Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

noàdile , agt, nm: nobàdile, novàdile Definitzione nau pruschetotu de is cambos de is matas, chi funt noos, giòvonos, o fintzes de sa mata chi cumènciat a portare frutu; a logos, pigionatzu Sinònimos e contràrios noale, nobedhu / bullone, froedha, irbrossa | ctr. becru, casale Frases nobàdiles froghedhas creschindhe ◊ fruedhas noàdiles no faghent a padente acurtzu a tie!◊ depiant cumbidare in sacrifísciu una cropa de túrturas o de culumbos novàdiles Ètimu ltn. *novatilis Tradutziones Frantzesu nouveau Ingresu spring Ispagnolu brote Italianu novèllo Tedescu frisch, jung, neu.

noàle , agt: nobale Definitzione chi tenet pagu tempus, chi est nou, chi est essiu o fatu de pagu / binza n. = pàstinu, bíngia noedha; terra n. = chentza prena, mai arada e semenada Sinònimos e contràrios noàdile, nobedhu, nobu 1, noiciolu, núvulu Frases brillendhe che cometa in s'oriente, bidas de oro sa tua era noale! ◊ aperide su coro a su bentu de froghedhas nobales! Sambenados e Provèrbios smb: Noale Ètimu ltn. novalis, -e Tradutziones Frantzesu nouveau Ingresu new Ispagnolu recién hecho, nuevo Italianu novèllo Tedescu neu, jung.

nobédhu , agt, nm: noedhu, noellu, novedhu, nubedhu, nuedhu Definitzione chi est nou, essiu de pagu o fatu a nou; vitellu de unu a tres o bàtoro annos Sinònimos e contràrios noale, noàdile, nobu 1, noiciolu, núvulu | ctr. béciu Maneras de nàrrere csn: bíngia noedha = pàstinu, binza bogada a nou, pastinada de pagos annos; is noedhus (faedhendhe de pische) = muscionalla, pischighedhu de naschidorzu Frases fiat sempri prontu a narri fuedhus pitziosus a is bagadias e a is isposas nuedhas ◊ peri pro custu sufrides sa pena de chie una domo at fabbricadu e dae noedha sorte cumandhadu la lassat pro andhare a terr'anzena (A.Casula)◊ custa bíngia portat sempri frutu meda ca est noedha 2. a s'arvorinu, candho si nch'est ischidadu, bi mancaiat una cropa de noedhos ◊ nuedhos rudes in tanca ndhe apas unu milione! Ètimu ltn . novellus Tradutziones Frantzesu nouveau Ingresu spring Ispagnolu recién hecho, novillo Italianu novèllo Tedescu neu, jung, frisch.

noiciólu , agt: noitolu, noitzolu, noitzou Definitzione chi est nou, de pagu tempus, fintzes chi tenet pagu isperimentu Sinònimos e contràrios noale, nobedhu, noíciu, novatu / ttrs. nubitoru Frases at isploradu sa terra noitola ◊ a trabagliare fora est cosa fea: mezus in bidha peldiga noitola ◊ abbojant a piata che a bolu cun tzupedhos, cadreas e banchitas pro intèndhere su fatu noitolu Ètimu ltn. novicius Tradutziones Frantzesu nouveau, novice Ingresu inexperienced Ispagnolu novato, novel Italianu novellino, novìzio Tedescu neu, jung.

pàltinu , nm: pàstinu Definitzione terrenu prantau a bíngia noa / segare p. = fai una terra a bíngia Sinònimos e contràrios plantàrgia, postura, prantarua Frases cust'ena de fruas noas boghet frutos che pàstinu inzertadu! ◊ at comporadu terrinu pro si chèrrere segare pàstinu ◊ daghi ponent su pàstinu faent festa ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe… 2. su fogu forrojat e sutzat sas venas in pàstinos de pascionu Ètimu ltn. pastinum Tradutziones Frantzesu nouveau vignoble Ingresu naw vineyard Ispagnolu bacillar, viña nueva Italianu vignéto nuòvo Tedescu neuer Weinberg.

pastinónzu , nm Definitzione su prantare o pònnere bíngia noa, logu e die chi si prantat (e si faet festa puru ca agiudant a cambarada) Sinònimos e contràrios pastinadura Frases callàdebbos, custas boghes, parides in pastinonzu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plantation de nouveau vignoble Ingresu new vineyard plant Ispagnolu plantación de una viña Italianu impianto di nuòvo vignéto Tedescu Anbau neuen Weinberges.

rampudhàre , vrb: rempudhare Definitzione bogare pigionatzos, nau de is linnas; bogare, essire (nau fintzes de àteru) Sinònimos e contràrios piglionai, rampudhire Frases s'àrbure at rampudhadu sos briones 2. sa limba est benale chi deretu benit dae s'ànima sarda e rampudhat friscu (Z.A.Cappai) Ètimu ltn. *repullare Tradutziones Frantzesu pulluler de nouveau Ingresu to spring up again Ispagnolu brotar Italianu ripullulare Tedescu wieder hervorsprießen.

tòrra , avb Definitzione un'àtera borta, àteras bortas Frases beni torra in bratzos mios! ◊ Gesús si arritirat torra a pregai ◊ torra pianghendhe ses?! ◊ bae a bídere, torra, si est bénnidu babbu! ◊ Gesuinu fiat perdendi torra sa gana de papai ◊ torra inoghe ses?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nouvellement, de nouveau Ingresu again Ispagnolu de nuevo, otra vez Italianu nuovaménte, daccapo Tedescu wieder.