arrumàtu, arrumàu , agt, pps Definitzione
de arrumai; chi at ingortu arremadiu
Sinònimos e contràrios
acatarradu,
annastuladu,
arrasfriau,
arremadiau,
remadu
Tradutziones
Frantzesu
enrhumé
Ingresu
been cold
Ispagnolu
constipado
Italianu
raffreddato
Tedescu
erkältet.
bàfidu , pps: bàlfidu,
bàrfidu Definitzione
de bàlere / fata e bàfida! = dh'at fata e dhi est andada bèni puru (nau de cosa chi si fait contras a sa volontadi de un'àteru, unu pagu coment'e a fura, a prepoténtzia, o fintzas de cosa chi si fait cun dificurtadi)
Sinònimos e contràrios
bàlliu 1,
bàrtiu,
vàssitu
Frases
no mi est bàfidu a nudha s'azudu chi mi as dadu! ◊ nudha ti est bàlfidu su àere piús de chentu annos!
Tradutziones
Frantzesu
valu
Ingresu
been worth
Ispagnolu
valido
Italianu
valso
Tedescu
gegolten.
istàdu , pps, nm: istatu 1,
istau,
istétiu Definitzione
de istare: s'impreat fintzes coment'e pps. de su vrb. èssere; cunditziones, su istare pentzau coment'e manera de èssere; s'organizatzione pulítiga natzionale de unu pópulu
Sinònimos e contràrios
istàpiu
Maneras de nàrrere
csn:
bènnere o èssere in istadu (nau de fémina) = èssiri príngia; pònnere a istadu = pigai su vítziu, s'abbitúdini; leare istadu (nau de fémina) = cojaisí; torrai a istadu = a puntu malu
Frases
in cussu logu no bi so istau mai ◊ si no fit istétiu pro mene si aviat ghetau sa soca piús de una vorta
2.
si ses a malu istadu, lèadi meighina! ◊ cussas bacas sunt a malu istadu, lanzas e istasidas ◊ dàemi a ischire in s'istadu chi ses! ◊ a istadu bonu mi creit… ma dèu no seu mandroni! ◊ non nci at istadu prus mannu ne atra nobbilesa de mi bí in sa mesa de su Signori ◊ is imbriagus no funt a istadu de camminai deretus ◊ no si devet leare cussas cadhas in s'istadu chi est, ca est ràida!
3.
bi at nassiones chi no tenent un'istadu issoro pro si guvernare ◊ nassione e istadu sunt duas cosas diferentes
4.
si est cojubada in istadu ◊ comente si est cojubau, sa muzere est bénnia dereta in istadu ◊ Fulanu est postu a istadu a fàghere cussa vida (Z.Porcu)◊ gei ses torrada a istadu, mamma mia, sempri in su letu!…
Tradutziones
Frantzesu
été,
état
Ingresu
been,
state
Ispagnolu
estado
Italianu
stato
Tedescu
gewesen,
Staat.
pódidu , pps: pódiu,
póssiu,
pótidu,
pótiu,
pótzidu,
pótziu Definitzione
de pòdere (a/c. candho custu vrb. serbit a cambiare su significau de àteros vrb., s'aus. est cussu de custos àteros, in is tempos cumpostos)
Sinònimos e contràrios
póitu
Frases
chie b'at pótidu triballare, cun cussa die mala?!…◊ a su chi apu pótziu cumprendi, si est inténdiu mali domíniga ◊ un'ómini aici isceti sorri mia dh'at pótziu aguantai! (A.Garau)◊ no apu pótziu agatai froris ◊ dh'iat a èssi pótziu benni s'antrecoru ◊ no fut pótziu lòmpere a bidha ◊ chi fiat istétia una cosa iscípia, fiaus pótzius andai ◊ no seus pótzius benni
Tradutziones
Frantzesu
pu
Ingresu
been able
Ispagnolu
podido
Italianu
potuto
Tedescu
gekonnt,
gedurft.