Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbígu , agt, nm: abbrigu, aprecu, apricu 1, aprigu 1, oprigu Definitzione nau de logu, chi est apartau, tretu o cosa (ala de orroca, muru) chi podet badrare, inue no dhue tocat cosa chi istrobbat (bentu, abba, sole) e po no dha pigare faet a si pònnere e istare méngius; cosa po ammontu e fintzes arremédiu a calecunu male / èssi a s'aprigu de is àterus = dipèndhere in totu de is àteros, in s'abbisóngiu Sinònimos e contràrios bàrigu, crancosu, solianu / amparu, cuguzura, médiu Frases benidiche chin nois e làssala a s'abbigu de sas monteras sa laghinza girella ◊ dhi fait aprigu una mata ◊ s'apricu sou est unu concale 2. dàemi calchi abbigu! ◊ isetendhe a sanare ndhe at de aju, su póveru, a s'abbigu de sa suposta! ◊ si de Deu bos mancant sos abbigos, pagu balet sa fortza de su mundhu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu abri Ingresu shelter Ispagnolu amparo, abrigo Italianu ridòsso, riparo Tedescu Schutz.

acóbiu , nm: acóliu, acuju, acúilu, acúliu Definitzione crocadórgiu de pudhas e de àteros animales (mescamente arestes), logu inue faet a istare arretiraos, in pàusu Sinònimos e contràrios acoiladórgiu, corcadorju / prudhaxu / acotu, imbaru Frases tocat chi dhi agateus un'acóliu, po crocai ◊ intraus a cust'acúliu e ndi pigaus otu pudhas ◊ is cuatru buchemelis andant a s'acúliu de is pudhas ◊ sos puzones agataiant acúliu in su niu 2. in sa paghe agatiamos acúliu siguru ◊ candu at fatu cuss'alluvioni, sa genti, a chini at pótziu, at circau acóbiu in logu seguru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abri Ingresu shelter Ispagnolu refugio, vivienda Italianu rifùgio Tedescu Unterkunft.

acollócu , nm Definitzione logu inue si pònnere o istare po allogiare Sinònimos e contràrios acollozu Frases che intrant a sa nave e luego chircant acollocu ◊ tue mi as dadu un'acollocu canno mi as agatadu crocadu foras! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abri Ingresu shelter Ispagnolu amparo Italianu ricóvero Tedescu Unterkunft.

acóstiu , nm: acostu 1 Definitzione su acostire; logu inue si pònnere a bívere, domo po istare Sinònimos e contràrios acóbiu, acotu, alabinna, domo Frases picapedreris e mastros de muru tribàgliant pro fàghere acóstios pro sa zente ◊ malesas e rualzos, tanas e furrighesos e conchedhas, acóstios, reparos intendhiant tremendhe su rembumbu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abri Ingresu shelter Ispagnolu refugio, vivienda Italianu rifùgio Tedescu Unterkunft.

alabínna , nf: alapinna, lapinna Definitzione css. cosa po fàere de aprigu, furriare su bentu; muru de pedra o de sida chi si faet ananti de su barracu po furriare su bentu / fàghere alabinna a unu, a una cosa Sinònimos e contràrios acóstiu, paramuru Frases tiu Antiogu cun ojos de braja intrat in s'alabinna a petus chíbberu ◊ su pastore iscampiabat sa conca dae s'alapinna e ghetabat duas boches Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abri Ingresu shelter Ispagnolu amparo, abrigo Italianu riparo Tedescu Schutz.

allavrànzu , nm Definitzione logu ue faet a si aprigare, a si apartare po calecunu apretu, médiu po calecuna dificurtade Sinònimos e contràrios abbigu, aggrunnu, aprigadórgiu Frases sa badhe de Pedru Piu fit allavranzu pro bamas e bandhidos ◊ su chi podimos lis amus a dare, a fizos nostros: allavranzu e acunnortu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abri Ingresu shelter Ispagnolu resguardo, abrigo Italianu ridòsso, riparo Tedescu Schutz.

apógiu , nm: apotzu, apozu Definitzione logu de aprigu ue faet a si pònnere po no pigare abba, bentu o àteru; genia de agiudu o ispinta, giau po praxere, po iscabbúllere ccn. cosa fintzes sentza ndhe tènnere diritu o méritu prus de un'àteru Sinònimos e contràrios acóncolu, acotu, afiagnu, amparu, apoju, arrimaderu / agiudu Frases si faghet tempus malu no mi ndhe incuro, za tenzo apozu ◊ in custu logu chena un'apozu che cheret una domita ◊ un'àrbure o una perca sunt un'apozu in tempus malu ◊ aíamus presse de chircare un’apotzu dae s’abba chi nos proiat 2. podet bínchere su postu si tenet apozos ◊ a si dipromare bi l'at fata a fortza de apozos ◊ chin sa política de su corrumpimentu in totu bi cheret apozu ◊ in cussa bidha bi teniat apògios fintzas pro furare Ètimu itl. appoggio Tradutziones Frantzesu abri Ingresu protection Ispagnolu amparo Italianu riparo, protezióne Tedescu Schutz.

bàrigu , agt, nm Definitzione si narat de unu logu frantu, aprigu, in pinna de calecuna cosa (muru, monte, àteru), ue no dhue tocat bentu o àteru Sinònimos e contràrios abbigu, apogiosu, crancosu | ctr. bentosu Maneras de nàrrere csn: logu b. = frantu, chi no bi tocat bentu; avb: a dies bàrigas = no donzi die, a dies Frases in cue bi daet bàrigu su bentu ◊ faghet a bàrigu e pro cussu no si podet bídere de inoghe 2. pònedi a bàrigu a bentu! ◊ custu triballu l'amus fatu a dies bàrigas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abri Ingresu shelter Ispagnolu cobijo, abrigo Italianu ridòsso Tedescu dicht.

cuérru , nm Definitzione su cuerrare, su si cuerrare o pònnere ammontu, logu apartau o de aprigu, cosa chi cuerrat o po cuerrare Sinònimos e contràrios cuberru*, cuguzu / apozu Frases chin copertas de lana pro cuerru mi ndhe tia importare de s'ierru! ◊ no pensat chi s'ijerru torrat e det àere bisonzu de cuerru pro si ammantare ◊ sa domo chi teniat po cuerru faiat piedade 2. sas puntas de Ollolai sunt su cuerru de sos murones ◊ sos puzonedhos in mesu de su nie chircant in debbadas unu cuerru ◊ cust'àrbure manna in tempus de fritu est unu cuerru ◊ teniant in cuerru pira, nughe e nintzola ◊ bisos de lughe costoidos in cuerros profundhos de su coro Tradutziones Frantzesu abri Ingresu shelter Ispagnolu amparo, reparo, cobijo? Italianu riparo Tedescu Schutz.

culvénu , nm: cruvenu, cuvrenu Definitzione totu su chi si faet a manera de no tènnere male o dannu (o fintzes po no ndhe fàere), o cosa (bestimentu) po no tènnere male; logu apartau inue pòdere istare in aprigu, cuau Sinònimos e contràrios regualdu Frases no bi as un'istàntzia chi la potas mantènnere in culvenu: cussa ratatúglia ti est boltulendhe sa domo! ◊ as fatu pensamentos de tènnere in culvenu ◊ una cundenna est unu cruvenu mannu pro su malu fàghere ◊ in notes de bidhia su cuvrenu fit tropu lezeri 2. su leperedhu est in su culvenu cun su coro bolaola, tantendhe a díligu a díligu sa carena dolimazosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu garde, abri Ingresu case, shelter Ispagnolu custodia, amparo Italianu custòdia, riparo Tedescu Aufsicht, Unterschlupf.

cuvérrinu , nm Definitzione logu apartau, de aprigu Sinònimos e contràrios acolostu, cuberru Frases morte vona est cuvérrinu ◊ li piaghet meta su caentu e chircat sempres cuvérrinu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abri Ingresu refuge Ispagnolu refugio Italianu rifùgio Tedescu Zuflucht.

imbàru , nm: immaru Definitzione logu inue si firmare a pausare, po si aprigare, istare, e fintzes impedimentu, cosa chi faet firmare; logu o cosa inue s’imbarare, si pònnere o acostire e agguantare; su imbarare, ora, iscuta, tempus chi s’istat firmos coment’e ibertandho Sinònimos e contràrios arrambu, imbaradorju / arressa, firmada, stentu / atostonu Frases no azis perunu imbaru a sa bostra bramosia: sas benénnidas siedas, rúndhines, a domo mia! (P.Mossa)◊ restas sola chentza imbaros in su mundhu corazosa ◊ sempre isto pessighindhe cussu paru pro chi nisciunu mi faghet imbaru (A.M.Iscanu) 2. torraiat a sa capella, fichiat sos cuidos in s'imbaru de s'imbenujadolzu e s'imbenujaiat 3. sentza perunu imbaru Pilatu lis intregat a Gesús pro lu crutzificare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu appui, abri Ingresu support, refuge Ispagnolu posada, lugar donde descansar, pausa Italianu appòggio, rifùgio Tedescu Schutz.

insérru , nm: isserru Definitzione su inserrare o abbarrare in logu serrau; logu serrau; s'ària fragosa e pòbera de ossígenu chi si faet in is logos serraos inue no si càmbiat s'ària Sinònimos e contràrios intuvu, isserronzu Maneras de nàrrere csn: timire s'i. = tímiri su abarrai in logu serrau; i. de corant'oras = funtzione de serrada de sas barant'oras Frases mi ndhe isto in cust'isserru, ube pianghet finas s'aposentu ◊ s'inserru dhi fait dannu ◊ no ischiat cumente passare su tempus, sempre inserru 2. abberi su bracone pro intrare aera, ca s'isserru faghet male! ◊ in iscola apustis de un'ora bi at fragu de isserru, cun totu sos àlidos e chentza abbèrrere Tradutziones Frantzesu abri, lieu retiré, air vicié Ingresu enclosure, retreat, stale air Ispagnolu encierro, aire viciado Italianu chiuso, ritiro, ària viziata Tedescu geschlossener Ort, Ruheort, verdorbene Luft.