afíssu , pps, agt Definitzione
de afíere; chi est meda in pagu logu, chi no faet giogu, no movet / istare in afissu = in tropu in pagu tretu, a cracu
Sinònimos e contràrios
calcu,
ispremu,
sizidu,
sízigu,
sucicu
| ctr.
làschiu,
sciagu
Frases
cussa cosa est lasca ca bi l'as afissa male ◊ apo afissu sos bullones
2.
est unu bellu gurdoni afissu ◊ sa domo est minore, nois semus in medas e istamus in afissu ◊ sa mossa muntenet sa cosa afissa, frimma de no si mòere
Ètimu
ltn.
affixus
Tradutziones
Frantzesu
pressé,
serré
Ingresu
pressed
Ispagnolu
apretado
Italianu
strétto,
comprèsso,
pigiato
Tedescu
Zusammengepreßt.
càticu , nm, nf: càtiga,
càtigu Definitzione
su catzigare / a c. = nau de cosa, chi portat pesu in pitzu o istat in istrintu meda
Sinònimos e contràrios
acracigu,
calcighinzu,
iscàticu
Maneras de nàrrere
csn:
una càtiga de zente = zente meda, a muntones, a càtiga muredhu, unu subra de s'àteru azummai che a sas pedras de unu muru; pònnere una cosa a càtigu = asuta, asuta de is peis
Frases
sa zente in crésia bi fit a càticu, a càtiga ◊ no bi ndhe ponzas meda ca a càtigu si pistat, sa figu ◊ bi est acudida piús zente de sa chi bi podiat istare: meràculu si no bi ndhe at mortu a càtigu! ◊ sa sue a càtigu s'at mortu unu porchedhu
2.
si l'at posta a càtigu sa cosa bona!
Terminologia iscientìfica
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
piétinement,
serré
Ingresu
trampling,
pressed,
tight
Ispagnolu
pisado,
estrecho
Italianu
calpestìo,
pigiato,
strétto
Tedescu
Getrappel,
gedrückt,
eng.
cracangiàu , agt Definitzione
chi est meda, a istrintu agiummai coment'e cracau; nau de gente, a carcadripa, a meda in pagu logu
Sinònimos e contràrios
afissu,
cracau,
stibbiu
Frases
fiant totus istibbaus e cracangiaus apari po podi biri su chi sucediat
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
serré,
pressé
Ingresu
pressed
Ispagnolu
acinado
Italianu
pigiato
Tedescu
gedrängt.
cracàu , pps, agt Definitzione
de cracai, de -are 1 / èssiri a itzugu c. = nau de ccn. chi portat su tzugu curtzu meda, coment'e aciuvau
Sinònimos e contràrios
incarcau,
istibbidu
/
acragadu
2.
custu est piriciou chi apu cracau dèu ◊ bivint a coru cracau de unu calacorru de axiu ca no est seguru su cras ◊ Turcus e Morus, che frumi calau, a cuadhu si ghetant, a isproni cracau (M.Maxia)◊ est tonta cracada custa picioca!
3.
fut cun sa berrita cracada in faci ◊ cussu est a itzugu cracau
Tradutziones
Frantzesu
pressé,
serré,
caillé
Ingresu
pressed,
curdled
Ispagnolu
pisado
Italianu
pigiato,
quagliato
Tedescu
gedrückt.
sízigu , agt Definitzione
chi est a istrintu, intrau a fortza / a s. = in afissu, astrintu, intradu apare bene sidhidu de no lassare colare nudha, de no si che mòere; fintzas de acordu, cuncordu
Sinònimos e contràrios
afissu,
sidhidu,
sizu
Frases
su tapu tupat bene si intrat a sízigu ◊ cust'ampulla est mala a istupare ca su tapu est intradu a sízigu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
serré
Ingresu
tight
Ispagnolu
estrecho
Italianu
strétto,
serrato
Tedescu
eng,
gedrängt.
úgna , nf: unga,
úngara,
úngia,
ungla,
ungra Definitzione
genia de corgiolu, pígiu de corru, tostau e fine chi faet sa carena in sa conca de is pódhighes, a sa parte de pitzu: in d-unos cantu animales est sa catzola, totu su pei (su pígiu de fora grussu meda e tostau) a manera de pòdere camminare, in àteros est longa meda, puntuda e acancarronada de pòdere púnghere e aferrare / min. ugnaredha; sa corona de s'úngia = su niedhu de s'u., itl. cércine coronàrio; sa raighina de s'úngia = s'oru chi che intrat in sa carre, suta de sa corona / ungra de tzirolia = peónica o arrosa de padenti, de monti (Paeonia officinalis)
Sinònimos e contràrios
caciola,
ungedha
Maneras de nàrrere
csn:
ungra incarnada = ungra chi ch'est créschida in mesu de sa carre in tretu diferente de sa raighina (in costazos); unga perdosa = tosta e russa meda; unga morta = tosta, sica, sa chi si che segat a cadhos e boes ferrendhe; animalis a unga isperrada = cun pes a duas ungredhas (boe, berbeghe, craba, porcu); un'ugnaredha de… = ugnedha, cífrinu, arroghedhedhu; fàula presa in s'úngia = fàula nada chentza istare duiddui; drommirisí in s'unga (nadu de unu) = drommíresi sétzidu, abbaidendhe carchi cosa, pighendi su soli; drommiri sa bardúfula in s'unga = faidha artziai a pitzus de s'unga de su didu mannu e aguantaidha badhendi; ghetai s'unga a una cosa, tocai de unga = furarechela, furare; sicare sas ungras a unu = iscúderelu a manos; colare in ungras a ccn. = passai in manus, bènniri a tretu de podi pigai, aferrai (pruscatotu pentzendi a si pagai de un'ofesa, de unu dannu); intrare in ungras de ccn. = intrare in manos, arruiri in poderi de ccn., in manus de unu chi aferrat, si ndi ponit meri; cascare in ungras a ccn. = mòrriri po sa surra de ccn.; zúghere sas ungras cotas, sicas (nau cun afuta, cun arrennegu) = portai is manus cancaradas, chi no aguantant, o fintzas chi no faint su doveri; cantu s'ungra, un'unguxedha = arroghedhu piticu, apenas; filu de unga = paneunga, inghiriungra
Frases
giughet sas úngias longas che istore ◊ segadiche sas ungras ca las zughes longas, putzidha! ◊ apu comporau un'unguxedha de tecoi ◊ sa maista dónnia die controllàt is ungas de is manos a is piciochedhos ◊ leeit a forroxare sa terra cun sas manos e cun sas ugnas (G.Addis)◊ est sèmpere abbarradu bagarinu che un'ugnaredha de casu
2.
si mi zogat in ungras lu pisto! ◊ si lu leo mi cascat in ungras! ◊ sa Confederatzione Sindicale Sarda est créscia, portat dentes e ungas (E.Spiga)◊ farabbutu, bae za mi colas in ungras carchi die!◊ …infines mi sezis intradas in ugnas!
3.
lah, drommiu in s'unga si nc'est, castiendi sa televisioni
Terminologia iscientìfica
crn
Ètimu
ltn.
ung(u)la
Tradutziones
Frantzesu
ongle,
griffe,
serre
Ingresu
claw,
nail
Ispagnolu
uña,
garra
Italianu
ùnghia,
artìglio
Tedescu
Nagel,
Kralle.