annóu , nm: annuu,
nú Definition
lobu istrintu de calecuna cosa (longa) cun is càbudos intraos a s’imbesse chi faet a acapiare; tretu prus grussu de calecuna cosa, coment'e chi siat fata a nodu
Synonyms e antonyms
nodu*
Idioms
csn:
annou de su tzugu = is nuxis, sa nuge de su gúturu, grogòcia; annou de mata = zenia de nodu chi bi resurtat in sos truncos de àrbure comente sas naes che daent in mesu incarnadas; annou currente = zenia de prendhidura chi isorbet cun fatzilidade; erba de cent'annoos = erba istérria, una creze de erba totu nodos
Sentences
capassu ses a fai s'annuu a sa corbata?
Translations
French
nœud
English
knot
Spanish
nudo,
nuez de Adán
Italian
nòdo,
pómo d'Adamo
German
Knoten,
Adamsapfel.
còcolo , nm: còcoro Definition
su frutu (upm) chi faet sa nughe, tundhatzu o pagu pagu longhitu, cun su corgiolu tostau e unu pagu giumburudu: su chiu est in duas perras e a bàtoro cabones, aintru de su de duos corgiolos, su tostau, mentres chi su primu, prus de fora e grussu, innanti birde, apustis si tzacat, si crebat, sicat e sa nughe si ndhe istacat e ndhe orruet (a/c. còcoro si narat de su frutu prus che àteru candho est cun su corgiolu chi sicat: chentza de custu corgiolu de fora si narat fintzes nuxi crua); a logos, còcoro est frutu bellu maduru e in cobertantza sa natura de sa fémina; a logos, giúmburu / furriedhu de còcolo = seganughe, zenia de zogu / est medinno còcoro = (nadu de su tempus) est betendhe ràndhine maduru; pesàresi che a su còcoro pertuntu (mantzadu, aurtidu)= artziaresiche e dàresi resones chentza ndh’àere
Synonyms e antonyms
nuche
Sentences
candho che ant finiu, papant nughedha e còcoro ◊ a cantu su turrone est cotu si betat su giu: còcoro, lintzola o ménnula
Scientific Terminology
mtm, lno, frt, Juglans regia
Etymon
srd.
Translations
French
noyer,
noix
English
walnut
Spanish
nuez
Italian
nóce
German
Nuß.
grogòcia , nf Definition
su nodu de s’ogroena o annou de su tzugu
Synonyms e antonyms
orgumedhu
Scientific Terminology
crn
Translations
French
pomme d'Adam
English
adam's apple
Spanish
nuez (bocado,
manzana) de Adán
Italian
pómo d'Adamo
German
Adamsapfel.
núche , nf: nughe,
nuge,
nughi,
nugi,
nuje,
nuxi Definition
genia de mata manna (e linna de òpera), faet frore mascu (pannuga, chi bogat in su cambu béciu) e unu fore fémina (in su cambu nou), su frutu (chi ingendrat in su frore fémina) essit tundhu e comente lompet portat duos corgiolos distintos: su primu (sa cogòcia) est lisu a fora, pruposu e birde candho est friscu, pustis a frutu lómpiu si tzacat, sicat e si ndhe istacat s'àteru, chi est unu pagu giumburudu e tostau, distintu in duas perras cun su chiu aintru (su chiu puru est in duas perras totu giumburudas, a bàtoro cabones o zubales) bonu meda po papare deasi e po fàere druches; genia de imbodhigu cun bruvura de isparare a giogu; in portales mannos, genia de pumu de metallu po tocare cun sa lóriga in is gennas / nuxi muscada = àrbure (Myristica fragrans) e su frutu chi faghet, a zisa de nughedha a una corza ebbia, manizadu in coghina a cundhimentu pro su fragu forte e su sabore aspidonzu
Synonyms e antonyms
còcolo
/
bombeta
/
muzolu
Idioms
csn:
sa nughe, sa nuxi (upm) = su frutu, unu o medas; sa n. podet èssere liera (chiu, a logos cócuru, bonu, sanu e crispu, cun ambas corzas cumpridas), mantzada (chiu in parte guastu, bermidu, prima corza punta, a tretos niedha guasta), morta (chiu deunudotu addrommigadu e sicu, aurtidu, sa de duas corzas chentza cumprida); sas nughes, is nuxis = sas àrbures de sa nughe; mazare, collire, segare, innetiare n.; nuxi perdosa = teréntile, mala a innetiare, calidade metzana de nughe, cun corza meda e afissa fintzas in mesu de su chiu; nuche de sa roda = butu, murtàgiu; sa nuge de su gúturu = is nuxis, su butone de sa bula, su cabu de sa canna de sos prummones, gorgobena; sa nughe de sa cossa = su murudhu de sa purpa prus neta, in sa cossa (mescamente faedhendhe de peta masellada); nuchedha = s'ossu de su rajosu; una n. sola in su sacu no faghet sonu = pro si fàghere a intèndhere tocat a èssere in medas
Sentences
sas nughes de s'ortu che sunt àrbures mannas ◊ est bella s'umbra frisca de is nuxis ◊ is nugis e is pénsius murmudhant tramesu a sa trumbutura de s'abba
2.
nois giogaimus a pípiris de nughe ◊ sa nughe si ndhe collit tra cabidanni e santuaini ◊ a chenare mi bastant duas nughes cun pane ◊ seu a bértula fendi sa circa de sa nuxi ◊ cheret segadu nughe ca faghimus pabassinos
3.
s'intendhet isparos de fusiles, de nughes e de coetes
4.
mi ponzei a tocare forte sa nughe de otone de su portale
5.
mi aggarrant, mi picant a isculivitas e a fichias de pede a nuchedhas
Surnames and Proverbs
smb:
(De)nughes, Nughes, Nuscis, Nuxis
/
prb:
una nughe intro de su sacu faghet pagu sonu
Scientific Terminology
mtm, frt, Juglans regia
Etymon
ltn.
nuce(m)
Translations
French
noyer,
noix
English
walnut (tree)
Spanish
nogal,
nuez
Italian
nóce
German
Walnußbaum,
Walnuß.
nughemuscàda , nf: nuximuscada Definition
genia de frutu a bisura de nughedha, prus pitica, tundha e prena, bona po ndhe ispergiare pagu pagu tratagasada a giare sabore a is papares
Translations
French
noix muscade
English
nutmeg
Spanish
nuez moscada
Italian
nóce moscata
German
Muskatnuß.
orgumédhu , nm Definition
su nodu de s'ogroena o annou de su gúturu comente si biet a fora
Synonyms e antonyms
grogòcia
Scientific Terminology
crn
Translations
French
pomme d'Adam
English
adam's apple
Spanish
bocado de Adán,
manzana,
nuez de Adán
Italian
pómo d'Adamo
German
Adamsapfel.
resegàdu , nm: rosolgadu Definition
genia de matighedha (benit de zonas tropicales) chi bogat una nughedha toscosa impreada po meighina; si narat fintzes po css. velenu
Synonyms e antonyms
belenu,
faneu,
resolgadu,
toscu
Scientific Terminology
mt, Strychnos nux-vomica
Etymon
spn.
rejalgar
Translations
French
vomiquier
English
nux vomica,
poison nut
Spanish
nuez vómica
Italian
nóce vòmica
German
Brechnuß.