Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

barrína , nf: berrina, bérrina, varrina Definition genia de aina a caragolu e a punta po istampare linna; idea firma, idea maca; maladia a conca de is brebès / barrinas (nadu de macarrones) = itl. fusilli Synonyms e antonyms berruzu, érrina / badhirone / gadheghinzu, ingadheinzu Sentences aggarrat una berrina e ponet manu a su carratzolu ◊ portu sa berrina ca istampu custa tàula 2. candu mi benit cussu dolori parit chi m'istampint is ossus a barrina! ◊ no tengu prus barrinas in sa conca ◊ giughet sa berrina de bi torrare! ◊ su tzirríchiu de is sitzirigollas brintat in is origas a tipu berrina e arribbat a is ciorbedhus Surnames and Proverbs smb: Berrina Scientific Terminology ans Translations French vrille English gimlet, auger Spanish barrena de mano Italian succhièllo, trivèllo German Lochbohrer.

manigiàda , nf: manizada Definition su manigiare; sa móvia de sa manu po fàere calecuna cosa, fintzes chentza dha fàere de abberu Synonyms e antonyms ammiada, ingestu, mesurada, movitada, tramesada Sentences ti ses che colora ischirchinadu ebbi'ebbia pro sa manizada de duas "capas" e duas "tizetas" 2. si li fato sa manizada, cussu cane si che fuit ◊ ti bastet sa manizada! ◊ sa gente fut totu a manigiadas e a boghes po su piciochedhu a cuadhu ca fut binchendho Etymon srd. Translations French signe, geste de la main English wave (of the hand) Spanish ademán, seña con la mano Italian cénno della mano German Handzeichen.

mànu , nf Definition arremu de sa carena de su cristianu (una a cada bandha, manca e destra) chi acabbat su bratzu, laditu, parte totu a unu e parte ispartziu in chimbe pódhighes chi serrant apare a tonàgia, cun su pódhighe mannu a betu contràriu de is àteros a tales de pòdere tocare e aferrare sa cosa / in sa manu si podet distínghere: sa pranta (parte prus lisa, prupuda, a sa parte chi serrat), prus adata a tocare, físchida meda a su tocu, sa turra (bista pinnigada, sa parte de apalas, inue is ossos si parent de prus ca sa carre est a pígiu fine), is ossos (27: cussos de s'annoigadórgiu cun su brúciu si narant mètenes), is annoigadòrgios (cun su brúciu, cun is pódhighes e de is pódhighes: su primu de is tres annoigadòrgios, cun is pódhighes, si narat ossu de búngiu, corónzulu), is pódhighes (de diferente longària, su primu pódhighe mannu, su segundhu inditziali, su tertzu, prus longu, su mesanu o de mesu, cuartu su de s'anedhu, s'úrtimu didixedhu o pódhighe pitzinnu), su fídigu o mela (sa prupa asuta de su primu ossu de su pódhighe mannu, a s'ala de sa pranta), is pinnigas (genia de síngias o piegas a sa parte de sa pranta comente sa manu si serrat); su corru de sa m. = su tretu in mesu tra su pódhighe mannu e s'inditziali; carcàngiu de sa m. = su tretu de sa pranta comente acabbat custa e cumènciat su brúciu; perra de m. = su tanti de cosa chi cabet in d-una manu fata a cónculu (a logos est sa manada, su matzu de cosa, mescamente messandho, chi si pigat a una manu); min. manedha, manighedha, maninchedha, manixedha, manaredha Synonyms e antonyms farranca, farrunca / agatadura, istrina, passada / parte Idioms csn: betare sa m. = allonghiai su bratzu po pigai ccn. cosa cun sa manu; a m. dereta = a destra; bínciri a unu a m. límpia = sentza nudha, chentza arma; fai cosa a m. límpia = chentza aina, chentza forramenta peruna; leare cosa a manos = sentza de si serbiri de ccn. aina o àteru, a manu límpia; a m. de intro, de fora = a parti de aintru, de foras; fàghere de manos = mòere sas manos; fàghere de manu = mòere sa m. inditendhe o cherindhe nàrrere carchi cosa; torrar'e m. = triballare sa binza (o àteru) un'àtera borta; dare una ghetada de m. = donai una manu de agiudu, fai ccn. cosa; èssere, colare o andhare a m. sua, a s'àtera m. = a sa parti sua (a manu dereta), a s'àtera parti; fàghere una cosa a m. furriada = a manu imbesse, girendi sa manu a sa parti chi andat mali (e po cussu sentza de s'abbiléntzia po fai sa cosa bèni); andhare, caminare a manu fadhida = a sa parti contrària de su giustu, itl. contromano; fàghere cosa a m. franta = a iscusi, a s'acua; frundhire cantu andhat sa m. = a totu codhu, cantu prus atesu, a cantu podet sa manu; andhare a manos iscutas = a manus iscudi iscudi, chen'e portai nudha, sentza is ainas o is cosas chi serbint, fintzas sentza de portai arregalu; dare a m. isparta, èssiri de m. isprata, de m. iscapa = dare a bonugoro, a meda, chentza rispàrmiu; èssere de m. afissa = susuncu, limidu; èssere de manu forte, débbile = nau de chini cumandat, èssiri (o no èssiri) de manu firma, severus, porosos, impònneresi (o nono) a fagher fàghere su dovere; dare ampra m., m. manna = lassai fai tropu acomenti bollit s'àteru (pruscatotu unu fillu, unu chi dipendit de chini cumandat de prus); èssere a m. de unu (nau de una cosa) = èssere in podere de unu, àere su podere de fàghere una cosa, (nau de genti), dipèndhere de ccn., andhare o fàghere comente cheret ccn.; àere manu subra de ccn. = èssiri a tretu o àiri su poderi de si fai pònniri in menti; fàghere a m. càmbia, a m. torrada = triballare a presta càmbiu, a càmbios, agiudu torrau, fàghere a càmbiu torradu, agiudaisí apari (ma de su própiu tanti); fàghere unu triballu a manos anzenas = pagai àtera genti po dhu fai; fàghere una cosa manu manu = in duus isceti, ghetendi una manu s'unu, una manu s'àteru, fendi una cosa s'unu e una s'àteru; fàghere a m. de unu (mia, tua, sua, e gai) = fai una cosa acomenti unu bollit, a prexeri de cussu, comenti e candu si dha fait cussu etotu; portai is manus cotas, che s'allu cotu, che casu axedu = zúghere sas manos sicas, coment'e cancaradas, chi no muntenent o rezent bene sa cosa (fintzas pro no dare tentu, pro su pagu cabu); dare o leare una cosa manu manu = a manu (e no cun sa posta), dare, pònnere própiu in manos; sa m. de sa sennora = (in su messonzu), su messadore de s'ala de fora, ue su trigu che l'ant messadu; passai sa bona m. = colare pedindhe un'oferta (es. pro ccn., pro un'ispetàculu); sa bona m. = istrina pro chie daet carchi indíssiu, chie agatat e torrat cosa pérdida; una m. de… (carchina, colore, intúnigu, arga) = unu pillu o passada de cracina (imbrachinendi), de colori, de imbussadura, de àliga a meda; andai a m. aferrada, a m. acafada, a m. pigada, a manos dadas, a m. funtesa = a manu tenta, muntenindhe s'unu sa manu de s'àteru; èssere a manos incraedhadas = cun totu is didus intraus apari; m. isprapiedhara = bene isparta, cun sos pódhighes cantu prus atesu in punta; donai unu corpu, una bussinada a m. prena = cun totu sa manu; leare cosa a m. prena = cun totu sa manu, aferrendhe a manera de tocare cun totu sa manu; no isciri a cali m. si giai = no ischire a ue si dare, coment'e fàghere in carchi dificurtade; bídere una cosa o unu logu che in pranta de m. = bèni meda, coment'e chi si portit in manu, própiu acanta ananti; donai sa prima m. (faghindhe una faina) = pònnere su primu pizu, fàghere una prima passada; abarrai a manus arréndias, a manus in gruxi = chentza fàghere sa faina; dare o tocai sa manu a unu = afíere sa manu pranta cun pranta pro saludu, pro promissa (zenia de zuramentu), pro azudu; tocos de manu = genia de saludu, itl. strette di mano; fàghere che sa m. ’e Deu = bèni meda po sa saludi (in suspu: mali); pònnere sa manu in conca a ccn. = amparai, cuntzillai po su bonu, po èssiri sàbius; èssere chei sa manu destra (nau de una cosa, de un'aina)= serbiri meda; portai a unu in prantas de m. = risparmiàreli donzi dificurtade, leàrelu cun rispetu meda; zúghere una cosa o faina belle e in m. = acanta de acabbai, acanta a dh'aguantai; pònnere m. a unu = ghetai is manus apitzus po dhu iscudi; intrare in manos de ccn. = intrare in ungras, arruiri in poderi de ccn., in manus de unu chi aferrat, si ndi ponit meri; ómine o fémina de bàscia m. = póveru/a; m. de ferru = zenia de rastellu cun bàtoro o chimbe corros; m. de s'inimigu = animaledhu croxiu chi s'intanat in cocoedhos de mare; fàgheresi a ccn. a sa m. = leàrelu cun losingas o àteru, fàghere a manera de lu tènnere a pavore, manizare a ccn.; dàreche in manos de ccn. = andai, arresurtai, acabbai in manus de ccn.; èssere domados a ónnia manu = abbituados a baliare su domíniu de onzunu, a cumandhu de totus; domandhare una cosa a manu arta = a faci manna, sentza de brigúngia; zúghere sas manos che a su Milesu (cudhu chi contaiat s'arantzu cun su pè, istropiadu)= fatas a unchinu, cancaradas de no pòdere leare nudha; leare m. a una cosa, a unu triballu, a una faina = arrennèsciri bèni po pràtiga a fai cosa; dare una cosa a cantu in m. = aguantai is àterus sentza de autonomia, sentza de sa libbertadi po fai acomenti creint, po si pigai su chi creint, pigaidhus coment'e pipius; zúghere manos de fada = portai manus bellas meda a fai trabballu, de grandu capassidadi; (zoghendhe o in carchi chistione) pigai sa manu = comintzare (o sighire) un'àteru, tocare a unu a sighire a fàghere; èssere intro 'e manu = nau de logu, èssiri piticu, pagu, curtzu, e po cussu, nau de cosa in su logu, fintzas acanta, de dha castiai cun facilidadi Sentences sas manos tuas sunt aggalladas ◊ manus lestras sedatzant su frori de sa farra, dha cumossant e ciuexint, dh'ispòngiant e inforrant ◊ sa maista calecuna borta faiat pònnere is manos in su bancu e dhos iscudiat cun una pertighitedha ◊ castiadhi is manos commente dhas portat lisas!…◊ tandho s’ifrigòciat is manos, prexau! 2. prus timent ocros chi no manos ◊ godint allegria a ambas manos ◊ acollu torra a manu parada ca cheriat sa pitzinna a ballare ◊ a issa totus dha portant in pramas de manu ◊ a manu tenta sighimus s'andhera ◊ tue za ses cuntenta ca zuches su cujúbiu in manos! ◊ ti cheria e no ti apo a sa manu: pro cussu est chi piango! ◊ cheriant àere manu manna in su Cossizu de fàghere e dispònnere, favorire e aggravare ◊ los ant favoridos a manu larga ◊ li at dadu sa lítera manu manu ◊ cantendhe in duos sa gara si faghet manu manu ◊ ti ndhe ses bénnidu a manos iscutas, pro sa mandronia de leare cosa! ◊ su triballu fatu a manos anzenas no podet andhare bene! ◊ cun babbu li semus intrados manu manu e in d-unu dómine ndhe amus pesadu su muru ◊ at fatu sèmpere a manu sua e li est andhadu totu bene ◊ a istare gherrendhe cun sa giustíssia no nos cumbenit: o pagades o faghimus a manu nostra! ◊ che frundho cussa cosa cantu mi andhat sa manu! ◊ sas manos che a su Milesu, chi contabat s'arantzu a pedes! ◊ pro s'amore de sa libbertade si fit a manu sua esiliada ◊ si est mortu a manu sua etotu ◊ presu gai no podet fàghere ne de manos e ne de pes ◊ tiras sa pedra e cuas sa manu! ◊ lèala a manos, sa cosa, za no est budhida! ◊ ti tocu sa manu in nòmini de isposu ◊ candho ti tocat sa manu isse paret chi ti ndhe ispichet su bratzu! ◊ so pessendhe inue los pònnere a drommire ca sont medas e su logu est intro 'e manu!◊ at pigau s'ortiga a manu límpia 3. custa borta fiat sa manu nosta: immoi tocat a bosatrus! ◊ chini arrennescit a binci pigat sa manu, tenit su diritu de cumentzai su giogu ◊ chini isbàlliat donat sa manu ◊ caru Gavinu, ancora ses pisedhu pro gherrare cun megus manu manu! (Cugurra)◊ ndhe funt torraos isciustos e a manos isbuidas Surnames and Proverbs smb: Manos, Manus, (Maninchedda) Scientific Terminology crn Etymon ltn. manus Translations French main English hand Spanish mano Italian mano German Hand.

passàda , nf Definition su passare; faina chi si faet o cosa chi si ponet o si giaet una o prus de una borta; giru, lobu de acapióngiu o àteru a inghíriu de calecuna àtera cosa; unu tanti de cosa; logu, leada, bandha Synonyms e antonyms colada, colamentu, trasida / manu, pasia / incropada / leada Idioms csn: lassare una cosa in p. a unu = perdonaisidha, lassai a pèrdiri; fàghere a p. ereta = passai in prus de unu logu in lestresa; mi benit in p. ereta = in colada, resurtat aundi depu passai; p. de arrennegu, de corpos, de abba = cadha de fele, de airu, surra de cropos, próina manna Sentences seus andaus a biri sa passada de sa santa ◊ no dhi apu donau una passara de nariaras ca femus in cussu logu! 2. in custu muru bi cheret duas passadas de illatonzu pro essire menzus ◊ si miticoi no dh'ant vacinada gei mi dhi donant una passada de contravintzioni! ◊ una passada de presoni assumancu po trint'annus!…◊ dhi at donau una passada de certu! ◊ a s'úrtima passada de sa meighina li tzessesit su dolore ◊ pitica sa passada de àcua chi est preparendusí, totu custus tronus e lampus!… 3. su loru cheret a tantas passadas in corros pro istare frimmu su zuale ◊ dhi ponit su cadenatzu a ingíriu de su tzugu, a seti passadas 4. ocannu in s'ortu bi at una bella passada de basolu 5. cussu est su mellus maistu de totu custas passadas 6. dae lia lassare in passada sichis a ingrussare su trucu: ma za ghirat babbu tuo a ti la fàchere pacare! Etymon srd. Translations French transit, passage English rub, passage Spanish mano, pasada, paso, tránsito Italian passata, trànsito, passàggio German Vorbeigehen, Durchgang, Transit.

pistòne 1, pistòni , nm Definition orrugu de cosa tostada, mescamente de linna, fatu coment'e a conca (prus grussu) a una parte e adatu po dhu pigare a una manu, po pistare cosa in su murtaju (prus che àteru cundhimentos): a logos est su murtaju puru e nau de gente est unu chi trebballat meda; in is motores a iscópiu, parte chi si movet a barigua aintru de su cilindru arrecindho e giaendho s'ispinta de s'iscópiu e, cun cussa, giaendho su movimentu a totu sa màchina / conca de p. = tontatzu, tontu, nau a disprétziu Synonyms e antonyms trisinadòrgia / istantufu 1 Sentences si in su pistone abba pistas, de pèrdere tempus ses resortu! ◊ in su pistone si fachet su pistu 2. conca de pistone chi no ses àteru! Surnames and Proverbs prb: àcua in su pistoni pistat: àcua fit, àcua est e àcua s'istat Etymon itl. Translations French pilon, piston English pestle, piston Spanish mano del mortero, pistón Italian pestèllo, pistóne German Stößel, Kolben.

trisinadòrgia , nf Definition genia de matzuchedhu po pistare cosa Synonyms e antonyms pistone 1 Scientific Terminology ans Etymon srd. Translations French pilon English pestle Spanish mano de almirez, mazo Italian pestèllo German Stößel.

zúnta , nf: giunta* Definition is manos postas impare cun is pódhighes bene acostios apare coment'e a fàere una conchedha o cíchera a pigare cosa; sa cosa chi cabet in is manos postas deasi Synonyms e antonyms farrancada Sentences dàemi una zunta de méndhula, de olia, de cariasa ◊ leare sa cosa a zuntas ◊ in sa funtana at bufadu s'abba a zuntas ca no bi aiat isterzu a umprire Translations French creux de mains English double-handful Spanish hueco de la mano, almorzada Italian giumèlla German zwei Handvoll.