intanàe, intanài , vrb: intanare Definizione intrare a istare in sa tana, apartare, istare cuau, isserrau (fintzes in logu bastat chi siat) Sinonimi e contrari abbuare, abbusare 1, acalare, aclisare, acuae, afufai, ammagare, apatai, atanai, atupare, cuerrai, frànghere, imbusare, impercusinare, infoxinae, inserrai, intupai, intuvedhare, istichire, istumponai Frasi s'intanant in sas tupas ◊ mellus chi t'intanis, margiani, in sa gruta: si mi arruis asuta, s'angioni dha smàrigas! (L.Matta)◊ si est intanadu in d-una gruta candho at ischidu chi lu fint chirchendhe 2. a Frantzischedhu, candho ghiraiat a bidha, no li piaghiat a s'intanare intro de sos tzilleris Etimo srd. Traduzioni Francese rentrer dans sa tanière, se cacher Inglese to go back to one's den, to hole up Spagnolo esconderse, encerrarse Italiano rintanarsi Tedesco sich verkriechen

íntro , avb, prep: intru, ínturu Definizione in sa parte de mesu de una cosa o de unu logu (ma si narat fintzes de tempus): candho est prep. arrechedit un'àtera prep. simple puru Sinonimi e contrari aintru, inintro / in / prasoni | ctr. fora Modi di dire csn: intro meu, de a nois, de issu (e, si est craru de ite si faedhat, si narat fintzas solu "intro", nadu siat de logu o de pessone o àteru)= intro de a mie, intro nostru, intro sou; logu: intro de domo (e, si est craru de ite si faedhat, si narat fintzas solu "intro"), intro de letu, intro de àrbure, intro sa bidha (introidha), intro de montes; tempus: intro de note, intro de die, intro de zerru, intro de annu, intro de chida, intro de cras; intro 'e tempus = intro de unu tempus cussideradu coment'e una sumana; in dae intros de… = a s'ala de intro de…; intro cun intro = intro ebbia, isceti a parti de aintru; passai, andai in intru in intru = totu intro, chentza essire a fora Frasi za ch'esso, za ch'esso dae galera: no mi apo a prudicare in intro! ◊ baediche a intro ca fora che at fritu! ◊ bae a intro e bogamindhe cudha cosa! ◊ comente at bidu a mie colendhe in carrela si ch'est intradu a intro ◊ sos poetas sa limba che la zughent intro, in ossos ◊ s'intendhent una fortza noa intro issoro 2. su fogu che pariat istutau ma fut intro de sos montes brusiandhe ◊ si ti tenet ti che ponet intro de su sacu! ◊ pares cudha colora puzonarza chi apo mortu a fuste intro de su nidu ◊ intro meu che zuto su lugore de mizas de istedhos de s'aera Etimo ltn. intro Traduzioni Francese dedans, d'ici, dans Inglese inside, within Spagnolo adentro Italiano déntro, éntro Tedesco darinnen, in, innerhalb.

intupài, intupàre , vrb Definizione cuare in mesu de is tupas, o fintzes cuare bastat chi siat; prènnere su logu de tupas, de matas Sinonimi e contrari abbuare, acuae, ammagare, apatai, atanai, atrabentare, imbusare, impertusare, intanae, intuzare / atupare, imbuschire, intupire Frasi cussu s'intupaiat a su primu pispisu de sos passos ◊ su pilloni cantat intupau in sa cresuri ◊ sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ s'intupat in sa traja su puzone ◊ ses sempri intupendimí totu, che is topis! ◊ babbu si est intupadu intro de domo Etimo srd. Traduzioni Francese cacher dans un bois, cacher Inglese to hide in a wood, to afforest Spagnolo emboscar Italiano imboscare Tedesco im Wald verbergen.

iscagatzàdu , agt Sinonimi e contrari drodhe, sgangagliau Etimo srd. Traduzioni Francese négligé dans l'habillement Inglese slovenly Spagnolo dejado, desaseado Italiano sciatto, trascurato nel vestire Tedesco nachlässig.

iscampiàre , vrb Definizione andhare o essire a bíere, o fintzes po si giare a bíere (nau de s'aera, ispalatare, iscrarire); bíere de atesu / iscàmpia sa conca! = boga sa conca!, incàradi a bídere! Sinonimi e contrari acarare, acerare, acherare, acontrare, acrarare, afacare, bídere, cumparire, essire, imbraconare, incarai, inciarare, ingiarare / ispalaciae Frasi si est aperta sa zanna e tandho est iscampiada issa ◊ erisero est iscampiada un'ànima dolimorjosa a mi nàrrere de bènnere ◊ sas crocas iscàmpiant apenas cumintzat a pròghere ◊ su sole onzi tantu iscampiabat dae palas de sas nues ◊ ti torras a iscampiare e ti amus a dare sa risposta ◊ si s'aera s'iscàmpiat in bonu essimus 2. mai in sa vida si torret a iscampiare! ◊ mai s’iscàmpiet su triballu: como mi paso! ◊ las ant iscampiadas dae tesu, a issas Etimo srd. Traduzioni Francese se montrer, apercevoir dans le lointain Inglese to lean out, to perceive in the distance Spagnolo asomarse, divisar Italiano affacciarsi, scòrgere da lontano Tedesco sich zeigen, erblicken.

ischitíre , vrb Definizione pigare o seberare cucu o paris e bogare in duos a s'ingrundha donniunu unu tanti de pódhighes (chi faent a suma unu númeru cucu o paris) po bíere a chie tocat una cosa (binchet chie at intzertau sa categoria chi at isceberau), po cumenciare su giogu o àteru, decídere a chie tocat calecuna cosa Frasi ischitimus a bídere a chie tocat a comintzare Etimo srd. Traduzioni Francese établir à qui est le tour dans un jeu Inglese to make deciding game Spagnolo sortear Italiano fare lo sparéggio Tedesco den Entscheidungskampf ausfechten.

isculuzonàre , vrb: iscuruzonare Definizione cricare, istare cricandho is cugigones, in is cugigones Sinonimi e contrari fodichinare, iscrucuzonare Etimo srd. Traduzioni Francese fouiller dans les débarras Inglese to search high and low Spagnolo rebuscar en los rincones Italiano frugare nei cantùcci, nei ripostìgli Tedesco kramen.

isperrumài, isperrumàre , vrb: sperrumai Definizione iscollare, orrúere, betare in s'ispérrumu, iscumpàrrere; orruinare, andhare o fàere andhare male meda; nau de sa manera de fàere, de unu, po ccn. iscopu, fai de totu, fàere fintzes sacrifícios mannos Sinonimi e contrari atrabentare, derrúere, iscalabrare, isciarrocai, ispèldere, scabiossai, sderrocai, spentumai Frasi mi est ruta s'acheta e isperrumada si est ◊ sos saludos de sos emigrados, zente isperrumada, los costoimos in su coro ◊ donna Pisódia nci torrat a isperrumai a s'inferru ◊ a como si mi b'at isperrumadu duas bacas ◊ sa morte giàgarat sa zente finas a l'isperrumare ◊ si est isperrumau e no si est vidu prus ◊ una mallora s’est isperrumada in is brecas 2. sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ est de bonugoro: paret chi s'ispérrumat pro azuare sos frades! Traduzioni Francese tomber, jeter dans un escarpement Inglese to fall down a precipice (throw) Spagnolo despeñarse, precipitarse Italiano cadére, gettare in un dirupo Tedesco stürzen.

ludadúra , nf Definizione su ludai Sinonimi e contrari illudradura Etimo srd. Traduzioni Francese trempage dans la boue Inglese lute Spagnolo embarradura, embarrado Italiano lutatura, lutazióne Tedesco Bestreichen mit Lehm, Schlammbad.

mamúdu , agt, nm: mamutu, mumutu Definizione nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore Sinonimi e contrari mamucu, mútiu Frasi in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu 2. semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare! Etimo srd. Traduzioni Francese nuit noire, noir comme dans un four, noir comme dans la gueule d'un loup Inglese pitch dark Spagnolo obscuro como boca de lobo Italiano bùio pésto Tedesco stockdunkel.

matànsa, matàntza, matàntzia , nf Definizione bocimentu, nau pruschetotu de su chi si faet piscandho sa tunina Sinonimi e contrari degógliu, stragu Terminologia scientifica pscd Etimo spn. Traduzioni Francese "mattanza" (pêche des thons dans les madragues) Inglese tunny killing Spagnolo matanza de atunes Italiano mattanza Tedesco Töten der Thunfische im Meer.

mendigài , vrb: mindhigàre, mindigai, minnicare Definizione pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu Sinonimi e contrari lemusinai, pedie, pedulianare, mischinzare / abasciai, amenguai, immenguare, miminare, torrae / arrunzinare | ctr. donai, giare / errichire Frasi a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros 2. est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias Traduzioni Francese mendier, être en difficultés financières, vivre dans la gêne Inglese to beg, to be in shortage Spagnolo mendigar, vivir en la estrechez Italiano mendicare, èssere in ristrettézze Tedesco betteln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

oldíu , nm: ordidu, ordiu Definizione su filau chi s'isterret de unu ixubru a s'àteru in su telàrgiu (tramítidu in is litzas) po fàere su tessíngiu Sinonimi e contrari odríngiu Terminologia scientifica ts Traduzioni Francese chaîne, ensemble des fils parallèles disposés dans le sens de la longueur d'un tissu Inglese warp Spagnolo urdimbre Italiano ordito Tedesco Kette, Zettel.

òros , nm pl: òrus Definizione unu de is sinnos de is cartas de giogare, orrúbiu, a bàtoro puntas / aguantadí a òrus! = zoga bene sos oros!; mataoros = su re de oros Frasi apo fatu lillu e primera e ses puntos de oros Etimo ctl., spn. Traduzioni Francese carreau dans les cartes à jouer Inglese denari (the italian suit card corresponding to diamonds) Spagnolo oros (palo de la baraja) Italiano danari Tedesco Schelle, Karo.

trabentàre , vrb: atrabentare, traventare, treventare Definizione betare o cuare o fintzes pigare e pònnere in d-unu trabentu, in d-una péntuma o gruta, in logu chi no dhu potzant o est difícile mannu a dh'agatare; fintzes solu andhare, tzucare a calecunu logu / trabentare fogu = traghedhare fogu, isparare Sinonimi e contrari irborrocare, irrainare, ispantumare, isperrumai, issussiare, trapantare / abbuare, acuae, apatai, aprecolare, cuerrai, impertusare, intuvedhare, intuzare, istugiai, tudai / furai Frasi si ch'est trabentadu in sas badhes ue teniat su bestiàmine ◊ mi mancat su poledhu: cale lampu nche l'at trabentau?! ◊ pro isse fit giómpida s’ora de si traventare e lassare sa bidha ◊ sas fórtighes a ue che las azis traventadas, chi no las agato?! ◊ a su secuestradu si l'ant traventadu aterue ◊ menzus mortu o traventadu, pro li atacare cussos! 2. si fit colau marzane si nche aiat trabentau peri sa gama! ◊ su riu che traventaiat totu candho si leaiat sas campuras 3. pone in motu sa màchina ca traventamus a Orune! 4. sos carabbineris li ant trabentau focu e li ant chimentau su bratzu Etimo srd. Traduzioni Francese jeter dans un rocher Inglese to throw down Spagnolo despeñar, precipitar Italiano dirupare Tedesco abstürzen.

«« Cerca di nuovo