annaelócu, annaelógu , nf Definizione genia de erba Sinonimi e contrari atandha, babaoi, pabàiri, papàile, papaiu, papaosu, paparre, pitzirilloi, pupusa 1, tzantza Terminologia scientifica rba Etimo srd. Traduzioni Francese coquelicot Inglese corn poppy Spagnolo amapola Italiano rosolàccio Tedesco Klatschmohn.

atàndha , nf: atanna, atzandha, tandha* Definizione genia de erba chi faet meda in mesu de is laores, faet unu frore prus che àteru orrúbiu (ma fintzes in colore de orrosa): cumprit su sèmene (a granighedhos niedhos minudos) in d-una genia de calighedhu tupau (dormidera)/ a. bera = pabauli de potecàriu, bonu po mexina (Papaver somniferum var. hortense) Sinonimi e contrari annaelocu, babaoi, pabàiri, papàile, papaiu, papaosu, paparre, pitzirilloi, pupusa 1 Frasi atandha, gesminu e àteros fiores ◊ badhes frorias de atandhas de focu ◊ est ruju che atandha Terminologia scientifica rba, Papaver rhoeas Traduzioni Francese coquelicot Inglese corn poppy Spagnolo amapola Italiano rosolàccio Tedesco Klatschmohn.

càllu 1 , nm: càgliu 1, gadhu Definizione corgiolu de lardu, de porcu o de sirbone; carre intostada, in manos o in peis, fata a corgiolu mortu a fortza de dha suíghere trebballandho, camminandho, tocandhodha cun cosa tostada / erba de callus (Aeonium arboreum)= chi faghet bene pro sos gallos Sinonimi e contrari badhu 2, càgiu 1, sidhu / corgiolu / cdh. cadhu Frasi a chini portat callus in is peis no si pòngiat mòri mòri! ◊ lah ca a fai custu trabballu ti fait is callus! ◊ portu unu càgliu in su pei Etimo ltn., itl. callum Traduzioni Francese cal, cor, croûte, incrustation Inglese corn Spagnolo callo Italiano callo, cròsta, grómma Tedesco Hornhaut, Kruste.

cocoinínni , nm Definizione bellei de cuadhu (sa sitzia, o pupúntzula froria, groga, si ponet a fàere collanas a is boes e a is cuadhos, in festas de beranu) e fintzes cagarantzu masedu, prus piticu de su pudésciu e bonu a papare (su coromedhu de su cambu, ispuligau) Sinonimi e contrari concuda, pabarantzolu Terminologia scientifica rba, Glebionis segetum Traduzioni Francese chrysanthème des blés Inglese crysanthemum, corn daisy Spagnolo corona de rey, mohino, santimonia Italiano ingrassabùe Tedesco Chrysantheme, Saat-Wucherblume.

labòre , nm: laore, laori, lavore, leori 1, liòri, loi, lori Definizione totu is erbas chi si sèmenant po su granu bellu chi faent, de grandhe valore alimentare e de resa manna: si dhis podet nàrrere de candho funt a erba a candho funt lómpios, cumprios de arregòllere o fintzes incungiaos in magasinu; is terras semenadas a laore; trebballu, pelea / genias de laore: loris cumunus (totu is laores, foras su trigu), loris a semenadura o a messadura (trigu, órgiu, avena, linu), loris a ghetadura o a tiradura (fae, chíghere, prisuche, lentígia, pisedhu), loris de brovenda (o de musúngiu, po su bestiàmene), loris de biranda o coxibis (a còere po sa gente: fae, prisuche, chíghere) Modi di dire csn: betare, iserbare, tzapitare, contivizare, messare, triulare, incunzare su laore; su lori podit èssiri cabudraxu, coàinu, fertu o aflachilau, a erba, cumpriu, istrumpau; fughire a labor'e pedes = fuire chentza s'ídere mancu sos pes, a tota fua, a palafua; sos laboredhos = su nènniri Frasi su laore s'est fintzas rutu de cantu est imbénnidu ◊ custu labore est bellu paret pintau ◊ aviat piutu meda e in su lavore sa zente afungavat a ghinúcios ◊ in s'istiu su lavore fit a messare ◊ su campidanu est terra de leori ◊ sunt pesaus a su solàriu a cumpudai in mesu de su liori ◊ unu granu de leori apu cun fidi a seminai 2. chie at carchi sodhu si est fughindhe a labor'e pedes Cognomi e Proverbi smb: Loi, Lori / prb: àcua e soli annada de lori Etimo ltn. labore(m) Traduzioni Francese grains Inglese corn Spagnolo semillas de cereales Italiano granàglie, mèsse Tedesco Getreide.

olzàle , nm: orgiabi, orgiali, orxabi, orxali, orzale Definizione orgiali de denti o cincirri a dentes, una genia de pigione; orgiali de is cannas, de is mostassus, orgiau cannaca, àtera genia de pigione chi si assimbígiat Sinonimi e contrari cincirri, tzichirriadori / moretina, morinata, trinedha Frasi in sa tébida noti de beranu est billendi s'orgiali cantadori Terminologia scientifica pzn, emberiza calandra Etimo srd. Traduzioni Francese proyer, bruant Inglese corn bunting Spagnolo triguero Italiano strillòzzo, zìgolo comune Tedesco Grauammer.

pabaói, pabaóli , nm: pabaui, pabàule, pabaule, pabauli, pabauri, papaule, papàule, papaulu, prabaule Definizione arrosa pisciagani, de porcu, rosa putzinosa, duas genias de erba chi, po su prus, bogant unu frore orrúbiu e faent meda in mesu de is laores, faent su sèmene in d-una genia de calighedhu tupau (dormidera)/ àteras calidades: papaule ladu o a foza lada = Papaver integrifolium; pabauli de potecàriu = atandha bera, bona po meighina (Papaver somniferum var. hortense); pabauli corrudu = Glaucium corniculatum; pabauli grogu = Glaucium flavum Sinonimi e contrari atandha, babaoi, bibiriboi, pabàiri, papàile, papaiu, papaosu, paparre, papaurru, pitzirilloi, pupusa 1, tzantza, zizia 1 Frasi in su trigu bi est su pabauri paret prantau! ◊ arregollie su pabauri ca che dhu leo a sos procos Terminologia scientifica rba, Papaver rhoeas, P. hybridum Traduzioni Francese coquelicot Inglese corn poppy Spagnolo amapola, amapola mestiza Italiano papàvero selvàtico Tedesco Klatschmohn.

pabarantzólu , nm: papanzolu Definizione bellei de cadhu (sa sitzia, o pupúntzula froria, groga, posta fintzes a fàere collanas a is boes e a is cuadhos, in festas de beranu) o cagarantzu masedu, prus piticu de su caragantzu, ma bonu fintzes a papare (su coromedhu de sa chima, ispigiolau) Sinonimi e contrari cacarànciu, cocoininni, concuda, criallei Terminologia scientifica rba, Glebionis segetum Traduzioni Francese chrysanthème des blés Inglese chrysanthemum, corn daisy Spagnolo corona de rey Italiano ingrassabùe Tedesco gelbe Margerite, Saat-Wucherblume.

tèrga , nf: aterga, tzerga (sa t. = satèrga) Definizione capa de trigumoriscu, genia de fògia (upm) larga meda, longa e craca chi imbodhigat a tantos pígios s'ispiga de su moriscu; bestimentu chi is meres giaiant a is tzeracos in dies de festa o a sa fine de s'annu; genia de pane a corona, a chimbe o sete 'melas', chi si faet a Pasca po dhu donare Sinonimi e contrari impanna, palliatza / buata 1, fòdera, raga Frasi a su moriscu si che li catzat sa terga pro lu irranare ◊ colliant sa terga assoliada a ndhe prenare sos sacones a su letu ◊ sa terga frisca si la mànigat su bestiàmine Terminologia scientifica rbr Etimo ltn. terga Traduzioni Francese bractée Inglese corn bract Spagnolo bráctea Italiano bràttea del granturco Tedesco Deckblatt des Welschkorns.

trigaíndiri , nm: trighigna, trighíndele, trighíndia, trighíndille, trighínnia, trigosíndias, triguíndia, triughíndia Definizione trigu de Índia (benit de is Américas), genia de laore chi faet a canna grussa, prena, arta prus de metro, a fògias mannas longas e ladas e bogat coment'e ispigas a cannone imbodhigadas a cracu in sa terga a tantos pígios: s'ispiga (cozorotu, cucuta o pannucra), chi bogat (una o de prus) in is nodos de sa canna, est fata de un'ossu o cau (trútiri o tutuàciu a bisura de trunchigiolu curtzu, grussu ma prus fine in punta), su granu (totu a fileras a inghíriu de s'ossu, in colore grogo, de forma a bisura de dente), sa terga o capa (genia de fògias chi imbodhigant a istrintu a tantos pígios s'ispiga), sa seda (genia de filos longos finedhedhos chi bogat in punta a matzu comente at fatu su granu); est su laore chi móliu faent a pulenta, ma candho portat su granu ancora modhe modhe si faet s'ispiga fintzes a orrostu Sinonimi e contrari cicilianu, moriscu, tridicumoriscu, trighéndia, trigulianu, trigumoria Frasi portat is pius caori de trigaíndiri ◊ dhu rósigas su turàtzulu de trighínnia arrustidu!…◊ dhue at una calidade de trighigna po fàghere sas rosas Terminologia scientifica lrs, Zea mays Etimo srd. Traduzioni Francese maïs Inglese indian corn Spagnolo maíz Italiano granoturco Tedesco Indianischer Weizen.

«« Cerca di nuovo