atafài, atafàre , vrb: atafiare Definitzione afundhare, pònnere in mesu, aintru de calecuna cosa; fintzes passare in calecunu logu (nau fintzes in su sensu de arrennèscere a cumprèndhere, o arrennèscere e bastat), bènnere o lòmpere po cumbinatzione Sinònimos e contràrios aciufae, atapai, intafae, pònnere Frases innòi nci at una mina: a logu bellu nci apu atafau su pei! ◊ nci at atafau is peis a su ludu ◊ su marxani atafat sa farruncada po aggafai su pegus ◊ inue che dh'as atafada cussa cosa? ◊ che so atafadu in d-una mola e dhue aiat cosa cuada (Z.Porcu) 2. non che atafaiat a cumprèndhere comente aiat fatu su babbu a dhi zare sas crupas de su chi fuit capitadu ◊ cussa note non che fuo atafadu a mi drumire ◊ in bella famíllia ch'est atafadu cricanne fémina!…◊ is sordaus nci atafant in crésia e forrogant in dónnia logu! Ètimu itl. taffiare Tradutziones Frantzesu fourrer Ingresu to drive in Ispagnolu meter Italianu cacciar déntro Tedescu hineinwerfen.

caciàre , vrb: cassae, catzare Definitzione bogare, fàere istesiare, fuire, andhare atesu; leare o bogare calecuna cosa chi no serbit; prnl., lograre una cosa disigiada (nau fintzes de bisóngiu, óbbrigu) Sinònimos e contràrios irbersulare, irghelare, iscabbúllere, iscastedhare, ispitzigare, leai, mòere, pristare, sputzai | ctr. auntzare, inciulai, batire, chèrrere, cramare, pònnere Maneras de nàrrere csn: catzàresi su capoto = bogaresiche su capoto; catzàresi su sonnu = iscidaisindi; catzàresi unu disizu, sa preítia, su bisonzu, sa muga, unu dépidu, un'óbbrigu, su sidi, su machine; catzàresi o ischíresi catzare sa musca = èssiri bellu a si difèndiri; catzàresi s'impinnu, sa promissa = fai sa cosa impromítia, fai su chi est de doveri; catzare sos canes = fàgherelos asseliare chi no diant a subra a ccn.; catzare fogu = èssiri arrabiaus, fogosus in su fai Frases càtzache dai domo cussa zente e tue etotu achipi a su trabàgliu! (A.P.Appeddu)◊ sos malafatores che cherent catzados ◊ catzadichela cuss'erba chi ti est atacada a sa camisa! ◊ catza su cane, no mi móssighet!◊ at iscutu sos cartzones po dhis cassae su pruine 2. apo fatu custu pro mi caciare su disígiu ◊ sunt pagos sos chi si podent catzare dogni gustu ◊ ch'est pigadu a s'àrbure: za si l'at catzadu su disizu de sa figu!…◊ si no cherides intèndhere peràulas malas, catzàdebbos s'óbbrigu e bos lassant in pasu ◊ andho a santu Bainzu de Portu a mi catzare s'impinnu ◊ cun custu dinari nos catzamus sos dépidos ◊ a fizu meu candho teniat deghessete annos mi l'apo catzadu e mandhadu a imparare un'arte ◊ sont essitos deretos catzanne focu Ètimu itl. cacciare Tradutziones Frantzesu chasser, enlever Ingresu to drive out, to take out Ispagnolu alejar, echar Italianu scacciare, espèllere, tògliere, eliminare Tedescu vertreiben, ausschließen.

dipaciàre , vrb: dispaciai, dispaciare, dispatzare Definitzione fàereche andhare o bogare sa gente; rfl. andharesindhe Sinònimos e contràrios caciare, disgagiai, disocupai, lissentziare / dispedire | ctr. acasagiai, arrecire, coglire Frases dae cussu logu a tie ti ndhe dipàciant! ◊ serrat sa gianna e mi dispàciat ◊ che l'at dispaciadu ca no lu cheriat prus ◊ isse retzit a totugantos, no che dispàciat mai a nisciunus ◊ no dhos chelzo e che dhos dispatzo 2. a sos operajos che los ant dispaciados dae sa fràbbica ca nachi la deviant serrare 3. apenas si est dispatzau dae su parde est andhau cara a sa domo de sa fémina Ètimu ctl., spn. despatxar, despachar Tradutziones Frantzesu expulser, mettre (dehors) Ingresu to drive away Ispagnolu alejar Italianu scacciare, mandar via Tedescu verjagen, vertreiben.

ghiài , vrb: agghiai, ghiare Definitzione inditare su camminu bonu, acumpangiare in su camminu giustu, cossigiare su de fàere; fintzes bogare, fàere istesiare gente o animales, imbiare Sinònimos e contràrios giúchere, leai / mandai Frases su pastore fit ghiendhe sas berveghes a sa pastura ◊ su Segnore mi at ghiadu che Babbu ◊ sighi s'istiga de s'arte chi ghiat a portos de lugura! (P.Casu)◊ cherzo un'ispera de lughe chi mi ghiet ◊ at ghiadu sos sentidos mios in caminos de amore ◊ cun sa lughe de un'istedhu Deus los at ghiados a innue fit su pitzinnu 2. su libberedhu chi ti apo nadu ti che lu ghiant issos (M.Ghiacciu)◊ ti ghio sos menzus saludos!◊ Cristos at seberau dogi apóstulos po dhos ghiare a perdicare Ètimu spn., ctl. Tradutziones Frantzesu conduire Ingresu to drive Ispagnolu guiar Italianu guidare Tedescu führen, leiten.

innidigàre , vrb Definitzione fàere essire o bogare de su niu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chasser, prendre du nid Ingresu to drive out Ispagnolu expulsar, desanidar Italianu scacciare, tògliere dal nido Tedescu aus dem Nest heraustreiben.

isciuliài , vrb: isciuriai, issuliare, isuliare, sciuliai Definitzione fàere fuire sa musca, is pigiones, is pudhas giagarandhodhos; pesare a bolare / isuliàresi de una cosa = fàgherendhe a mancu, istaresindhe Sinònimos e contràrios agegherai, assuidae, insaltiare, isciugare, isfraitzare, ispabuciare, ispajare, isvalostiare, salargiare, sciumiai Frases sos puzones in binza, candho intendhent su mere issuliendhe sunt cunvintos chi est a los cramare! ◊ corvos no che ndhe poto isuliare dae sa figu mia… 2. a s'achicada de sos asprones, sos cadhos sunt tucados a bolu isuliendhe prúere ◊ sa palla nci dh'at isciuliada su bentu 3. lu cherzo ischire: no mi ndhe poto isuliare! Tradutziones Frantzesu chasser le volatiles Ingresu to drive away the birds Ispagnolu espantar Italianu scacciare via Tedescu verscheuchen.

istanài, istanàre , vrb: stanai Definitzione bogare, fàere essire de sa tana, pesare sa fera Sinònimos e contràrios levare Tradutziones Frantzesu dénicher Ingresu to drive out Ispagnolu desencovar Italianu stanare Tedescu aufjagen.

istratallài, istratallàre , vrb: stratagliai Definitzione pigare a foedhos malos, foedhare male a unu; bogare a fora, fàere fuire Sinònimos e contràrios agegherai, bocare, caciare, inchirriai, isciuliai, isfraitzare, istrulliare, salargiare Frases istratallat óminis e féminas a itzérrius e a frastimus po torrai a su trabballu 2. mi at arrifudau sa filla… e istratallau! ◊ custas féminas las istratallamus, no las lassamus in cue bivendhe a poderiu! ◊ chi dhus intendit ajaju nci dhus istratallat!◊ is pavonis ant pigau sa carroga a abbíchidus e nci dh'ant istratallada de mesu intzoru 3. a dónnia contonada cudhu isparàt unu guetu e is pillonis torrànt a fuiri istratallaus Ètimu itl. stratagliare Tradutziones Frantzesu chasser Ingresu to drive away Ispagnolu echar Italianu scacciare Tedescu vertreiben.

levàre , vrb Definitzione pesare, fàere mòvere o essire, giagarare, prus che àteru fàere essire sa fera de sa tana, cassandho; fintzes fàere asseliare o istare a una parte un'animale; essire, andhare, tzucare Sinònimos e contràrios istanai / caciare, chelcire Frases mi so sonniadu levendhe unu sirbone (P.Pisurzi)◊ pariat a sa lestresa crabolu a canes levadu ◊ cudha fémina che la levaiant cun paràulas malas ◊ mi gighent a su leva leva currèndhemi che fera 2. sos istranzos chi beniant a domo abboigaiant dae tesu pro che lis levare sos canes (P.Fogarizzu) 3. - Ello… a uve ses levandhe? - A locu! Tradutziones Frantzesu débusquer, débucher Ingresu to drive out Ispagnolu desencovar Italianu stanare Tedescu aufjagen.

stichíri , vrb: istichire* Definitzione pònnere aintru de calecunu istrégiu o de logu, mescamente a fortza, a istibbidura; bestire, pònnere in pitzu unu bestimentu Sinònimos e contràrios fichire, incracai, intrae, istibbire / bestire | ctr. bocare Frases nci stichint in su grutoni, istuant totu su bagàgliu e nci passant unu bellu arroghedhu de tempus ◊ si tenit gana mala, stichidhi su didu a sa cannarotza, ca bis ca dhi passat! 2. stichidinci in pressi sa bestimenta! ◊ stichiminci sa giacheta, ca dèu no ci arrennèsciu! Tradutziones Frantzesu enfoncer, fourrer Ingresu to drive, to wear Ispagnolu hincar, clavar Italianu ficcare, introdurre Tedescu stecken, hineinstecken.

tzacàre , vrb Definitzione istichire, intrare in mesu, aintru, a fortza, ue dhue at pagu logu o no andhat tanti bene; su si pònnere aintru, in mesu de ccn. chistione Sinònimos e contràrios fichire, imberzire, infruncuai, insertai, intupire, istichire, pònnere | ctr. bocare, leai / essire Maneras de nàrrere csn: tz. in ragas = manigare, bufare, betare a corpus, fai su mangiufoni; tz. fogu = apuntai o pònnere fogu; tzacaresiche una cosa in s'ogru (nadu cun fele) = fagheresindhe própiu nudha, èssere cosa chi no serbit a nudha (comenti a nàrriri ca no est bella mancus a si nci dha istichiri in is ogus); tzacàresi fora = fai su bandidu, abbandidai Frases che mere, si che tzacheit in domo de cudhu a prepoténtzia ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones ◊ inue ti che ses tzachendhe: no bides chi no bi at logu?! ◊ no che tzaches sas berbeghes a s'ortu ca podent fàghere dannu! ◊ leat impresse e si che tzacat in petorras su tzoculate chi aiat furadu! 2. su pane si che l'at tzacadu in ragas totu isse! ◊ custa cosa guasta in s'ogru ti la tzacas? frundhichela, aite ti la muntenes?! 3. - Ehi si mi tzaco fora!… - nachi naraiat unu afelonadu, e a bandhidare etotu est essidu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu introduire, se faufiler, se fourrer, s'entremettre Ingresu to drive in, to slip in, to meddle Ispagnolu meter, entremeterse Italianu introdurre, inserire, ficcare, intrufolarsi, introméttersi Tedescu stecken, sich einmischen.

«« Torra a chircare