balvàtu , nm: alvatu, barbatu, barvatu, brabatu Definizione una prima aradura, prus che àteru in terra annigrina, a manera chi, candho si prenet, sa terra siat prus fàcile a dha trebballare Sinonimi e contrari abbalvatadura, varvatonzu / cdh. balbatu Frasi che massaju, chi rútiu e lanzu barvatu at bortuladu a die intreu, de su sole bramaiat s'ocasu Terminologia scientifica mssr. Etimo ltn. vervactum Traduzioni Francese verdage Inglese green manure Spagnolo abono en verde Italiano sovèscio Tedesco Gründüngung.

barbatàre , vrb: abbalvatare, barvatare, brabatai 1, brabatari, varvatare Definizione arare sa terra sa primu borta, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare po s'atóngiu (e púdrigat s'erba) Sinonimi e contrari iscolturare Frasi seu brabatendi su cungiau, cida chi benit Terminologia scientifica mssr Etimo srd. Traduzioni Francese premier labourage au printemps Inglese to plough in Spagnolo abonar en verde Italiano sovesciare Tedesco einackern.

bídre , agt, nm: birde, bilde, bildi, birdi, virde Definizione genia de colore, su de s'erba, de is fògias friscas de is matas, de su frutuàriu cruo: si narat fintzes de linna segada de pagu, chentza sicada Sinonimi e contrari friscu 1 | ctr. sicadu, sicu Modi di dire csn: birde meru, birde porrale/forrale, birdi che narba; picàresi sos birdes = istare in ziru, leàresi su logu; cadhos birdes = cadhos fatos a pessamentu (chi no si ndhe agatat in logu); no bastare ne birde e ne sicu = no bastai nudha, consumai totu, tropu; èssere birde (nadu de zente) = giòvunu Frasi in beranu su logu est birde: in istiu inoghe est totu sicu ◊ su trigu no ndhe cheret messadu birde ◊ ti fàciu furriai birdi che sa modhici! ◊ sa linna birde est mala a tènnere 2. est birdi che feli ◊ a s'istrubberi no li bastat ne birde e ne sicu 3. pitzoca remonia, no est de cussas chi si picant sos birdes: in ziru no l'addóbias mai ◊ si picabat sos birdes pro andhare a cucuja ◊ babbu candho fiat birde fiat líeru che canna Cognomi e Proverbi smb: Birde, (b)Irde Terminologia scientifica clr Etimo ltn. vir(i)de Traduzioni Francese vert Inglese green Spagnolo verde Italiano vérde Tedesco grün, Grün.

chélviu , agt: chelvu 1, cherfu, chérviu, chervu, chevu, crefu, crevu Definizione nau de unos cantu frutuàrios, chi no funt lómpios, chi no funt fatos, no funt ancora de papare: de àteros frutos si narat chi funt cruos, agros / pira cherfa, superba cherfa, pirastru cherfu Sinonimi e contrari abru 1, aghervu*, cruatzinu, cruenale, iscrefu | ctr. fatu, lómpidu Frasi bodhide pirastru, ma mih chi no siat crefu! ◊ est un'àrbure isfozada chi perdet su frutu ancora chevu ◊ nachi est birde sa mela, candho est chelva ◊ fit tzicullitendhe che aéschidu dai pira cherva ◊ frutuàriu cherfu ponet in bula ◊ sa frúture cherva acórriat Traduzioni Francese vert (qui n'est pas mûr) Inglese unripe Spagnolo verde Italiano acèrbo Tedesco unreif.

crú, crúa , agt, nm: crudu, cruo, cruu, cudru Definizione nau de cosa de còere, chi no est cotu, chi sa cotura no dh'at ammodhigau; nau segundhu su frutu chi càmbiat colore, chi no est lómpiu, no est ancora bonu de papare; sabore aghedu, de cosa crua; nau de terra, chi no est trebballada, no est prena Sinonimi e contrari chélviu, cruatzinu | ctr. cotu, fatu, lómpidu Modi di dire csn: crú pisai = crú deretu, cotu in nudha; crudu mamale, enali = argu, cherfu, chi no est lómpidu; pedhe crua = chi no est contzada; binu crú = chi no li ant dadu incubonadura, chi est fatu e cracau; terra, terrenu crua = chentza triballadu, annigrinu; mata crua = candho no est frutendhe, in tempus de pasu, irfozada Frasi sa ua crua est agra ◊ sa figu crua est su crabione ◊ cussu péssiu est crua ◊ is cruguxonis cruus assentadhus in sa crobedha!◊ no apu digeriu cussa tuninedha crua ◊ custu cogone fit cudru a intro e tostu a fora ◊ de pellitzas bi ndhe aiat cotas e cudras ◊ custa cosa est prus crua chi no cota 2. segundu is mexinas bollint ghetadas a mata crua, candu sa mata est sciollara ◊ càstia custas terras totu trabballadas, e anch'e nosu giai totu terra crua! 3. custu binu tenet su crú ca no li ant dadu incubonadura Cognomi e Proverbi smb: Crudu Etimo ltn. crudus Traduzioni Francese cru, vert Inglese uncooked, harsh Spagnolo crudo, verde Italiano crudo, acèrbo Tedesco roh, unreif.

cruàncinu, cruànciu, cruàngiu, cruàntzinu, cruàntzu , agt Definizione nau de frutuàriu, chi est pagu cotu Sinonimi e contrari cruatzu, cruàxini, crudonzu, cruinciolu / cdh. crudànciu Etimo srd. Traduzioni Francese un peu vert (pas mûr) Inglese a little harsh Spagnolo un poco verde Italiano acerbétto Tedesco etwas unreif.

tzacatzàca , nm Definizione erba de sonajolus, de tzocu (faet su frore coment'e unu fodhitu chi faet a iscopiare) Sinonimi e contrari capriuledhu, crabiedhu, erbasonajola, sonagiolos, tapicedhu Terminologia scientifica rba, Silene vulgaris Etimo srd. Traduzioni Francese claquet, craquette Inglese crackers Spagnolo velleta verde Italiano strìgoli Tedesco Taubenkropfleimkraut.

«« Cerca di nuovo