no acherrat mancu una carriadroxa = (nau de ccn.) est unu culivala, no aguantat su segretu Sinònimos e contràrios barriadorza, cabidiana | ctr. codiana Frases assumancus duas carriadroxas lassaisidhas a dónnia fundu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sarment fructifère Ingresu shoot Ispagnolu sarmiento más largo para fruto Italianu tràlcio da frutto Tedescu Schößling.

càsticu , avb: càstigu, càstiu 1 Definitzione a c. = po is die de festa / zipone, beste de càstigu, de càstiu = su bonu Sinònimos e contràrios | ctr. fitianu Frases custos pantalones mi los lasso a càstigu ◊ si ponias mente a mie lu tias portare a càstigu in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ su sartu mi tevet leare sas misuras pro unu bestire de càstigu ◊ a su tempus sa peta in sas domos fit a càstigu ◊ ti ses bestiu chin sa beste de càsticu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réservé pour les grandes occasions Ingresu reserved for the feasts Ispagnolu para las fiestas Italianu riservato per le fèste Tedescu für die Festtage aufbewahrt.

chírra , nf: chírria, cirra, ghirra Definitzione logu ammontau, genia de acorru, po dhue pònnere angiones o crabitos abbandha de is mamas; in s'acorru po is procos, una parte prus pitica de s'àurra, inue si ponet abbandha sa màdria angiada; fintzes matzu o chirrione de pilos, su pilu atzutzudhiu de un'animale / erba de cirras = ispéliu (Plumbago europaea) Sinònimos e contràrios adile, àrula, cerina, cirradroxu Frases coment'e àbbile airada s'iscudet subra de sos anzones in sa chirra Sambenados e Provèrbios smb: Chirra Terminologia iscientìfica srr Ètimu ltn. cirra, cirrus Tradutziones Frantzesu enceinte Ingresu pen Ispagnolu corral para animales pequeños Italianu recinto per animali pìccoli Tedescu Gehege.

coberigàscia , nm Definitzione telu téssiu po dhu pònnere a usu de tiàgia in pitzu de is càscias Sinònimos e contràrios coberibbanca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nappe pour coffre Ingresu box cover Ispagnolu tela para cubrir las arcas Italianu copricassa Tedescu Truhedecke.

cóntzu , nm Definitzione genia de lentza po piscare Sinònimos e contràrios palamitu Terminologia iscientìfica ans Ètimu itl.s conzu Tradutziones Frantzesu ligne à pêcher Ingresu boulter Ispagnolu clase de hilo para pescar Italianu palàmito Tedescu Langleine.

corriscàle, corriscàli , nm Definitzione su corredhu a pònnere cosighedha asciuta, sa funghedha, po allúere su fogu Sinònimos e contràrios corriscarju, corruèscara Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petit étui de corne Ingresu little horn to light fire Ispagnolu cuerno para encender el fuego Italianu cornétto contenènte ésca Tedescu Hörnchen mit Köder.

cóvinu , nm Definitzione arretza po piscare ambidha, nassa fata cun pértiga Terminologia iscientìfica pscd Ètimu ltn. cophinus Tradutziones Frantzesu nasse pour pêcher l'anguille Ingresu eel basket Ispagnolu nasa para anguilas Italianu nassa per anguille Tedescu Aalreuse.

coxíbi, coxíli , agt Definitzione nau prus che àteru de laore, chi est de còere, bonu po còere; chi est de bonu cotu; nau de ccn., chi si lassat pigare comente bolent is àteros, chi adduit tropu a s'àteru Sinònimos e contràrios coidore, coili 1 | ctr. gremedhu Frases loris coxibis sunt totu sos laores bonos a còghere pro sa zente gai etotu comente si collint, chentza maghinados: fae, prisuci, basoludundhu, e gai Ètimu ltn. cocibilis Tradutziones Frantzesu facile à cuire Ingresu something to cook, that is easy to cook Ispagnolu para cocer Italianu da cuòcere, che cuoce facilmente, cottóio Tedescu zum Kochen, einfach zu kochen.

cradiadòre , nm Definitzione agiuante de unu giòmetro o de ingenieri candho faet rilievu topogràficu (poderat su cràdiu o canna) Sinònimos e contràrios cannigiadori Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arpenteur Ingresu surveyor's helper while he is making topographic relief Ispagnolu ayudante que pone los piquetes para medir Italianu canneggiatóre Tedescu Feldmeßgehilfe.

cronicàriu , nm Definitzione ispidale po maladias malas a sanare Tradutziones Frantzesu hôpital réservé aux malades atteints d'affections chroniques Ingresu long-stay hospital Ispagnolu hospital para enfermos crónicos Italianu cronicàrio Tedescu Siechenhaus.