Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acóssu , nm Definitzione istadu de bisóngiu mannu Sinònimos e contràrios aprentu Frases postu in sa lughe, restas a s'iscuru, in acossu sas dies ti ant sighidu ◊ sos malos de como, chi no sunt in acossu, no furant pro si azibbare Sambenados e Provèrbios smb: Accossu Tradutziones Frantzesu état de besoin, pauvreté Ingresu constraint, poverty Ispagnolu estrechez Italianu costrizióne, stato di bisógno Tedescu Zwang, Notlage.

ammestadài , vrb: ammistadai, ammisterai Definitzione fai ammistadi o tenni un'ammistadi, nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o àter'ómine (ma si narat fintzes in su sensu de amighéntzia cun chiesiògiat) Sinònimos e contràrios afancedhae, afantare, amicare, amicitziare Frases Micheli abbetiosu, no mi bollu ammistadai…◊ su tali, mancai béciu e babbu de tantis fillus, si est ammistadau cun d-una piciochedha 2. is duas famíglias fiant ammistaradas e biviant totus impari Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivre en état de concubinage Ingresu to maintain an illicit affair (love) Ispagnolu amistarse, amancebarse Italianu intrattenére una relazióne amorósa illécita Tedescu ein außereheliches Verhältnis unterhalten.

ammunzàdu , pps, agt Definitzione de ammunzare; immarriu a tropu, chi at leau tropu múngia Sinònimos e contràrios istasidu 2. fuit totu sueradu, ammunzadu, istracu Tradutziones Frantzesu en mauvais état, mal en point Ingresu mistreated Ispagnolu agotado Italianu strapazzato Tedescu mißhandelt.

annuadúra , nf Definitzione su annuare, su èssere annuau, ammontau de nues Sinònimos e contràrios annuamentu, incúgulu, nuarzu Frases custa no est annuadura de piòere Terminologia iscientìfica tpm Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu état nuageux Ingresu cloudiness Ispagnolu nubosidad Italianu nuvolosità, annuvolaménto Tedescu Bewölkung.

bàtu 2 , nm Definitzione cunditzione, calidade / batire a b. malu, a malu b. = a puntu malu, a tretu malu, de istare male meda; si narat fintzas a bonu b. = bene Sinònimos e contràrios achitade, puntu 1 Frases a malu batu cun su coro ti apo lassadu trista e avilida ◊ die cun die, frades mios mi batint a batu malu ◊ semus a malu batu de su bisonzu! ◊ addaghi lu bido pedendhe sa limúsina mi batit a batu malu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mauvaise condition, état mauvais Ingresu bad health Ispagnolu situación difícil Italianu condizióne (brutta), stato (cattivo) Tedescu schlechter Zustand.

cogónu , nm Definitzione sicadura a tropu de calecuna cosa (es. pane modhe); fintzes dispraxere, prus che àteru de ofesa, de su èssere apocau, fatu a bregúngia Sinònimos e contràrios assicorradura, assicorru / angóniu, annógiu, ràngulu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu état de ce qui est dur, sec, rassis, ressentiment Ingresu drying up Ispagnolu resecado, resentimiento Italianu rinsecchiménto, risentiménto Tedescu trocken werden, Groll.

cumbéssu , agt, nm Definitzione chi est andhau male; cristianu trotu, chi no si cumportat a dovere Sinònimos e contràrios doltu, malacónciu, malandhadu, malu, managu, serronudu, traessu | ctr. bonu, giustu Frases cantadu za bos at su cucu in nae, ma si tirerat bentu a su revessu za torrades a mandhigare fae e a bos bestire su trastu cumbessu (G.Ruju)◊ so male cumbessu, totu dólimas a ossos 2. custu mundhu revessu, ereze, ascamilosu, at su coro pilosu pro èssere gai cumbessu? ◊ cussas cumbessas sont pipanne! ◊ proite l'ant fatu, cussos cumbessos a pònnere fogu? (N.Puggioni)◊ pro afrontare su cumbessu no bi cheret pungas, ma corazu e bolontade ◊ poita mi naras chi dèu seu poeta cumbessu?! ◊ cussu cumbessu mi at traitu! Ètimu ltn. conversus Tradutziones Frantzesu en mauvais état Ingresu foolish, in bad condition Ispagnolu gastado, quebrantado Italianu malandato, stólto Tedescu heruntergekommen, töricht.

fradhócu, fradhóncu , agt: afradhocu, frodhocu, frodhoncu Definitzione chi istat male meda, chi est totu male andhau, male postu de bestimentu; nau de unu po su fàere, chi est un'istrossa, improdheri Sinònimos e contràrios malacónciu, malecumbinau, malefraganau / ildeoltu, istramu Frases tanti gei no fiat fradhocu: ammaladiau in s'istoja pariat mortu! ◊ gei ses frodhocu, totu prangi prangi cun su muciàciu fintzas a genugus! ◊ gei ses frodhoca, comenti ti ses bistia!…◊ fradhocu ses, oi puru, ca no cumprendis mancu anca ses!◊ za fui istadu frodhoncu si aia tentu cussu male puru!…◊ ge ant a èssi fradhocus is giovunedhus in guerra!… Tradutziones Frantzesu en mauvais ou en piteux état Ingresu battered Ispagnolu malparado, maltrecho Italianu malcóncio Tedescu zugerichtet, zerlumpt.

fraganàu , pps, agt Definitzione de fraganare; chi istat male meda, chi est a malu puntu Sinònimos e contràrios afradhocu, malacónciu, traganau 2. in unu tempus male fraganau, pupughinau de runza, ite amus a messare?! ◊ fit iscurtu e totu male fraganau ◊ sunt ghiraos dae sa gherra totu male fraganaos, imbetzaos, nechidaos in totu Tradutziones Frantzesu en mauvais état Ingresu in bad shape Ispagnolu malparado, maltrecho Italianu malcóncio Tedescu zugerichtet.

istàdu , pps, nm: istatu 1, istau, istétiu Definitzione de istare: s'impreat fintzes coment'e pps. de su vrb. èssere; cunditziones, su istare pentzau coment'e manera de èssere; s'organizatzione pulítiga natzionale de unu pópulu Sinònimos e contràrios istàpiu Maneras de nàrrere csn: bènnere o èssere in istadu (nau de fémina) = èssiri príngia; pònnere a istadu = pigai su vítziu, s'abbitúdini; leare istadu (nau de fémina) = cojaisí; torrai a istadu = a puntu malu Frases in cussu logu no bi so istau mai ◊ si no fit istétiu pro mene si aviat ghetau sa soca piús de una vorta 2. si ses a malu istadu, lèadi meighina! ◊ cussas bacas sunt a malu istadu, lanzas e istasidas ◊ dàemi a ischire in s'istadu chi ses! ◊ a istadu bonu mi creit… ma dèu no seu mandroni! ◊ non nci at istadu prus mannu ne atra nobbilesa de mi bí in sa mesa de su Signori ◊ is imbriagus no funt a istadu de camminai deretus ◊ no si devet leare cussas cadhas in s'istadu chi est, ca est ràida! 3. bi at nassiones chi no tenent un'istadu issoro pro si guvernare ◊ nassione e istadu sunt duas cosas diferentes 4. si est cojubada in istadu ◊ comente si est cojubau, sa muzere est bénnia dereta in istadu ◊ Fulanu est postu a istadu a fàghere cussa vida (Z.Porcu)◊ gei ses torrada a istadu, mamma mia, sempri in su letu!… Tradutziones Frantzesu été, état Ingresu been, state Ispagnolu estado Italianu stato Tedescu gewesen, Staat.

malacónciu , agt: malacontzu, malegontzu Definitzione chi est totu andhau male, béciu, tristu, chi istat male de salude, de carena, fintzes de àteru, nau de gente, de cosa Sinònimos e contràrios istraganau, sderessau / afradhocu, isambesciadu, isvanendhadu, malancinidu, malecumbinau, malefraganau, malibigau | ctr. folte, nobu, sanu Frases cantu murrunzu pro una cassiedha malegontza: si che l'aias frundhida!…◊ fit malegontzu in tota sa carena Tradutziones Frantzesu en mauvais état, en piteux état Ingresu battered Ispagnolu maltrecho, malparado Italianu malcóncio Tedescu zerrüttet.

sderessàu , agt Definitzione chi est totu malandhau, malacónciu Sinònimos e contràrios istraganau, malacónciu Frases su bixinau no podiat cumprendi poita cudha bècia fiat totu sderessara, prena de segaruras in dugna logu Tradutziones Frantzesu en mauvais état Ingresu battered Ispagnolu maltrecho Italianu malcóncio Tedescu übel zugerichtet.