addàghi , cng: dachi Definizione
a daghi, candho: inditat su tempus de duos fatos acapiaos apare ma chi benint innanti s'unu e luego aifatu s'àteru
Sinonimi e contrari
candho
/
sicomente
Frasi
addaghi no ndh'at pótidu piús s'est frimmadu ◊ addaghi ant a torrare fizos tuos, Sardigna mia, sonamus a festa! (F.Sechi)◊ addaghi ndhe ant batidu su mortu, no l'ant fatu bídere mancu a sa mama ◊ addaghi ses istracu, pàsadi! ◊ addaghi mi ponzo a pompiare mi si ponet su tudhu! (G.Ruju)◊ addaghi mànigo andho a campu
2.
addaghi cherias gai, nadu l'aeres! ◊ addaghi no ndhe podes, aite ti pones a fàghere cosa gai?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
quand
Inglese
when
Spagnolo
cuando
Italiano
quando,
poichè
Tedesco
wenn,
weil.
ca , cng Definizione
foedhu chi s'impreat po ispiegare su poite de una cosa pentzau siat coment'e una càusa, motivu, o fintzes coment'e un'iscopu; in propositziones chi dipendhent de verbos che a nàrrere, pentzai, crèdere, timire, o àteros, cun su matessi valore dichiarativu de chi 1
Sinonimi e contrari
caite,
poita
/
chi 1
Modi di dire
csn:
ca deo!… (arrispundendi a unu) = "e deo su matessi!", ma nau in parti de su chi at fuedhau a primu e pro nàrriri "e tui a su própiu!"): – tue ses bentranu! – ca deo!… (= tui a su própiu!), – tue ses mandrone! – ca deo!… (= tui a su própiu), – ca tue ses diferente!… (= no ses diferenti própiu nudha): pro torrare s'acusa a chie la faghet si podet nàrrere de css. pessone, e solu comintzendhe sa frase "ca deo!…, ca tue!…, ca isse!…"; ca naras… = atacu, comintzu de unu chistionu tasidu e torradu a leare
Frasi
curro ca tenzo presse ◊ bufo ca tenzo sidi ◊ istat male ca est malàidu ◊ su logu est inciustu ca fut pruendi ◊ callentadí ca est frius! ◊ no bi andhes a messare, ca su sole ti leat sa bellesa! ◊ bae ca za andhat bene goi!
2.
fato goi ca mi ndhe bido menzus ◊ ponimus su ledàmine ca sa terra bundhat de prus ◊ beni a innòi ca bis!
3.
e nanca funt torrendi?! ◊ no intendis ca funt pichiendi? ◊ nara ca bi fia deo, sinono a sa sola no bi l'aias fata! ◊ apo nadu ca ei! ◊ apu nau ca no! ◊ naras ca at a bènnere? ◊ gei nau ca proit!…◊ lampu ca bi ndh'at de zente maca est abberu! ◊ ca narat, gomai, is cosas funt andadas de aici!
4.
alla custus óminis, no fait a chistionai ca luegu ti narant ca ses pidància: balla ca issus!…
5.
– Ma ses bentranu, mih!… – Uhm, balla, ca deo!…
Etimo
ltn.
quia
Traduzioni
Francese
parce que,
car
Inglese
why
Spagnolo
porque,
que
Italiano
perché
Tedesco
denn,
weil.
poíta , avb, cng, nm: poiti,
prite,
proite,
pruite,
pueta,
puita,
puite Definizione
po ita = foedhu chi s'impreat mescamente in is dimandhas, ma fintzes in is arrespostas cun idea de iscopu, de càusa o intzimia: si est cng. inditat solu càusa, intzimia, motivu; coment'e númene, dónnia cosa o motivu chi si podet cunsiderare càusa o iscopu
Sinonimi e contrari
ellea
/
ca
Modi di dire
csn:
iscipiaus poita seus benius! = comintzu o istérrida de chistione chi si faghet candho si andhat a chircare a ccn., prus che àteru pro cosas de importu; si no fut poita… = ite mi tantat chi…, gei mi parit ca…
Frasi
poita no benis cun mimi? ◊ proite mi cherias, chi mi as cramadu? ◊ poita si est firmau inguni, fustei? ◊ proite no bufas?
2.
fato goi proite mi andhat bene ◊ fostei si depit cuntziderai fortunada pueta dhi est andada bèni
3.
in s'andhare dudosu de custa vida cantos "proites" chena una risposta! (A.Porcheddu)◊ su proite faghet gai no bi lu dimandho ◊ no dhu scit mancu issu su poita ◊ pro l'ischire apo mastuladu puites mannos ◊ tropus poitas barrinant sa menti mia ◊ candho si fit acrarau a s'ispuntone aiat cumpresu su proite sos canes fint apedhandhe
4.
si no fut poita, si nd'iat a èssiri pesau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pourquoi,
parce que
Inglese
why,
because
Spagnolo
por qué,
porque
Italiano
perchè
Tedesco
warum,
wieso,
weil,
da,
damit,
als daß,
Warum,
Grund.
sicomènte , cng: sigomente,
sigomenti,
sigomentras,
sigumenti,
sigomentu,
sucomente Definizione
foedhu po inditare sèmpere unu motivu, a bisura de càusa / sicomente no… = tanti gei no!…
Sinonimi e contrari
addaghi,
incantughí
Frasi
sicomente a mie non mi at mai coglionatu nessune, est mentzus chi prima dimanne ◊ sigomenti custas píndulas si pigant a brenti prena, depit prima papai (A.Garau)◊ sigomenti no boliat chi dh'éssinti nau ca fut susuncu, at cumbidau totu su bixinau (B.Lobina)◊ sigomente est fintzas dae meda chi sa zente at lassadu sa cunditzione de s'animale, amus bisonzu de lezes e de istitutziones ◊ sucomente su pópulu si est pentitu de sa malesa, su Sennore l’at rispramiatu ◊ sigomentu cussa cosa li bisonzat no mi l'at dada
2.
sicomente non che liu tirat su sutzu, cussa ambisuga!…
Etimo
ltn.
sic qua mente
Traduzioni
Francese
puisque
Inglese
since
Spagnolo
como,
puesto que
Italiano
siccóme,
giacchè,
poichè
Tedesco
da,
weil,
denn.