múndhu , nm: mundu,
munnu Definizione
sa Terra, su pianeta totu intreu coment'e logu de abbitu de s'Umanidade; totu sa gente chi dhue bivet
Modi di dire
csn:
connòschere m. = zirare logos; cudhu m., s'àteru m. = su logu de sa vida apustis de sa morte, itl. l'aldilà; èssere in su m. ca bi at locu = èssiri coment'e nisciunus, fatus e lassaus; fàghere mares e mundhos = cosas de ispantu, mannas, aira; bogai, bogare dae su m. = bochire; batire a su m. = fai nàsciri, donai sa vida; acabbai mundu de ccn. cosa = no ischire inue ndh'istare, èssere cuntentos; èssere a m. pérdidu = a barca pérdia, bintu, andhendhe male; cantu andat m. = cantu durat su m.
Frasi
no connosco a fundhu sas cosas chi cumponent custu mundhu ◊ biadu a tui fillu miu, ca as connotu mundu! ◊ ringràtziu a mamma e babbu chi mi ant batidu a su mundhu ◊ in su mundhu dhue at logu po totus!
2.
cussas ànimas chi andhant in giru a fàghere male nachi no las cherent mancu in cudhu mundhu ◊ pissichita, bidènnesi a munnu pérditu fit a punta a si ghetare a terra istrumata
3.
totu su mundu at fatu a pastori ◊ essat su mundu e nerit si dèu apu fatu mali!
4.
no as a crei ca ndi dhu bollu bogai de su mundu a mairu miu, no! ◊ in domu sua ndi obiant acabbai mundu ca fut isposa cun su prus arricu de sa bidha! ◊ candu si dh'apu nau fut acanta de m'istochigiai, ndi obiat acabbai mundu! ◊ tue no segas, ne pensas, ne pones: ses in su mundhu ca bi at logu! ◊ cantu andat mundu ti ant a nomenai
Cognomi e Proverbi
prb:
culu sétzidu no bidet mundhu ◊ su mundhu est de sos lestros
Etimo
ltn.
mundus
Traduzioni
Francese
monde
Inglese
world
Spagnolo
mundo
Italiano
móndo
Tedesco
Welt.
nétu , agt Definizione
chi no portat malesa, muga, brutore, àliga; nau de su fàere, de sa cusciéntzia, chi no tenet pecos, cosas de si pentire, vítzios, fatas malas de si fàere perdonare
Sinonimi e contrari
lígiu 1,
límpidu
/
onestu
| ctr.
brutu,
cadhóciu,
mugosu
Modi di dire
csn:
èssere n. de pecados = chi no tenet pecados, chentza gàrrigos de cusséntzia; èssere n. de fizos = no tènniri fillus nudha; paris n. = logu aici bonu chi no dhoi at nudha de podi fai arrúiri; triballu n. = chi no dhoi at de s'imbrutai; dinari n. = guadàngiu, dinai de contai e bastat, a billetus, foras totu is ispesas, fintzas guadangiau cun pagu trabballu, sentz'e s'imbrutai; n. chei s'oro = fintzas luxenti de cantu est límpiu, netu meda
Frasi
su trigu como chi est purgadu e samunadu est netu ◊ sa robba neta cheret prantzada e remonida ◊ sa carrela est neta ca l'apo mundhada
2.
fizu nostru est netu de istravíscios e de giogos ◊ sos pecos chi apo no dent èssere medas, ma de su totu, tzertu, no so netu ◊ est mortu chin s'ànima neta de pecas ◊ nos cheret s'ànima neta de culpas e impuridade
3.
sos iscontriados trambucant a sole altu in su paris netu ◊ menzus chi serba carchi zoronada chi no a che bogare su dinari netu pro nos fàghere s'ozu ◊ su professore za est triballu netu, no est che a fàghere su pastore o su mastru de muru!
Traduzioni
Francese
propre,
pur
Inglese
clean
Spagnolo
limpio
Italiano
pulito,
lìmpido,
móndo,
scévro,
puro
Tedesco
sauber,
rein.