cagazechínus , nm Definition
si narat de ómine bàsciu e male fatu
Scientific Terminology
zcrn
Translations
French
trapu
English
short and badly formed man
Spanish
achaparrado
Italian
caramógio
German
kleiner und schlecht gewachsener Mann.
madíru , nm: mairu,
maridu,
mariru,
maritu Definition
s'ómine chi tenet pobidha, cojuau
Synonyms e antonyms
pobidhu
Sentences
cuss'aposentu madiru miu no bolit a dh'oberri ◊ candu fúrriat su madiru dh'agatat séria ◊ cussos duos sunt maridu e muzere ◊ càstia, mairu miu, sa scifedha mi as arrogau!
Surnames and Proverbs
prb:
su maridu contaredhu faghet ladra sa muzere ◊ maridu iscosidu, muzere istrudhada
Scientific Terminology
ptl
Etymon
ltn.
maritus
Translations
French
mari
English
husband
Spanish
marido
Italian
marito
German
Ehemann,
Mann,
Gatte,
Gemahl.
màschiu , agt, nm: màsciu,
mascru,
mascu Definition
nau de gente e de animales, chi o chie (o cussu chi) portat sa natura chi faet su sèmene po fàere ingendrare s'óvulu de sa fémina; nau de matas, genia de linnas o erbas chi po ccn. calidade giaent un'idea de mascu, ma chentza chi custu currespondat a is distintziones de sa botànica (dhue at matas chi faent frores mascu e frores fémina – es. sa nughe, sa castàngia –, diferentes e distintos, o fintzes solu mascu o solu fémina); mascru ’e mamas, mascu de fedu, su mascu de is brebès; nau de cosas chi s'intrant apare (es. gànciu, butone otomàticu), sa parte fata po intrare in s'àtera, in sa fémina (a/c. su foedhu coment'e agt. no cuncordat cun númene fémina: sa crai mascu, una peràula mascru)
Synonyms e antonyms
màlciu,
màsculu
/
merru
/
masculinu,
omininu
| ctr.
fémina
/
femininu
/
barbeghe
Idioms
csn:
fizu mascru = fillu, pipiu; mascu de ghia = mascru chi serbit de ghia a su cumone, su chi andhat addainanti candho sa chedha est caminendhe, paschindhe, punnendhe a carchi logu; donai su mascu = betare su mascru a s'animale fémina; crai mascu = zenia de crae a cannita prena
Sentences
bi est su zuncu mascru e su zuncu fémina ◊ at tentu duos pisedhos mascros ◊ un'ómini chi dhi fut morta sa mulleri si fut torrau a cojai: sa mulleri noba teniat unu fillu mascu e issu una filla fémina ◊ sa nughe bogat su fiore mascru in su rampu betzu, su fiore fémina in su nou
2.
màscios e boes de intinnu lughente as a bídere a mizas ◊ is mascus funt atumbendi ◊ sos mascros che cherent betados a mesu candho sa robba benit in more
Scientific Terminology
anall
Etymon
ltn.
masc(u)lus
Translations
French
mâle,
bélier,
masculin
English
male,
ram,
masculine
Spanish
macho,
carnero,
masculino
Italian
màschio,
montóne,
maschile
German
Mann (uomo),
Männchen (animale),
Schafbock,
Widder,
männlich
ómine , nm: ómini,
ommi,
ómmine Definition
de sa genia umana, su mascu, nau agiummai sèmpere cun s'idea de is méngius capacidades chi distinghent su cristianu (inteligéntzia, istima, bonuvàere, coràgiu, caràtere, naturale, fortza) e po cussu est fintzes pigau a paragone; cunsiderau po sa parentella cun sa pobidha, su maridu, su pobidhu / min. ominedhu = ó. minore o fintzas míseru de carena, metzanu, malu de fatas, de cumportamentos; cramendhe a unu chi no si connoschet: Bon'ómine!, Cudh'ómine! (goi, fintzas candho si narat cun s'idea de làstima, de dolu)
Synonyms e antonyms
| ctr.
fémina
Idioms
csn:
bi at ó., o no bi at ó. (fuedhendi de unu) = est ómine de zudu, chi s’imponet, o chi no balet a nudha, chi si lassat fàghere totu su chi cheret àtere; ó. de rejone, de mesu = su chi chircat de pònnere de acordu duos chi ant diferéssia, chi si ant fatu dannu e gai; èssere ó. de orropu = trivagliadore chi faghet trivàglios graes, triballos peleosos; fàghere una cosa a ómines, segare a ómines = pònnere ómines de rejone a detzidire de carchi cosa, perissiare unu dannu, pònnere de acordu duos; èssere ó. allegadu = bene faedhadu, chi arrexonat is cosas, chi scit fuedhai bèni; s'ómini de anadis, de nais = su serbidori postu a cumandai is àterus serbidoris; èssere, no èssere mortes de ómine = èssiri, no èssiri una chistioni gravi meda; ómini de mala tinta = arrennegosu, tirriosu; ómine pro ómine = pighendi a donniunu a solu, unu po unu
Sentences
fut un'ómini comenti pagus ndi nascit, de profetu, àbbili e giustu ◊ in crésia, sos ómines a un'ala, sas féminas a s'àtera ◊ gopai est un'ómini brullanu ◊ bi at chistiones de ómines e àteras de féminas ◊ pro èssere ómine unu depet peleare: sinono ite ómine est?! ◊ gei fuant óminis custus… ant a pensai atra cosa!…◊ s'ómine est ómine si fachet su chi devet ◊ a vint'annos unu est ómine fatu ◊ no bi ndh'at, de ómine: si lassat leare a fune! ◊ grand’ómini su dotori Ballai, connotu e bèni bófiu de totus
2.
bon'ómini miu, su caboniscu suu si dh'at papau su porcu! ◊ o cudh'ómine, ite sezis bendhindhe? ◊ cudh'ómine ite podet fàghere malàidu coment'est?!…◊ tochit, bon'ómini, non si disisperit!
3.
daghi s'ómine de rejone no resessiat a pònnere paghes, tandho si ndhe poniat duos, tres: unu de cada parte ◊ candho bi aiat carchi lite lu mutiant pro ómine de mesu a partire sas diferéssias
4.
lassa pèrdere custas cosas, no sunt mancu mortes de ómine! ◊ pro cosa si est ofesu, mancus chi siant mortes de ómine! ◊ lampu a bentu forte: che trazat s'ómine! ◊ in campu bi est su fenu artu cantu s'ómine ◊ isse, ca est zòvanu e forte, ómine pro ómine no timet a neune
Surnames and Proverbs
prb:
ómine fatu cun dinari no balet a nudha ◊ chie est ómine, a su bisonzu si paret ◊ ómine sàbiu no chircat fatos anzenos
Etymon
ltn.
homine(m)
Translations
French
homme
English
man
Spanish
hombre
Italian
uòmo
German
Mann.
tangallòi, tangallòne, tangallòni , nm: dangallone Definition
ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau, pagu sàbiu puru
Synonyms e antonyms
càngaru,
dangarone,
dàngaru*,
giangalloi
Translations
French
homme grand et drôle
English
big and odd person
Spanish
mostrenco
Italian
uòmo gròsso ma strambo
German
großer,
verschrobener Mann.