Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cummissariàre , vrb Definition pònnere unu cummissàriu a contivigiare un'amministratzione, un'aziendha, mescamente candho s'autoridade chi ndh'est mere e dha cumandhat at bistu chi no balent o no arrennescent a fàere su dovere is amministradores ordinàrios (o mancant deunudotu) Translations French nommer un commissaire English to administer through an external commissioner (a body) Spanish nombrar un comisario, intervenir Italian commissariare German unter kommissarische Verwaltung stellen.

dangallòne , nm: drangalloe, drangalloni, dranghilloi, dringhilloni, drongoloi, drongolone, tangalloi Definition ómine mannu mannu, artu, male fatu, irdeortu, pagu sàbiu puru Synonyms e antonyms branghilloi, càngaru, dangarone, dàngaru*, drangaglieo, drodhe, galloi, giangalloi Sentences est a totu dí currellandu: peri bregúngia, unu dranghilloi mannu! ◊ dranghilloi tontu, baidindi! ◊ unu dringhillonedhu de piciocu… arrori! Scientific Terminology zcrn Translations French gros homme maladroit et disgracieux, sot English dummy Spanish hombre grueso i grande un poco bobo Italian uòmo gròsso e strambo, babbèo German ungeschlachter Mensch.

debbilóngiu, debbilónzu , agt Definition debiledhu, unu pagu débbile Synonyms e antonyms | ctr. folte Sentences fit mesu surdu e zughiat sa vista puru debbilonza Etymon srd. Translations French un peu faible English pretty weak Spanish un poco débil Italian debolùccio German schwächlich.

discumbídu , nm Definition su nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu no si faet prus, su torrare su Chi nono a unu cómbidu o brindhu Etymon srd. Translations French révocation, annullation d'une invitation English notice Spanish revocación (f), el desdecirse de un ofrecimiento Italian rèvoca, disdétta di un invito German Absage.

giogiói , nf Definition pistadura de un'istrinta Translations French pinçon English the sign of a pinch Spanish marca de un pellizco Italian pulcesécca German Zeichen von Zwicken.

imbaltzài, imbaltzàre , vrb: imbartzare 1, imbratzare Definition pònnere in sa bartza, nau mescamente de sa crachina rude chi si ammesturat cun s’abba po dha pòdere impreare po impastu o àteru; pònnere a modhe in abba in bartza o fintzes in paule / i. sos pes de sa robba = fai passai is brebeis in sa bàrcia cun sa mexina po dhas curai de su mali a is peis Synonyms e antonyms imputare 2, impogiare Etymon srd. Translations French empoter English to pot Spanish poner en un pilón Italian invasare German in ein Gefäß tun.

impipài 1, impipàre , vrb Definition importaresindhe, no fàere contu, lassare a pèrdere calecuna cosa o chistione Synonyms e antonyms afutire, strafudhai, strufudhire Sentences benidiche chin nois e impipadindhe de babbu e de cuile! ◊ tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora, impipèndhesi de su fritu ◊ impipadindhe, no ti les matana! 2. si su batu est rassu s'impipat de anzone e de crabitu! Etymon itl. impiparsene Translations French se ficher de English not to care Spanish tener sin cuidado, importar un comino Italian infischiarsi German pfeifen.

importài , vrb rfl: importare Definition interessare, àere importu; lassare a pèrdere, no fàere contu de calecuna cosa, fàere finta de nudha; giare múngia, matana, costare pelea e impícios fintzes in su sensu de cosa chi tocat a fàere Synonyms e antonyms afutire / interessai Sentences no t'intris in cosa chi pagu t'importat! ◊ faedha in artu ca importat a mie puru su chi ses nendhe! ◊ no mi ndi est importau nudha! ◊ no t'importet su chi faghent sos àteros: tue no toches cosa anzena! 2. isse de bois si ndhe importat! ◊ commo chi ti est passau cada briu ti ndhe importas de punnas galanas! ◊ issu si ndhe importat, de custas cosas! ◊ su mastru est semper brigàndhelu, ma su pitzinnu si ndhe importat ◊ ti ndhe importat: candho sa cosa est pulia podent pessare su chi lis aggradat ◊ Ziranu, importadindhe! ◊ de su bentu mi ndhe importo, sétzidu in domo iscaldíndhemi! 3. za ti est importadu, oe, totaganta die carrendhe brochetos a codhu!…◊ za li est importendhe cuss'istúdiu, sempre a tzufu a líbberu!… Etymon itl. Translations French importer, s'en ficher English to matter, not to care Spanish importar un comino Italian importare, infischiàrsene German ankommen, pfeifen (auf).

incalancàre , vrb Definition pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca Synonyms e antonyms impelciare, imprecolare, incalare, incolonconare, ingarghilare, intergare / abbuare, atanai | ctr. essire, bocare 2. in catza at bidu pegos incalancados Etymon srd. Translations French mettre quelque chose dans une fissure English to slip in Spanish meter algo en un agujero, encavarse Italian métter qlcs. déntro una fessura German etw. in einen Spalt stecken.

incarramacinài , vrb Definition betare a s'afaiu trastos bècios o arrimaos, impreare su logu cun carramatzinas Synonyms e antonyms imbarratzare Etymon srd. Translations French encombrer de fanfreluches English to hamper with trifles Spanish llenar un lugar de baratijas Italian ingombrare di cianfrusàglie German mit Krams überfüllen.

incrivíre , vrb Definition calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira Synonyms e antonyms isciúdere, tzacai Translations French frapper English to deal a blow Spanish asestar un golpe Italian assestare un cólpo German einen Schlag versetzen.

indoloriméntu , nm Definition su indoloriri, dolore chi si sentit a sa carena, a un'arremu, po calecunu isfortzu Synonyms e antonyms addoliadura, cancaratzoni, dólima Etymon srd. Translations French courbature, engourdissement English soreness Spanish dolor producido por un esfuerzo Italian indolenziménto German Gefühllosigkeit.

ingorropàre , vrb Definition betare in calecunu gorropu Synonyms e antonyms impelciare, incalancare, ingarghilare Etymon srd. Translations French jeter dans un gouffre English to sinkhole Spanish echar en un barranco Italian infoibare German in eine Doline werfen.

ingramesciàre, ingramessàre , vrb: ingrammessare Definition acunnortare a pedire unu praxere a Deus, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu, istare a su chi faent is àteros Synonyms e antonyms incarèssere, incrubai, ingramessire, ingrasciare Sentences in d-unu velu de sonnu isvanessidu torrada ses e mi as ingramessadu (G.Branca)◊ m'ingramesso a su destinu (T.Giudice Marras)◊ bi fit cudhu chi no si fidaiat de unu ebbia e tandho s'ingrammessaiat chilchendhe s'acordu cun paritzos ◊ ti apo abbonadu su dépidu ca ti ses ingramesciadu ◊ medas in campu acudiant a sa cresiedha irbandhonada e s'ingramessaiant Etymon srd. Translations French s'humilier English to address s. o., to humble oneself Spanish humillarse y pedir un favor Italian rivòlgersi a qlc., umiliarsi German angehen, sich erniedrigen.

irmercorzàre , vrb Definition trebballare sèmpere meda e a sacrifíciu mannu, a tropu, mòrrere de su trebballu a tropu Synonyms e antonyms isciaonare Sentences a istare ammandronadu za no l'as connotu dae babbu tou… ch'irmercorzaiat fintzas in dies de festa! Translations French trimer English to drudge Spanish bregar, darse un tute Italian sfacchinare German sich abschinden.

isciaculài, isciaculàre , vrb: iscioculare, isciuculare, issuculare, sciaculai Definition mòvere a iscutuladura, nau mescamente de abba aintru de istrégiu po giare una samunada; passare cosa in s'abba a forte de un'ala a s'àtera po dhi giare una samunada; pigare a iscutuladura / giúghere a ccn. isciúcula isciúcula = aguantai a unu sentz'e siguresa, de una cosa a s'àtera Synonyms e antonyms assucare, igiucare, iscioriare, isciucare, sciampuinai / sachedhare Sentences s'abba issúculat ◊ sa pobidha dhu tzérriat, dhu fúrriat brente a susu, dh'issúculat cricandho de dh'ischidare ◊ seo issuculanno is tassones 2. isciàculat su carru de su viagiadore ◊ che barigheit sa vida isciaculendhe in pojos de ludu Etymon srd. Translations French clapoter English to paddle Spanish mover agua en un recipiente para limpiarlo Italian guazzare German planschen.

isciringàre , vrb: scingrai, tziringare Definition fàere calecuna cosa a isciringa in su sensu de samunare o illimpiare un'arremu (es. busciuca), ma fintzes própriu de intrare meighina a sa carena; nau in cobertantza, fàere sufrire, agghejare, giare ifadu a unu Etymon srd. Translations French introduire un cathéter, importuner English to catetherize Spanish poner un catéter Italian cateterizzare, clisterizzare German katheterisieren, einen Einlauf machen.

istimpidàre , vrb Definition pigare un'istimpida, una cadha, pelea o múngia manna Synonyms e antonyms cansai, fadiae, istracare, peleai, strachedhai | ctr. pasai Etymon srd. Translations French peiner, se fatiguer English to work hard Spanish darse un tute, cansarse Italian fare una sfaticata German sich abschinden.

mógiu , nm, nf: moja, moju, moi, mou, moxu Definition istrégiu de ortigu a fundhu tundhu e costaos artos po pònnere abba, sale, po múrghere; mannu meda, a pònnere abe; mesura de istrégiu: 45 litros, de terrenos, 0,40 de étaru; tumborru de ortigu, serrau a una parte cun pedhe de cane cun duas trícias de pilu de giua de cuadhu postas a grughe, una aintru de s'àtera a sa parte de fora, cun d-un'agu punta a istúturu in mesu de dónnia trícia / min. moighedhu (a/c.: nr. "mói", ma su pl. "mòis", sa var. mou faet su pl. moos), mogiolu (istugighedhu a pònnere sale) Synonyms e antonyms abialzu, bugnu, caidhu, casa, moissu, moitedhu, tulu / murghijola Idioms csn: moju apunt'a ghetare = acanta a iscussurai (nau de ccn., èssere che m. apunt'a ghetare = chíbberu, chi si creit meda); pròere o betare abba a mojos = a dellúbbiu; papai dexi mois de sali = campare meda; nci essit in coranta mois = narat cosas ispropositadas, ch'essit costa costa, pala pala, ch'essit in costas de pinnetu; fàghere sa conca che moju a unu = dàreli ifadu a fortza de faedhare meda, de li chircare chistiones e contos Sentences cussu tenet mojos e faghet mele meda 2. sete mojas de farina, sete mojas de pabassa ◊ s'olia de macinai dha mesurant a mou 3. est proghendhe, ghetandhe s'abba a mojos ◊ gei dhu scis ca seu cosa de pagu fidai: chi mi benint is cincu minutus nci essu in coranta mois! ◊ no nci at a papai dexi mois de sali! ◊ càlladi mudu, chi mi che ses faghindhe sa conca che moju! ◊ immó no nci dha tireis in centu mois, lassai is chistionis! Surnames and Proverbs smb: Moi, Mou, Moy Scientific Terminology stz, mds, sjl Etymon ltn. modius Translations French boisseau, ruche English modius, apiary Spanish moyo, recipiente para las medidas de capacidad, un tercio de una hectárea Italian mòggio, alveare German Scheffel, Bienenstock.

oridúra , nf Definition su orire, su segare sa pasta de su cumossu faendho su pane, cumenciare su pane Synonyms e antonyms abbessiada | ctr. finidura Etymon srd. Translations French ébauchage, ébauche English sketch Spanish el cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italian abbozzatura, abbòzzo German Entwurf.