Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aredéu , nm: arereu, areu, eredeu* Definitzione totu is parentes de una matessi famíglia Sinònimos e contràrios arénsia, aretóriu, arràcia, arrampile, arrépula, condomadu, eréscia, iscrípia, istripa, istripile, prutzénia Frases cussu est de aredeu de genti maca ◊ si peset sa zente nostra che unu solu areu! (A.Casula)◊ isse nascheit s'últimu in s'areu ◊ de cussu aredeu no nci ndi at prus me in bidha Tradutziones Frantzesu famille, souche Ingresu family name Ispagnolu parentela Italianu casato, parentado Tedescu Geschlecht.

bulletàriu , nm Tradutziones Frantzesu carnet à souche, registre à souche Ingresu receipt book Ispagnolu talonario Italianu bollettàrio Tedescu Quittungsblock.

cossighína , nf: cotichina, cotighina, cotzichina, cotzighina, cotzigina, cutzichina, cutzighina Definitzione sa parte de is arraighinas, mescamente de una mata, de una tupa (bona fintzes po fàere pipas, segundhu sa linna); bufóngiu a tropu de pigare sa conca Sinònimos e contràrios cocina, coighina 1, mola, motzighina, tzompa / coichina, imbreachera Frases cotichina de castannarju, de chessa, de ghidhostre ◊ su linnaresu essit in chirca de linna bregadina: chimuza, cotichina, frastamaza 2. a unu tusorzu Bodale at leadu una cotzighina gai forte chi ancora ndhe faedhant, in bidha ◊ s'at picau una cotichina e andhabat a rodinu che gradharone Terminologia iscientìfica rbr, upm Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bûche, souche Ingresu log Ispagnolu cepa Italianu ciòcco, ceppàia Tedescu Strunk.

fundàbi , nm: fundali, fundhale, funnale Definitzione su tretu de fundhu (mescamente su tretu prus bàsciu in su truncu de matas mannas, fintzes de domos), su tretu prus atesu (fintzes de unu possessu, su tretu a s'àtera bandha de s'intrada), sa parte prus in fundhu de su mare, de unu muru, in terra, e su fossu puru; logu chi faet a badhe, bàsciu e in paris che a sa cea, ma prus úmidu, peale de monte; sa síngia o erriga chi si paret tra terra e aera, atesu (si narat prus che àteru pl.); in sa carena, su tretu de is nàdigas; su fundhurúgiu, mescamente su chi faent unas cantu cosas postas in istrégiu; logu de matas (fundhos) Sinònimos e contràrios fundhache, fundhera, fundhu / imbasamentu / badhe / feche / padente / ttrs. fundari Maneras de nàrrere csn: fundali de àcua = poju, paule de abba, garropu, fundagu; fundhale de àrbure = su chi abbarrat in terra, paris cun sas raighinas, de un'àrbure pustis segada; su fundhale de s'ulicra = su fossighedhu suta de s'origra; su fundali de sa massa (laore) = su trigu de fundhu, in terra, in s'arzola Frases tue depes èssere issiu dae su fundhale de s'iferru, ghetadommos! ◊ sos fundhales de su mare sunt fungudos cantu prus si andhat a mesu ◊ ant fatu is fundhales de sa domo a picu e a pala ◊ eus bíviu in cussu frius de su fundabi de sa funtana ◊ pigai s'ànima sua e ghetaincedha a fundali! 2. est in su fundali pascendi is brebeis 3. sos fundhales sunt rujos ◊ a iscurigadroxu su fundali no s'iscerat prus ◊ s'ispacat s'aera che melagranada, fundhales biaitos s'iscavacant ◊ su funnale cara a Tíana est inniedhigannosi 4. non papat pisci po no s'isfundi su fundali ◊ custas mudandas parint piticatzas po su fundali tuu 5. chin s'ape issos cherent isfrutare sos frores de su fundhale pro buscare leu e chera, papa e mele Terminologia iscientìfica slg, crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vallée, horizon, souche Ingresu valley, horizon, stump Ispagnolu valle, horizonte, cepa Italianu vallata, orizzónte, céppo Tedescu Talebene, Horizont.

fundhamentàrju , nm Definitzione cussu chi at fundhadu prus che àteru un'arereu, su primu chi si ammentat de una famíllia de unu logu Sinònimos e contràrios fundadori Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souche Ingresu progenitor Ispagnolu fundador Italianu capostìpite Tedescu Stammvater, Gründer.

iscràtza , nf Definitzione sa gente chi est dipéndhia de calecuna famíglia, de is mannos de unu parentau, cun is calidades puru, pruschetotu naturales Sinònimos e contràrios aredeu, arénsia, arràcia, arrampile, arrépula, iscrípia, istripa, istripile Frases cussa est zente de mala iscratza Tradutziones Frantzesu souche, lignée Ingresu descent Ispagnolu estirpe, descendencia Italianu discendènza, stirpe Tedescu Herkunft, Stamm.

istripíle , nm Definitzione arraighina de sa gente, de una famíglia / èssere de malu i. = àere naturale malu Sinònimos e contràrios aredeu, arràcia, arrampile, arrépula, iscrípia, istripa Frases s'istripile de Cainu nos pessighit: pro una fasche de caricotos no podimus andhare a cara arta! ◊ no mi sèghero chi so dego s'istripile de Zudas! ◊ de Fulanu ndhe amus connotu s'istripile! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souche, origine, lignée Ingresu birth Ispagnolu estirpe Italianu stirpe Tedescu Stamm.

mòa 1 , nf: mola 1, molla, mora 1 Definitzione cosa chi creschet cun cambos medas totu de fundhu, agiummai totus impare e a bisura tundha, ma si narat fintzes in su sensu de mata, de truncu, cosa grussa e tundhatza Sinònimos e contràrios busa 1, fundhu, macra, mata, moíngiu, molarxa, tele, tupa / cdh. sgridhoni Maneras de nàrrere csn: una m. de murdegu, de modhitzi, de orrú, de olia, de patata, de ardureu, de túnniu, de codrobinu; sa mola de su tuju = su tzugu; m. de tita = sa tita; m. de culu = su culu, su paneri; m. de terra = bàrdula, lea, fintzas terrinu pagu; m. de réxinis = sas raighinas de s'àrbure bidas o leadas totu paris; zúghere sa mola = zúghere su sarragu de sa morte, èssere morindhe; arrogaisí sa mola de su tzugu = iscollàresi, nadu fintzas a frastimu Frases unu lèpiri de giudu, impinnaciau de coa, pomposu e mustatzudu, nd'istupat de sa moa ◊ in logos tuos bi aiat chercos e molas de mata ◊ su pitzinnu curriat sartiendhe muros e molighedhas ◊ bi aiat molas de mudhitza, de tiria, de ozastru, de arrú ◊ sunt ammaniandhe su tusinzu suta de sa mola de unu chercu 2. nau ca est grassa: mobixedha de fémina!…◊ cussa puntura de babbautzu mi at fatu a mola Tradutziones Frantzesu buisson, souche, chicot Ingresu bush, tree stump Ispagnolu mata, tocón Italianu cespùglio, ceppàia, barbicàia Tedescu Busch, Strauch, Baumstumpf.