Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ancúa , nf Definition dhu narant po anca, camba; est puru sa parte de apalas de sa còscia de un'animale macellau, sa nàdiga, e sa petza chi portat / s'ossu de s'ancua = sa cannedha de s'anca Synonyms e antonyms anca, anconi Sentences carnatzeri valenti segat petza de ancua ◊ sa bricicheta 'e fogu bogat fumu niedhu de sa part'e s'ancua… Etymon ctl. ancuda Translations French gîte à la noix English haunch channell, hip Spanish parte posterior del muslo de animal Italian scannèllo German Kugel.

bobborichína , nf Definition sa birilla de su crecu Synonyms e antonyms bobboledha, bobbulichedha, bulluchedha, cocoredha, làdhara Etymon srd. Translations French galle du chêne ou noix de galle English oak-gall Spanish cecidia, cacarro Italian galla della quèrcia German Eichengalle.

caciúmbu , nm Definition una genia de pramma de is regiones tropicales chi faet una genia de nughe de unu o duos chilos, cun d-unu buidedhu aintru ue dhue at un'abbarolu unu pagu biancu, druche: sa prupa est bianca, tostada, a pígiu grussu, apicigada a su corgiolu de fora, tostau meda Synonyms e antonyms còcu Scientific Terminology frt, Cocos nucifera Etymon ctl. catxumbo Translations French cocotier, noix de coco English coconut (palm) Spanish cocotero, coco Italian palma e nóce di còcco German Kokospalm, Kokosnuß.

còcolo , nm: còcoro Definition su frutu (upm) chi faet sa nughe, tundhatzu o pagu pagu longhitu, cun su corgiolu tostau e unu pagu giumburudu: su chiu est in duas perras e a bàtoro cabones, aintru de su de duos corgiolos, su tostau, mentres chi su primu, prus de fora e grussu, innanti birde, apustis si tzacat, si crebat, sicat e sa nughe si ndhe istacat e ndhe orruet (a/c. còcoro si narat de su frutu prus che àteru candho est cun su corgiolu chi sicat: chentza de custu corgiolu de fora si narat fintzes nuxi crua); a logos, còcoro est frutu bellu maduru e in cobertantza sa natura de sa fémina; a logos, giúmburu / furriedhu de còcolo = seganughe, zenia de zogu / est medinno còcoro = (nadu de su tempus) est betendhe ràndhine maduru; pesàresi che a su còcoro pertuntu (mantzadu, aurtidu)= artziaresiche e dàresi resones chentza ndh’àere Synonyms e antonyms nuche Sentences candho che ant finiu, papant nughedha e còcoro ◊ a cantu su turrone est cotu si betat su giu: còcoro, lintzola o ménnula Scientific Terminology mtm, lno, frt, Juglans regia Etymon srd. Translations French noyer, noix English walnut Spanish nuez Italian nóce German Nuß.

núche , nf: nughe, nuge, nughi, nugi, nuje, nuxi Definition genia de mata manna (e linna de òpera), faet frore mascu (pannuga, chi bogat in su cambu béciu) e unu fore fémina (in su cambu nou), su frutu (chi ingendrat in su frore fémina) essit tundhu e comente lompet portat duos corgiolos distintos: su primu (sa cogòcia) est lisu a fora, pruposu e birde candho est friscu, pustis a frutu lómpiu si tzacat, sicat e si ndhe istacat s'àteru, chi est unu pagu giumburudu e tostau, distintu in duas perras cun su chiu aintru (su chiu puru est in duas perras totu giumburudas, a bàtoro cabones o zubales) bonu meda po papare deasi e po fàere druches; genia de imbodhigu cun bruvura de isparare a giogu; in portales mannos, genia de pumu de metallu po tocare cun sa lóriga in is gennas / nuxi muscada = àrbure (Myristica fragrans) e su frutu chi faghet, a zisa de nughedha a una corza ebbia, manizadu in coghina a cundhimentu pro su fragu forte e su sabore aspidonzu Synonyms e antonyms còcolo / bombeta / muzolu Idioms csn: sa nughe, sa nuxi (upm) = su frutu, unu o medas; sa n. podet èssere liera (chiu, a logos cócuru, bonu, sanu e crispu, cun ambas corzas cumpridas), mantzada (chiu in parte guastu, bermidu, prima corza punta, a tretos niedha guasta), morta (chiu deunudotu addrommigadu e sicu, aurtidu, sa de duas corzas chentza cumprida); sas nughes, is nuxis = sas àrbures de sa nughe; mazare, collire, segare, innetiare n.; nuxi perdosa = teréntile, mala a innetiare, calidade metzana de nughe, cun corza meda e afissa fintzas in mesu de su chiu; nuche de sa roda = butu, murtàgiu; sa nuge de su gúturu = is nuxis, su butone de sa bula, su cabu de sa canna de sos prummones, gorgobena; sa nughe de sa cossa = su murudhu de sa purpa prus neta, in sa cossa (mescamente faedhendhe de peta masellada); nuchedha = s'ossu de su rajosu; una n. sola in su sacu no faghet sonu = pro si fàghere a intèndhere tocat a èssere in medas Sentences sas nughes de s'ortu che sunt àrbures mannas ◊ est bella s'umbra frisca de is nuxis ◊ is nugis e is pénsius murmudhant tramesu a sa trumbutura de s'abba 2. nois giogaimus a pípiris de nughe ◊ sa nughe si ndhe collit tra cabidanni e santuaini ◊ a chenare mi bastant duas nughes cun pane ◊ seu a bértula fendi sa circa de sa nuxi ◊ cheret segadu nughe ca faghimus pabassinos 3. s'intendhet isparos de fusiles, de nughes e de coetes 4. mi ponzei a tocare forte sa nughe de otone de su portale 5. mi aggarrant, mi picant a isculivitas e a fichias de pede a nuchedhas Surnames and Proverbs smb: (De)nughes, Nughes, Nuscis, Nuxis / prb: una nughe intro de su sacu faghet pagu sonu Scientific Terminology mtm, frt, Juglans regia Etymon ltn. nuce(m) Translations French noyer, noix English walnut (tree) Spanish nogal, nuez Italian nóce German Walnußbaum, Walnuß.

nughemuscàda , nf: nuximuscada Definition genia de frutu a bisura de nughedha, prus pitica, tundha e prena, bona po ndhe ispergiare pagu pagu tratagasada a giare sabore a is papares Translations French noix muscade English nutmeg Spanish nuez moscada Italian nóce moscata German Muskatnuß.