addugonàre , vrb Definizione fàere su dugone Sinonimi e contrari cumandai, ghiai Etimo srd. Traduzioni Francese être à la tête, mener, guider Inglese to lead Spagnolo capitanear, ponerse a la cabeza Italiano capeggiare Tedesco anführen.

altudhàre , vrb: artudhare, artzudhare, astudhare, atudhare Definizione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare Sinonimi e contrari aciuciudhae, altudhire, apilurtzie, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impilurtzai, impriutzai Frasi fit artudhadu a su fritu e a su fàmene 2. mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe Etimo srd. Traduzioni Francese faire dresser les cheveux sur la tête (herisser), frissonner de froid, frissonner d'horreur Inglese to make s.o.'s hair stand on end, to shudder Spagnolo espeluznar, ponérsele los pelos de punta Italiano far rizzare i capélli, rabbrividire Tedesco die Haare sträuben, schaudern.

cabetzèra , nf: cabitera, cabitzera Definizione una bandha de sa mesa, leada de longu; in su letu sa parte ue si ponet su cabitzale; cosa posta a cabitzale Sinonimi e contrari cabiciana, cabitzalera / cabidabi, cabita / cdh. capitzera Frasi si nch'est fuiu de sa cabitzera, una noti 2. pro te no bi at unu letu, ma sa pedra a cabitera Etimo spn. Traduzioni Francese tête du lit Inglese bedhead Spagnolo cabecera Italiano testata del lètto Tedesco Kopfteil.

cabiciàna , nf: cabitzana, cabitana Definizione in su letu, sa parte ue si ponet su cabitzale, sa conca; genia de tedile mannu; genia de sachitu prenu de cosa modhe chi si ponet asuta de sa conca po crocare / min. cabitedha = conchedha Sinonimi e contrari cabetzera, cabitzalera / cabidabi 2. si ch'est intanadu in duas molas de modhitza, bene acrobadu e cun cabitzana de titione e bidighinzu Traduzioni Francese tête du lit Inglese head of a bed Spagnolo cabecera Italiano capolètto, capezzale Tedesco Kopfende, Keilkissen.

cabíta , nf: capita, capitza 1 Definizione in su letu, in css. crocadórgiu, sa parte ue si ponet su cabitzale po sa conca, fintzes sa parte de pitzu de unu logu, in artu; in sa carena, sa conca; cosa modhe chi si ponet asuta de sa conca po crocare Sinonimi e contrari cabatzau, cabiciana, cabitzalera / conca / cabetzera, cabidabi, pumma Frasi in cabita de letu si la podiat pònnere, cussa bomba! ◊ mamma, sétzida afaca a sa cabita, pianghet e pregat, poberita ◊ una rughe cun su Cristos in bratzos miro in sa capita de sas penas mias ◊ in s'àtera istàntzia corcant sos fitzos, in duos letos, chie in pedes e chie in capitza 2. so addobbèndhemi sa cabita a sos muros ◊ sàmuna sa cabita a s'àinu: àinu est e àinu s'istat! ◊ cussu narat totu su chi li benit a cabita ◊ fit torrendhe cun sa fàscia de ispigas in cabita 3. apo drummiu chin predas de ribu a capita ◊ pònedi cosa a cabita, ca sinono drommis male! ◊ si aiat aggheretzatu sa preta lata chi zuchiat a capitza e aiat sichitu a pònnere ifatu a su sonnu chi si fit bidenne Cognomi e Proverbi smb: Cabita, Cabitta Traduzioni Francese tête du lit Inglese headboard, pillow Spagnolo cabecera Italiano testata del lètto, guanciale Tedesco Kopfteil, Kissen.

calavèra , nf: calivera Definizione is ossos de conca de su mortu (ma nau fintzes po totu sa carena) Sinonimi e contrari calavre 2. is tumbas de gigantis no serbiant po óminis de calivera o contomaxi manna, ma po interrai paris medas personas (B.Erdas) Etimo spn. Traduzioni Francese crâne, tête de mort Inglese skull Spagnolo calavera Italiano tèschio Tedesco Schädel.

capídha , nf Sinonimi e contrari concutza Etimo ltn. *capilla Traduzioni Francese tête Inglese head Spagnolo cabeza, cabete Italiano capòcchia Tedesco Kopf.

capocínu , nm: capucinu 1, caputzinu Definizione una genia de anade chi tzérriant deosi ca su mascu portat sa conca agiummai totu bianca Sinonimi e contrari titillonaxu Terminologia scientifica pzn, erismatura leucocephala Etimo itl. cappuccino Traduzioni Francese érismature à tête blanche Inglese white head duck (pigeon) Spagnolo malvasía cabeciblanca Italiano gòbbo rugginóso Tedesco Ruderente.

carvedhútzu , nm Definizione min. de carvedhu, crebedhu piticu, de pagas capacidades Traduzioni Francese tête de linotte, cervelet Inglese little brain Spagnolo mente limitada Italiano cervellino, cervellétto Tedesco kleines Gehirn, Kleingehirn.

chighírra , nf Definizione face, coràgiu, ma unu pagu atriviu, de fàere o de nàrrere sa cosa Sinonimi e contrari àcia, alidantza, atrevimentu, pronti Traduzioni Francese tête, poigne Inglese scowl Spagnolo ceño, osadía Italiano grinta Tedesco Mut.

cònca , nf Definizione in sa carena, sa parte ue funt is crebedhos, is arremos de intèndhere, bíere, papare e arrastare: sa parte de ananti est sa cara, chi distinghet dónnia persona a sa bisura; sa conca est mescamente sa parte prus in artu o prus addenanti in d-una carena animale e si pentzat sèmpere coment'e sa parte prus importante, tanti de dha cunsiderare, po su cristianu, sinónimu de persona, mente, inteligéntzia, crebedhu; de unu logu, su tretu in artu, a sedha o cúcuru; de unas cantu erbas, s'ispiga o sa parte prus grussa; sa parte prus grussa de calecuna aina (de màgiu, agúgia, fusu, púncia, crau, obbilu); sa punta de is pódhighes (e fintzes de su trigu, de s'órgiu); a logos, sa c. est s'istrégiu de linna o tianu po impastare sa farra / min. conchedha, conchighedha, conchixedha (a bortas nau po conca machillota), concutza Sinonimi e contrari carbedhu, cúcuru Modi di dire csn: bia de c. = chirra; perra de c. = una metadi; c. cucuràcia = cun sa sedha unu pagu a punta; a c. sciorta = a conca nuda, chentza bonete o mucadore; cumportamentos distintos de sa conca = conchi + agt.: conchiabbadu, conchibbódiu, conchilébiu, conchilenu, conchimanigadu, conchiminudu, conchipérrinu; fàghere de c. = mòviri sa conca coment'e bolendi nàrriri ccn. cosa; èssiri o andai a c. scinta = a conca nuda, chentza mucadore o bonete; èssere o andhare a conca betada = castiendi a terra po sa bregúngia; betàrendhe sa c. a ccn. = nàrriri cosa a ccn. fintzes a istrobbu, segai sa conca, sa passiéntzia; segare, segai sa c. a ccn. = fàere unu frincu in conca, una segada in conca a ccn.; segàreche, segaindi sa c. a ccn. (o a un'animali) = degogliare, isconcare a ccn.; portai sa c. cantu una cuarra = ammuinada, che in moida de rios; colàreche o essire dae c. (nadu de carchi idea)= iscarèsciri una cosa; colare in c. = bènniri in menti, pentzai; fai conchedhas = tzurumbecare, isconchiai; bènnere a c. = pentzai, arregordai; bogai una cosa de c. = fàgheresi passare s'idea; pònniri in c. una cosa a unu = tzacarecheli un'idea ne zusta e ne bona; pònnere, pònniri a c. = callai a ciorbedhu, currèzeresi, essire zudissiosu, insabiai, cussentire; èssere, no èssere zustu de c. = portai is ciorbedhus a postu, èssiri sàbiu, arrexonai bèni, èssiri pretocau; portai conca = zúghere zudíssiu, atuamentu, sabiore; no portai c. po… = èssere pessendhe in àteru; fàghere a c. sua = sentza de ascurtai a nemus; tocau a c. = chi fait machioris; pònnere c. a, o pesare c. de una cosa = pessare a la fàghere; conca a… = faci a…; èssere a c. de… = fai comenti…; zúghere sa c. leada de… = pentzai isceti a…; segamentu de c. = ifadu, cosa inzotosa; lassare sa c. a unu = acabbaidha de dhu circai contus; artzada de c. = arrennegu airadu de fàghere aconcadas macas; èssiri o istai a c. calada = coment'e pessamentosu, a ogros a terra, a conca bassa; arrúiri, mòrriri totus a una c. = a conca apare, a una fasche, totugantos paris; bènnere dae c. (nadu de carchi pessada, de cosa chi si faghet) = èssiri frutu de arrexonamentu, cosa bene pessada, sàbia; c. morta (nadu de laore) = ispiga aurtida, cun ranu míseru Frasi no zughet unu tudhu de pilu in conca ◊ cussa pisedha istat a conca falada ca est birgonzosa ◊ sa conca est atacada a su bustu po mesu de su tzugu ◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ su dolore de conca est cosa mala ◊ no camines a conca in artu ca no bides ue pones sos pes! 2. su trigu si ndi segat po sa conca e no po sa canna ◊ ist tocau a ndhe bodhie s'órgiu a conca a conca de terra !◊ mi serbint duas concas de allu, de cibudha, cherzo duas concas de frenugu ◊ candu femu manorba portamu is conchedhas de is didus de is peis e de is manus sempri arrúbias 3. in sa conca de s'órdine sa terra est prus tosta ◊ sa conca de su surcu no est abbada ◊ in conca de letu pone su fusile! 4. mi che ses faghindhe sa conca che moju cun custu burdellu ◊ ohi, làssami sa conca chi no ndhe cherzo mancu intèndhere! ◊ candho sunt a conca de binu no cumprendhent prus nudha ◊ cussu est mannu ma a conca de criadura! ◊ zughet sa conca leada de su zogu ◊ cudhas isciuchendhe e issa chena sessare de nàrrere e betèndhendhe sa conca a totu! 5. mi est passau de conca e no apu fatu su chi as nau ◊ a ndhe li colat, totu, de cosas in conca!…◊ mi ch'est coladu dae conca, su chi depia fàghere ◊ su babbu at nau de mi lu bocare dae conca de pessare a sa fiza! ◊ no ti dh'apu nau ca mi nd'est essiu de conca ◊ no pongas conca a totu is cosas chi ti nant! ◊ dae conca ti benit a lassare una criadura sola in logu de perígulu?!…◊ mi lu at nadu puru ite fit, ma a mie no mi ndhe abbarrat in conca! 6. cussu est conca maca: no ndhe faghet una zusta ◊ fiat una picioca bellixedha, ma cantecantu de conca sua, po no nai isteulada in totu ◊ custa cosa est bogandumí de conca: mi depit cumpadessi! ◊ ant fatu a conca issoro ◊ c'est chini portat prus conca e chini prus pagu ◊ poita abarras fadendi conchedhas e no ti crocas? 7. fuiant acambitendi conca a sa crésia ◊ dh'apu agatau conca a su portu ◊ seu currendu conca a incudhai ◊ gei currit, conca a sa provenda! 8. aici morreus totus a una conca Cognomi e Proverbi smb: Conca, Concas / prb: a chie at conca no mancat berrita ◊ cheres bènnere paba? ponedilu in conca! Terminologia scientifica crn Etimo ltn. concha Traduzioni Francese tête Inglese head Spagnolo cabeza Italiano tèsta, capo Tedesco Kopf.

concamòru , nm: conchemoro, conchimoro Definizione genia de pigione a conca niedha; custu matessi númene dhu narant a calecun'àteru pigionedhu chi si assimbígiat: a su sartiaredhu e a su imbecidha o ogu de bòi Sinonimi e contrari beranile, conchinighedhu Frasi fatuvatu li sighint su canàriu, birdarolu, calandra e conchemoro (P.Cau) Terminologia scientifica pzn, sylvia atricapilla pauluccii, s. melanocephala Etimo srd. Traduzioni Francese fauvette à tête noire Inglese blackcap Spagnolo curruca Italiano capinéra, occhiocòtto Tedesco Grasmücke.

concanièdha , nf Sinonimi e contrari conchinighedhu, podhedha 1, sodraedhu Terminologia scientifica pzn Etimo srd. Traduzioni Francese fauvette à tête noire Inglese blackcap Spagnolo curruca Italiano capinéra Tedesco Grasmücke.

conchimedhòne , nm Definizione unu chi portat sa conca manna meda Sinonimi e contrari concone Terminologia scientifica zcrn Traduzioni Francese grosse tête Inglese big head Spagnolo cabezón Italiano testóne Tedesco Großköpfige.

conchinighédhu , nm Definizione genia de pigione, su conca de moru (su mascu) Sinonimi e contrari beranile, concaniedha, concamoru, filomena, muschita Frasi su conchinighedhu bragheri, ifertzit, chin tramas de sole, su cantu de s'impreu chin notas festosas chi tocant su coro (F.Satta) Terminologia scientifica pzn, sylvia atricapilla pauluccii Etimo srd. Traduzioni Francese fauvette à tête noire Inglese blackcap Spagnolo curruca Italiano capinéra Tedesco Grasmücke.

conchizàda , nf Definizione móvia de sa conca Sinonimi e contrari conchinada, isconchinada, iscónchiu, isconchizada, sconchiada Etimo srd. Traduzioni Francese mouvement de la tête Inglese nod Spagnolo seña, ademán con la cabeza Italiano mòssa del capo Tedesco Kopfbewegung.

cucuruvichídu , nm Definizione orrúmbulu chi si faet cun totu sa carena ponendho su cúcuru in terra, faendho su corpus agiummai a lómboru, e giaendho un'ispinta cun is peis a che furriare Sinonimi e contrari cardugúcuru, concurumbedhu, cucurifitu, cucuriscàrgiu, furriagallu, trodhulone Etimo srd. Traduzioni Francese la tête la première (adv.) Inglese headfirst Spagnolo cabeza abajo Italiano capofitto Tedesco kopfüber.

ifutíre , vrb: irfutire, sfutiri Definizione pigare a befa, leare in giru Sinonimi e contrari cantonare, irfútere*, strochillai Frasi l'ifutiat nèndheli chi tantu no bi resessiat Traduzioni Francese se payer la tête, se ficher Inglese to pull s.o's leg Spagnolo tomar el pelo Italiano sfóttere Tedesco aufziehen.

incalchetàre , vrb: incaschetare Definizione incasciare o pònnere un’idea firma in conca, fintzes chentza de motivu Sinonimi e contrari incasciae Frasi si che l'at incaschetadu, como, ca depet fàghere gai, e no lu fúrrias prus dae s'idea sua! Traduzioni Francese se mettre en tête Inglese to be fixed Spagnolo obstinarse Italiano fissarsi, inculcare Tedesco eine fixe Idee haben.

«« Cerca di nuovo