allinnài, allinnàre , vrb rfl Definizione fàere a linna; fàere o segare linna; pònnere linna, comente faent is matas creschendho Sinonimi e contrari intostare / linnai 2. issus teniant diritu de allinnai in is arrius 3. su fenu mi allinnat apetotu - naràt su burricu - Etimo srd. Traduzioni Francese lignifier Inglese to become wood, hardening of a grass Spagnolo hacerse duro como madera Italiano farsi légna, indurirsi di un'èrba Tedesco holzig werden.

ammolentài, ammolentàre , vrb Definizione fàere a sa manera de is àinos, fàere a molente de cumportamentu, manera de fàere grussera e pagu abbista; pigare una molentada o imbriaghera Sinonimi e contrari abburricai 2. ogni cane polítigu, ammolentadu, presentat una lege istúpida cantu a isse! Etimo srd. Traduzioni Francese devenir ignorant Inglese to drow dull Spagnolo portarse como un burro Italiano inasinire Tedesco verdummen.

candhidàre , vrb: candidai Definizione pònnere in lista, propònnere a ccn. po dhu votare a calecuna cosa Frasi si est candhidadu a cussizeri ◊ l'ant candhidadu a síndhigu ◊ currei, currei a innòi, s’intruxu est candidau: sa lista 'e su caboni sa lítera at mandau! 2. po sa morti immoi seu candidau: beni candu centenàriu in su letu mi agatas sonnigosu e fidau! (Lg.Melis) Traduzioni Francese proposer un candidat aux élections Inglese to propose s.o. as a candidate Spagnolo candidatar, presentar como candidado Italiano candidare Tedesco als Kandidaten aufstellen.

che 1 , prep: chei 1, chi Definizione prep. chi s'impreat ponendho paragones, coment'e medindho una cosa cun s'àtera; si su cunfrontu est inditau cun d-unu verbu, sa prep. dh'acumpàngiat unu chi, foras chi siat unu pps.; si custa prep. portat fatante un'art. det. o un'agt. o prn. dimustrativu si fúrriat in chei (es. bonu chei su pane, niedhu chei su pighe, mannu chei custu, artu chei cussu, chei cudhu); in sa forma che, si portat a denanti foedhu chi cumènciat cun cunsonante, custa a su contràriu de sa régula no càmbiat sonu e antzis si afortit (es. biancu che nie = nr. chenníe, feu che cane = checàne, faghet che tue = chetúe, rànchidu che fele = chefèle, pregare che santu = chessàntu, fragat che cibudha = checibúdha): est s'efetu de sa cng. ET de quo + et chi dh'at ingenerada; ma, a su contràriu de su che avb., càmbiat sonu sa /c/ sua de cuménciu candho si agatat apustis de vocale (es. feu che cane = nr. feughecàne, pregare che santu = pregareghessàntu). a/c.: su che prep. no arresurtat mai de dh'apostrofare; in camp. po fàere paragones s'impreat prus pagu – e si che podet furriare a chi –: si narat de prus comenti a, coment'e Sinonimi e contrari cantu, comente Frasi est prus mortu chi no biu ◊ mezus in su letu chi non in presone ◊ isse est che a tie ◊ che deo si deviat sonniare chie no ischit it'est timire! ◊ e chie che a tie a note faghet bídere che a die? ◊ est sachedhosa chi ègua de preri ◊ no bi at àtera prendha chi incantat che a issa ◊ che inoghe in cudhane lassat fama bella ◊ fúrriat che dae balla ◊ isse est chei sos àteros ◊ is autoridadis fascistas fiant isceti su còmudu insoru tratendu is àturus chi àliga (B.Lobina)◊ nosu no seus chi a tui ◊ a candho intendho un’iscracàgliu che de una fémina 2. bi restei male che chi mi aeres betadu abba calda ◊ faghide che chi siedas babbu meu! ◊ so inoghe che chi mai mi ndhe essere andhadu ◊ fia tílciula tílciula de suore che chi ch'essera ruta in unu poju ◊ custa cosa est che chi no la gitas! 3. lu so bidindhe che segadu, che rutu, che fatu, lu tenzo che mortu, che pérdidu Etimo ltn. quo et Traduzioni Francese comme Inglese how (much), as Spagnolo como Italiano cóme, quanto Tedesco wie, wie viel.

comènte , avb, cng, prep: acomenti, comenti, cometi, cumenti, cummente Definizione foedhu chi inditat sèmpere manera, po preguntare (fintzes si no sèmpere cun intonu de dimandha), o paragone inter duas cosas cunsideradas cantepare e fintzes po nàrrere calecuna calidade inditada cun númene; podet inditare fintzes tempus in su sensu de apenas chi, candho, a manu a manu chi, fintzes de logu (in su sensu de luego apustis, passandho), un'idea de càusa (sigomente): che a dónnia àtera genia de foedhu, si podet manigiare a númene puru / a/c. in is cumplementos de paragone arrechedet sèmpere aifatu sa prep. a, o sa cng. e (meda, deosi, e andhat bene cun apòstrofo): comente a, coment'e, coment'e chi, comenti e (e po efetu de custos elementos – a de ltn. AD, e de lnt. ET – sa cunsonante de cuménciu de su foedhu chi benit apustis de comente no càmbiat sonu: coment'e candho = nr. comentecàndho, coment'e cherindhe = comentecheríndhe, coment'e chi = comentechí, coment'e deo = comenteddèo, coment'e festa = comentefèsta, coment'e primu = comenteprímu, coment'e retzidu = comenterretzídu, coment'e sorri = comentessòrri, coment'e tue = comentetúe, cosa chi no faet si est avb. o cng., candho imbetzes podet cambiare sa cunsonante de cuménciu de su foedhu ifatu: faedhas comente cheres = nr. comenteghères, bidimus comente triballas = comentedribàllas, comenti fais?, comente faghes? = comentivàis?, comentevàghes?, comente paret = comentebàret); comente… gai = po inditare assimbígios o una cosa chi sighit a un'àtera / bídere una cosa che…, coment'e… (+ pps) = in perígulos mannos de…, coment'e cosa fata deabberu; coment'e (+ númene)= un'ispétzia de… (númene) Sinonimi e contrari candho / che 1 Frasi coment'istais? ◊ comente fato a sa sola? ◊ comenti fais a iscriri si no ses bellu mancu a ligi? ◊ si no mi dhu naras, comenti fatzu a dhu isciri? ◊ - comente?… torramilu a narrare ca no apo intesu bene! ◊ e comente, goi boche cherides andhare, chentza mancu bos leare su gafè?! ◊ ih, e comente: deo fato sos sacrifítzios e bois mi che ispendhides totu?! ◊ e immoi cometi feus? 2. no isco comente fàghere ◊ comente triballas tue andhat bene ◊ sa cosa si depit fai comenti bollit fata ◊ faghe comente ischis! ◊ su sardu est sa língua nosta e dhu depeus achidiri cometi feus cun sa cosa prus bella ◊ issos ti ant a fàghere comente tue as fatu a issos ◊ comente mi azis nadu apo fatu! ◊ apompiaint a mie comente si zeo los potia libberare dae sas penas issoro ◊ currint comenti e chi siant giòvunus 3. est diventadu torra fritu coment'e primu ◊ no fut coment'e tue babbu tou ◊ comenti e ita est custa cosa? ◊ comente a tie no bi at neune ◊ arrexonas coment'e is óminis ma no pentzas coment'e Deus ◊ no bufo: gràtzia su matessi, coment'e retzidu! ◊ cussu no fiat bonu a pintai, cument'e tui! ◊ dhue cheret corazu a tocare una píbera comente a tie! ◊◊ totus cuntziderànt a Giuanni Batista coment'e unu profeta ◊ su libbredhu de is assegnus est cumenti a dinai (F.Carlini)◊ coment'e muradore est bonu, ma coment'e ómine no balet ◊ custa cosa si leat coment'e meighina 4. coment'e dogni riu a su mare, gasi s’ómine candho est mortu torrat a Deus ◊ gasie de ti lograre ape sa solte comente ti amo cun impignu folte! 5. comenti est bénniu su tempus de marrai, a marrai funt andaus ◊ comente fit gai, ruet e si segat su bratzu ◊ comente fia caminendhe apo abbojadu a unu ◊ su sodhu comente intrat che essit ◊ comenti femu ligendu est bénniu s'amigu ◊ comente s'est postu a mòere carchi cosa che li est rutu totu a terra ◊ comenti intrais a sa bidha eis agatai unu burrichedhu acapiau ◊ is terras insoru furiant cumenti ci passaus de crésia ◊ comenti dh'apu iscípiu mi at fatu ispilursiri totu sa carena! 6. so tirchiendhe de suore, comente fia tzapendhe ◊ cussu dolore est comente as fatu irfortzu 7. no sciu su comenti Cognomi e Proverbi prb: comente mesuras ti ant a mesurare Etimo ltn. quomo(do) + mente Traduzioni Francese comme, comment Inglese how Spagnolo como Italiano cóme Tedesco wie.

istupósu , agt: stuposu Definizione chi paret istupa Sinonimi e contrari stupaciosu Traduzioni Francese comme de l'étoupe Inglese towy, stringy Spagnolo como rastrojos Italiano stoppóso Tedesco wergartig.

mamúdu , agt, nm: mamutu, mumutu Definizione nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore Sinonimi e contrari mamucu, mútiu Frasi in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu 2. semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare! Etimo srd. Traduzioni Francese nuit noire, noir comme dans un four, noir comme dans la gueule d'un loup Inglese pitch dark Spagnolo obscuro como boca de lobo Italiano bùio pésto Tedesco stockdunkel.

sicomènte , cng: sigomente, sigomenti, sigomentras, sigumenti, sigomentu, sucomente Definizione foedhu po inditare sèmpere unu motivu, a bisura de càusa / sicomente no… = tanti gei no!… Sinonimi e contrari addaghi, incantughí Frasi sicomente a mie non mi at mai coglionatu nessune, est mentzus chi prima dimanne ◊ sigomenti custas píndulas si pigant a brenti prena, depit prima papai (A.Garau)◊ sigomenti no boliat chi dh'éssinti nau ca fut susuncu, at cumbidau totu su bixinau (B.Lobina)◊ sigomente est fintzas dae meda chi sa zente at lassadu sa cunditzione de s'animale, amus bisonzu de lezes e de istitutziones ◊ sucomente su pópulu si est pentitu de sa malesa, su Sennore l’at rispramiatu ◊ sigomentu cussa cosa li bisonzat no mi l'at dada 2. sicomente non che liu tirat su sutzu, cussa ambisuga!… Etimo ltn. sic qua mente Traduzioni Francese puisque Inglese since Spagnolo como, puesto que Italiano siccóme, giacchè, poichè Tedesco da, weil, denn.

«« Cerca di nuovo