annàda , nf: annata 1 Definition tempus de un'annu, cunsiderau mescamente po totu su chi acontesset e pruschetotu foedhandho de is trebballos e incúngia de su sartu Idioms csn: annadixedha = annada mala; a. de abbísciu = de abbas meda; a. de fae, de pumatas, de basolu, de ua, e gai = annada bona chi sas faes, sas pumatas, sos basolos, sa ua sunt sanos, bundhantes; a. iscassa = annada mala, de paga resa; longu prus de s'a. mala = longu meda, istentosu, chi s'istentat tropu; trotu che s'a. mala = chi no iscurtat mai sa resone, serréntile chi no afilat mancu a fune Sentences si Deus favoressit s'annada, po Santuanni ti fatzu sa domanda ◊ gei dh'ant a bí s'annada chi ndi est cabada!◊ no si creiat mai de nos rúere cust'annada!◊ arratza de annada nd'iat cabau, s'annu!… Scientific Terminology tpc Etymon srd. Translations French année English year Spanish año Italian annata German Jahr.
ànnu , nm: Definition su tempus chi dhue ponet sa Terra po fàere unu giru intreu a inghíriu de su Sole: 365 dies, 5 oras, 48 minutos e 46 segundhos (de contare una die in prus dónnia bàtoro annos, candho su mese de freàgiu faet 29 dies); sumana de dóighi meses, nau fintzes po annada / min. annixedhu, nau in su sensu de tempus meda; annu-lughe = genia de misura po inditare sa distàntzia de is astros, est su tretu chi faet sa lughe in tempus de un'annu Idioms csn: s'a. chi est currindhe = ocannu; a. chin/cun a. = dónni'annu chen'e farta, un'annu avatu de s'àteru; zenias de augúrios: a largos annos!, atrus annus mellus!; fàghere sos annos = lòmpere sos annos (sa die de sa nàschida); furriai s'a. = fàghere cuntratu nou cun su matessi mere, a s'annu; segai s'a. = iscontzare s'acordu, segare su cuntratu; est s'a. a…, su mese a… (a sa die chi si narat) = fait o lompit s'annu, su mesi; bogàreche sos… (númeru) annos = fai, lòmpiri is (númeru) annus; mancai sa mellus dí de s'a. (a unu) = mancare sa menzus cosa (sa sabidoria, su tinu); bòlliri passai s'a. po noi mesis = pretènnere tropu; su nuntzu de s'a. = zenia de candhelarzu, sa costuma de andhare sos pisedhos de domo in domo, su manzanu de Annunou, a pedire s'istrina Sentences s'annu abbinente ◊ ti emu a bolli cent'annus che a oi festegiau! (Locci)◊ fit s'annu milli e noighentos ◊ como est in sos deghe annos chi semus cojados ◊ bèni cosias cussas crapitas: mi funt duradas annus e annus! 2. si bollu cumbirai ca oi fatzu is annus ◊ - A cent'annus cun saludi! - E tui a dhus contai! 3. su vintibàtoro de làmpadas est s'annu de su biadu 4. de un'annixedhu apu acabbau!…◊ de candho at tentu cussu male, siscura, no che at bogadu mancu s'annu! ◊ sos chent'annos che voches! Scientific Terminology tpc Etymon ltn. annus Translations French an, année English year Spanish año Italian anno German Jahr.
Annunóu , nm Definition sa prima die de s'annu Translations French nouvel an, le jour de l'an, le premier de l'an English new year's day Spanish Año Nuevo Italian Capodanno German Neujahr.
fraghéri , nm Definition s'istampu comente acabbant is istentinas Synonyms e antonyms cachinu, istampa, paltusu Scientific Terminology crn Etymon srd. Translations French anus, séant English posterior Spanish ano Italian ano, deretano German After, Anus.
mentósu , agt Definition nau de una mata, de una terra, chi fartat, chi no est dónnia annu chi portat frutu; chi giaet un'arresurtau (de frutu) chi no est su chi si ibertaiat Synonyms e antonyms annigosu, annósigu Etymon srd. Translations French fallacieux, trompeur English misleading Spanish vecero, de año y vez Italian fallace German nichtkeimend.
ocànno, ocànnu , avb Definition s'annu chi seus passandho, cust'annu / o. chi benit = s'annu chi depet bènnere, su fatante de su chi semus Sentences mi aia fatu contu chi ocannu mi devia cogiuare ◊ già l'ischis ca ocanno est annada mala: at piópidu pagu! ◊ est ora de tocare su vinu de ocannu! ◊ ocannu, genti meda bandat a sa festa? ◊ ocannu no est pruendi! ◊ si no si moveus, patata a domu no ndi portaus nimmancu ocannu chi benit! Etymon ltn. hoc + anno Translations French année courante English this year Spanish este año Italian quest'anno, l'anno corrènte German dieses Jahr.
partúsu , nm: pertusu, pertuxu Definition css. istampighedhu; in sa carena, s'istampu chi acabbat s'istentina / línghere su pertusu a unu = istare pregandhodhu a tropu, su si abbasciare a dónnia bregúngia Synonyms e antonyms cachinu, fragheri, istampa, istampariche / pertusale / cdh. paltusu Sentences portat a una manu cincu didus, a s'atra tres e dusu, ananti su pendolinu e apalas su pertusu ◊ si ti faches tantu ufana mi nche pones su nasu in su pertusu! ◊ de issa si ndhe amorant sos piusu pro chi sas gràscias fúliat a mojos: a nodu mortu giughet ambos ojos, sa buca apontziada che pertusu! (P.Mossa) Surnames and Proverbs prb: chini ascurtat in pertusu, ascurtat is malis sús Scientific Terminology crn Etymon ltn. pertusus Translations French trou, anus, sphincter English hole, anus, sphincter Spanish agujero, hoyo, ano Italian fóro, ano, sfintère German Loch, Anus, After, Schließmuskel.