Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

balvàtu , nm: alvatu, barbatu, barvatu, brabatu Definitzione una prima aradura, prus che àteru in terra annigrina, a manera chi, candho si prenet, sa terra siat prus fàcile a dha trebballare Sinònimos e contràrios abbalvatadura, varvatonzu / cdh. balbatu Frases che massaju, chi rútiu e lanzu barvatu at bortuladu a die intreu, de su sole bramaiat s'ocasu Terminologia iscientìfica mssr. Ètimu ltn. vervactum Tradutziones Frantzesu verdage Ingresu green manure Ispagnolu abono en verde Italianu sovèscio Tedescu Gründüngung.

bídre , agt, nm: birde, bilde, bildi, birdi, virde Definitzione genia de colore, su de s'erba, de is fògias friscas de is matas, de su frutuàriu cruo: si narat fintzes de linna segada de pagu, chentza sicada Sinònimos e contràrios friscu 1 | ctr. sicadu, sicu Maneras de nàrrere csn: birde meru, birde porrale/forrale, birdi che narba; picàresi sos birdes = istare in ziru, leàresi su logu; cadhos birdes = cadhos fatos a pessamentu (chi no si ndhe agatat in logu); no bastare ne birde e ne sicu = no bastai nudha, consumai totu, tropu; èssere birde (nadu de zente) = giòvunu Frases in beranu su logu est birde: in istiu inoghe est totu sicu ◊ su trigu no ndhe cheret messadu birde ◊ ti fàciu furriai birdi che sa modhici! ◊ sa linna birde est mala a tènnere 2. est birdi che feli ◊ a s'istrubberi no li bastat ne birde e ne sicu 3. pitzoca remonia, no est de cussas chi si picant sos birdes: in ziru no l'addóbias mai ◊ si picabat sos birdes pro andhare a cucuja ◊ babbu candho fiat birde fiat líeru che canna Sambenados e Provèrbios smb: Birde, (b)Irde Terminologia iscientìfica clr Ètimu ltn. vir(i)de Tradutziones Frantzesu vert Ingresu green Ispagnolu verde Italianu vérde Tedescu grün, Grün.

bildòre , nm Definitzione su èssere birde de unu logu, de una cosa Sinònimos e contràrios birdesa Frases si distinghiat tra chercos ingroghidos e su friscu bildore de su lidone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu verdeur Ingresu green Ispagnolu verdor Italianu verdézza Tedescu Grünsein, Grün.

cucúja , nf: cucuza Definitzione sa méndhula candho est pitichedha, cun su chiu apenas ingendrau e a corgiolu modhe modhe; a logos dhu narant a sa síndria Sinònimos e contràrios cucusa, cucuta 1, mendhuledhu, mendhulita Frases chie si che lu màndhigat a cucuja no ndhe at a méndhula ◊ si picabat sos birdes, in beranu, pro andhare a cucuja ◊ est límpia che chibu de cucuja Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu amande fraîche très tendre Ingresu green almond Ispagnolu almendra pequeña Italianu càtera Tedescu frühzeitige Mandel.

imbidrigài , vrb: imbirdigai, imbirdigari Definitzione essire o fàere de colore bidre, nau fintzes de unu candho si arrennegat a meda, incerare po fele, de su tzacu Sinònimos e contràrios imbirdare, imbirdillai, imbirdire Frases pentzu a su tempus chi currit, a s'imbirdigai e ingroghí de is istagionis 2. bastat, sigaus a nai, ca no mi bollu imbidrigai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu verdir Ingresu to turn green Ispagnolu verdear Italianu inverdire Tedescu grün machen.

imbirdadúra , nf Definitzione su imbirdare, su si fàere de colore birde Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu reverdissement Ingresu becoming green again Ispagnolu reverdecimiento Italianu rinverdiménto Tedescu wieder Grünen.

imbirdèssi, imbirdèssiri , vrb Definitzione essire de colore bidre, nau de su logu, naschire erba, prènnere de erba Sinònimos e contràrios imbidrigai, imbirdire Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu reverdir Ingresu to make green again Ispagnolu reverdecer Italianu rinverdire Tedescu wieder grün machen.

mongèta , nf: monzeta, mungeta Definitzione genia de tzintzigorru in colore de castàngia (ma a papu niedhu), piticu, chi in s'istade s'interrat e tupat cun d-unu pigighedhu biancu càndhidu: si narat m. candu si arregollet giai essiu a pàschere / mungeta pei de molenti = tzintzigorru mannu Sinònimos e contràrios croghedha 1, monza 1, tapada 1 Frases sos cundhutos che tilíngias iscaint sizillèndheche sa morte che monzeta ◊ bai a arregolli tapadas e mungetas! ◊ chini non portat agulla non papat mungetas ◊ est essidu a chilcare monzeta ◊ mungetas pei de molenti in cussas terras dhoi nd’at medas Terminologia iscientìfica crp, helix aperta Ètimu ctl. mongeta. Tradutziones Ingresu green garden snail Italianu chiòcciola, monachèlla Tedescu Grunzschnecke.