cagazechínus , nm Definitzione
si narat de ómine bàsciu e male fatu
Terminologia iscientìfica
zcrn
Tradutziones
Frantzesu
trapu
Ingresu
short and badly formed man
Ispagnolu
achaparrado
Italianu
caramógio
Tedescu
kleiner und schlecht gewachsener Mann.
madíru , nm: mairu,
maridu,
mariru,
maritu Definitzione
s'ómine chi tenet pobidha, cojuau
Sinònimos e contràrios
pobidhu
Frases
cuss'aposentu madiru miu no bolit a dh'oberri ◊ candu fúrriat su madiru dh'agatat séria ◊ cussos duos sunt maridu e muzere ◊ càstia, mairu miu, sa scifedha mi as arrogau!
Sambenados e Provèrbios
prb:
su maridu contaredhu faghet ladra sa muzere ◊ maridu iscosidu, muzere istrudhada
Terminologia iscientìfica
ptl
Ètimu
ltn.
maritus
Tradutziones
Frantzesu
mari
Ingresu
husband
Ispagnolu
marido
Italianu
marito
Tedescu
Ehemann,
Mann,
Gatte,
Gemahl.
màschiu , agt, nm: màsciu,
mascru,
mascu Definitzione
nau de gente e de animales, chi o chie (o cussu chi) portat sa natura chi faet su sèmene po fàere ingendrare s'óvulu de sa fémina; nau de matas, genia de linnas o erbas chi po ccn. calidade giaent un'idea de mascu, ma chentza chi custu currespondat a is distintziones de sa botànica (dhue at matas chi faent frores mascu e frores fémina – es. sa nughe, sa castàngia –, diferentes e distintos, o fintzes solu mascu o solu fémina); mascru ’e mamas, mascu de fedu, su mascu de is brebès; nau de cosas chi s'intrant apare (es. gànciu, butone otomàticu), sa parte fata po intrare in s'àtera, in sa fémina (a/c. su foedhu coment'e agt. no cuncordat cun númene fémina: sa crai mascu, una peràula mascru)
Sinònimos e contràrios
màlciu,
màsculu
/
merru
/
masculinu,
omininu
| ctr.
fémina
/
femininu
/
barbeghe
Maneras de nàrrere
csn:
fizu mascru = fillu, pipiu; mascu de ghia = mascru chi serbit de ghia a su cumone, su chi andhat addainanti candho sa chedha est caminendhe, paschindhe, punnendhe a carchi logu; donai su mascu = betare su mascru a s'animale fémina; crai mascu = zenia de crae a cannita prena
Frases
bi est su zuncu mascru e su zuncu fémina ◊ at tentu duos pisedhos mascros ◊ un'ómini chi dhi fut morta sa mulleri si fut torrau a cojai: sa mulleri noba teniat unu fillu mascu e issu una filla fémina ◊ sa nughe bogat su fiore mascru in su rampu betzu, su fiore fémina in su nou
2.
màscios e boes de intinnu lughente as a bídere a mizas ◊ is mascus funt atumbendi ◊ sos mascros che cherent betados a mesu candho sa robba benit in more
Terminologia iscientìfica
anall
Ètimu
ltn.
masc(u)lus
Tradutziones
Frantzesu
mâle,
bélier,
masculin
Ingresu
male,
ram,
masculine
Ispagnolu
macho,
carnero,
masculino
Italianu
màschio,
montóne,
maschile
Tedescu
Mann (uomo),
Männchen (animale),
Schafbock,
Widder,
männlich
ómine , nm: ómini,
ommi,
ómmine Definitzione
de sa genia umana, su mascu, nau agiummai sèmpere cun s'idea de is méngius capacidades chi distinghent su cristianu (inteligéntzia, istima, bonuvàere, coràgiu, caràtere, naturale, fortza) e po cussu est fintzes pigau a paragone; cunsiderau po sa parentella cun sa pobidha, su maridu, su pobidhu / min. ominedhu = ó. minore o fintzas míseru de carena, metzanu, malu de fatas, de cumportamentos; cramendhe a unu chi no si connoschet: Bon'ómine!, Cudh'ómine! (goi, fintzas candho si narat cun s'idea de làstima, de dolu)
Sinònimos e contràrios
| ctr.
fémina
Maneras de nàrrere
csn:
bi at ó., o no bi at ó. (fuedhendi de unu) = est ómine de zudu, chi s’imponet, o chi no balet a nudha, chi si lassat fàghere totu su chi cheret àtere; ó. de rejone, de mesu = su chi chircat de pònnere de acordu duos chi ant diferéssia, chi si ant fatu dannu e gai; èssere ó. de orropu = trivagliadore chi faghet trivàglios graes, triballos peleosos; fàghere una cosa a ómines, segare a ómines = pònnere ómines de rejone a detzidire de carchi cosa, perissiare unu dannu, pònnere de acordu duos; èssere ó. allegadu = bene faedhadu, chi arrexonat is cosas, chi scit fuedhai bèni; s'ómini de anadis, de nais = su serbidori postu a cumandai is àterus serbidoris; èssere, no èssere mortes de ómine = èssiri, no èssiri una chistioni gravi meda; ómini de mala tinta = arrennegosu, tirriosu; ómine pro ómine = pighendi a donniunu a solu, unu po unu
Frases
fut un'ómini comenti pagus ndi nascit, de profetu, àbbili e giustu ◊ in crésia, sos ómines a un'ala, sas féminas a s'àtera ◊ gopai est un'ómini brullanu ◊ bi at chistiones de ómines e àteras de féminas ◊ pro èssere ómine unu depet peleare: sinono ite ómine est?! ◊ gei fuant óminis custus… ant a pensai atra cosa!…◊ s'ómine est ómine si fachet su chi devet ◊ a vint'annos unu est ómine fatu ◊ no bi ndh'at, de ómine: si lassat leare a fune! ◊ grand’ómini su dotori Ballai, connotu e bèni bófiu de totus
2.
bon'ómini miu, su caboniscu suu si dh'at papau su porcu! ◊ o cudh'ómine, ite sezis bendhindhe? ◊ cudh'ómine ite podet fàghere malàidu coment'est?!…◊ tochit, bon'ómini, non si disisperit!
3.
daghi s'ómine de rejone no resessiat a pònnere paghes, tandho si ndhe poniat duos, tres: unu de cada parte ◊ candho bi aiat carchi lite lu mutiant pro ómine de mesu a partire sas diferéssias
4.
lassa pèrdere custas cosas, no sunt mancu mortes de ómine! ◊ pro cosa si est ofesu, mancus chi siant mortes de ómine! ◊ lampu a bentu forte: che trazat s'ómine! ◊ in campu bi est su fenu artu cantu s'ómine ◊ isse, ca est zòvanu e forte, ómine pro ómine no timet a neune
Sambenados e Provèrbios
prb:
ómine fatu cun dinari no balet a nudha ◊ chie est ómine, a su bisonzu si paret ◊ ómine sàbiu no chircat fatos anzenos
Ètimu
ltn.
homine(m)
Tradutziones
Frantzesu
homme
Ingresu
man
Ispagnolu
hombre
Italianu
uòmo
Tedescu
Mann.
tangallòi, tangallòne, tangallòni , nm: dangallone Definitzione
ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau, pagu sàbiu puru
Sinònimos e contràrios
càngaru,
dangarone,
dàngaru*,
giangalloi
Tradutziones
Frantzesu
homme grand et drôle
Ingresu
big and odd person
Ispagnolu
mostrenco
Italianu
uòmo gròsso ma strambo
Tedescu
großer,
verschrobener Mann.