mediài 1 , vrb Definition
essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos
Synonyms e antonyms
irmedhighinare,
ismemoriai
Etymon
srd.
Translations
French
être hors de soi
English
to be beside oneself
Spanish
estar fuera de sí
Italian
èssere fuòri di sé
German
außer sich sein.
megài, megàri , vrb: amegai* Definition
m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.)
Sentences
megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu!
Translations
French
être sur le point de… aller + v.
English
to be going to…
Spanish
estar para,
estar a punto de…
Italian
èssere nell'atto di…
German
im Begriff sein (Inf.),
gerade.
mendigài , vrb: mindhigàre,
mindigai,
minnicare Definition
pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu
Synonyms e antonyms
lemusinai,
pedie,
pedulianare,
mischinzare
/
abasciai,
amenguai,
immenguare,
miminare,
torrae
/
arrunzinare
| ctr.
donai,
giare
/
errichire
Sentences
a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros
2.
est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias
Translations
French
mendier,
être en difficultés financières,
vivre dans la gêne
English
to beg,
to be in shortage
Spanish
mendigar,
vivir en la estrechez
Italian
mendicare,
èssere in ristrettézze
German
betteln,
in beschränkten Verhältnissen leben,
abgebrannt sein.
pletàre , vrb: pretai,
pretare 1,
pretari Definition
èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri
Synonyms e antonyms
certai,
curiai,
liticare
Sentences
chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu
2.
su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent!
Etymon
srd.
Translations
French
se disputer,
plaider
English
to quarrel
Spanish
litigar,
pelear
Italian
èssere in lite,
litigare,
contèndere
German
mit jdm. in Streit geraten,
streiten.
sapèschere , vrb rfl: assabèschere* Definition
su si acatare de is cosas
Synonyms e antonyms
abbigiare,
assaborire,
saerare,
sapire
Sentences
semus cumbintos, chene nos sapèschere, chi semus su chi manicamus e bivimus ◊ chene si ndhe sapèschere ripitint cosas chi fachiant sos mannos ◊ prima de apèrrere ojos, innossente, de vida e morte no ti ses sapéschiu (G.Zichi)
Translations
French
percevoir,
apercevoir
English
to be conscious
Spanish
concienciar
Italian
èssere consapévole
German
bewußt sein.
sapíre, sapíri , vrb Definition
su si acatare de is cosas, su avèrtere, aferrare o ischire is cosas cun is sentidos (e fintzes solu su ischire, su cumprèndhere): s'impreat cun s'aus. èssere e àere candho est transitivu cun cmpl. ogetu (ma pigat sèmpere su pron. personale de su sugetu, est sempre vrb. prnl.)/ piciocu chi no si sapit = chi no cumprendhet, no arrexonat ca est tropu criadura
Synonyms e antonyms
abbigiare,
acapassai,
saerare,
sagamare,
sapiare
Sentences
bivis in su fogu sentz'e ti sapiri! ◊ est tzegu e no si sapit de nudha ◊ su crabaxu no si ndi est sapiu de tènniri in su tallu unu pegus allenu ◊ surdu che picu, e ite s'at a sapire?! ◊ candho si est sapidu solu, su pisedhu at comintzadu a timire ◊ no si podet isplicare su chi in coro mi sapia ◊ chi mi ndi fuia sapiu iap'a èssiri essiu! ◊ daghi si sapiat segura de no la bídere niunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ si fit sapia chi su maridu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ no nd'apu biu, no mi ndi seu sapiu ◊ no ti sapis chi ses irballendhe?! ◊ comente mi at sapidu assuprindhe est bénnidu a mi abbojare ◊ fostei si sapit de dogna cosa! ◊ candho si aiat sapiu sos duos ómines non los aiat connotos (G.Piga)
Surnames and Proverbs
prb:
su dannu peus est a no si sapire
Etymon
itl.
sapere
Translations
French
percevoir,
être conscient,
constater,
se rendre compte
English
to perceive,
to be conscious,
to ascertain
Spanish
percibir,
ser consciente,
percatarse
Italian
percepire,
èssere cosciènte,
avvedérsi,
constatare
German
wahrnehmen,
bewußt sein,
bemerken,
feststellen.
sarracràre , vrb: assorrocare,
sarragai,
sarragare,
sarragiare,
serragare,
serregai,
serrocare,
sorrocare,
sorrocrare,
sorrogai,
sorrogare,
sorroxare,
surragare Definition
fàere sa boghe iscannia, grussa, pèrdere sa boghe; fàere una genia de moida, de sonu in s’ogroena e in buca torrandho àlidu candho unu est dormiu
Synonyms e antonyms
arragai,
arrughire,
asserraxare,
assorrogare,
inserregare,
isarrogai
/
arroncai,
corroschiare,
cosconare,
currungiai,
farroscai,
roschidare,
sarrascare,
surrusare
Sentences
ant cantadu fintzas a si ndhe sarragare ◊ chentza boche, sorrocraos, sichiant a bochinare
2.
coment'e unu portzedhu sorroganno, gai est su tonu de sa boghe tua!
Etymon
ltn.
*subraucare
Translations
French
enrouer,
ronfler
English
to be hoarse,
to snore
Spanish
ronquear,
roncar
Italian
fare ràuco,
èssere ràuco,
russare
German
heiser sein,
schnarchen.
supentíre , vrb Definition
pentzare o èssere presente cun is sensos a su chi si biet o chi s'intendhet
Synonyms e antonyms
atinai,
atoare,
penciai
Sentences
no supentit prus ◊ s'ómine, su piús no supentiat ilgadaradu a un'oru che mortu (P.Casu)◊ inoraona, ajó, ischida: apen'apena a sa boghe supentis! ◊ supenti e pesadindhe! ◊ supentit de tantu in tantu e si li movet su bultzu
Translations
French
avoir conscience
English
to be conscious
Spanish
ser consciente
Italian
èssere cosciènte
German
sich bewusst sein.