acherrài , vrb: achirrai Definition
nau de is matas candho faent su frore, seberare e mantènnere su frutu (e cumprire puru); nau de gente, mantènnere su segretu, aguantare, baliare calecuna cosa
Synonyms e antonyms
achèrriri,
aferrai,
aggarrai,
assocai,
atichire,
muntènnere,
tènnere
/
babiai
Sentences
sa mata fait su froi e apustis acherrat su frutu ◊ custa mata ocannu no nd'at acherrau, de figu ◊ s'arenara si càrrigat de froi, ma no ndi acherrat meda
2.
cussu est peus de unu ciuliru de cerri chi no acherrat mancu una carriadroxa
3.
dh'at achirrau a su capotu ◊ seu cumbatendi cun custu tubbu: est papau de s'arrúinu e no arrennèsciu a dh'achirrai
4.
issu no acherrat su fragu de su tzúrfuru: po cussu grisat povinas de ammexinai s'àxina ◊ custas matixedhas no acherrant su callenti de s'istadi ◊ si pregontàt comenti iat fatu, issu diaici písili, a acherrai totu cussa malesa sena de si furriai luegus! (F.Carlini)
Translations
French
prendre
English
to strike root
Spanish
arraigar,
prender
Italian
attecchire
German
Wurzel fassen.
colpàre , vrb: acorpai,
corfare,
corpare,
crofare,
cropare 1 Definition
giare o calare cropos apitzu de ccn. o ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de guastare, de lassare unu marcu coment'e de cropu; andhare, lòmpere a unu logu (avb. che + prn. la + corpare in) coment'e cosa fata impresse, currendho
Synonyms e antonyms
addobbai,
arropai,
cardare,
còrfere,
ildobbare,
irbatulare,
isciúdere
/
colpire
/
afèrrere,
imbàtere,
lòmpere
Sentences
lis at corpadu a fuste ◊ sa puntza cheret corpada a martedhu ◊ su pisedhu no at fatu a bonu e candho sa mama no ndhe at pótidu prus l'at corpadu
2.
zente de cussa zenia no los corpat ne sole e ne bidhia ◊ custa pira est totu corpada: no bi ndhe at una sínchera, ocannu
3.
cussu pischedhu de casu chi mi at dadu fut colpadu a giagu
4.
su maresciallu che li colpat in domo a note manna ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca inue teniat sa robba ◊ brincat e che lampu che cropat in domo de su prídiru ◊ in tres oras che l'at corpada in Núoro ◊ unu ndh'est colpadu in Bosa e cogiadu s'est
Etymon
srd.
Translations
French
frapper
English
to strike
Spanish
golpear
Italian
bàttere,
percuòtere
German
schlagen.
cólpu , nm: corfu,
corpu,
crofu,
cropu Definition
sa ferta e s'istóchidu o tzàchidu chi si faet iscudendho cun calecuna cosa, móvia de botu, totu a una borta; cosa chi arrennescet bene meda prus che àteru candho est difícile / min. colparedhu, corpighedhu, cropighedhu
Synonyms e antonyms
acirrada,
acollada,
addobbu,
afracada,
afurconada,
assuprida,
ibbatulada,
irbirroncu,
isdobbiada,
lómpia,
tzacada
/
isparu,
tiru,
tzocu
/
gofu
Idioms
csn:
dare, iscarrigai, leare corpos, leare a corpos, intèndhere corpos; corpu dadu a manimbesse, a totu codhu, a rasigadura, firmu, in prenu; torrare su c. = corpare a unu chi ti at corpadu (prus che àteru, deretu, apenas retzidu deretu torradu); corpu de punnigosu, de pedra, de fuste, de farci, de ferrus = corpu dadu a punnigosu, a perda, e gai; corpu de telèfono = telefonada; corpu de balla = balla, isparu; corpu de língua = peràulas pesantes, chi ofendhent; corpu de àcua = próida, refrigada de àcua; corpu de aera = bentixedhu friscu chi cassat a unu candu est insorau; corpu de tússiu, de boxi = su tzocu o sonu chi si faghet tussindhe, faedhendhe; corpu de gagaju = zenia de brincu de sa boghe chi si faghet cun s'irguzu comente si pronúntziat sa /c/ oclusiva velare surda o fintzas sa /f/ in tzertas bidhas (es. su ’ane, sa ’astanza = su cane, sa castanza; sa ’émina, su ’ocu = sa fémina, su focu); fuedhai a cropus a cropus = brinchendhe su sonu de /c/ o de /f/ comente faghent a logos (su ’asu, sa ’émina = su casu, sa fémina); colpu de Vènere = zoghendhe a manzíngula, est candho essint paris totas bàtoro números diferentes: est sa cumbinada menzus; avb. (bènnere, fàghere, e gai) a corpu, totu a unu crofu = totu paris, a una borta, totinduna; fàghere a corpu e ista = puntu e mortu; fàghere corpu malu feri ’ene = fàghere carchi cosa de una manera irballada, pagu zusta, e andhare in bonu gai etotu; fàghere a corpu innanti = fàghere innantis, lòmpiri a ccn. logu prima de un'àteru; tratu su colpu = fatuvatu, dónnia tantis; piscare in cropu a ccn. = segudàrelu, tènnere o agatare faghindhe su dannu; in su corfu/corpu de sa messera, in corfu ’e note = in su grofu de sa messera, in su menzus messare, intremesu de noti, a note russa, a noti incrófia, a note manna
Sentences
portale mannu, s'úrtimu corfu ti lu dat sa ruspa pro sa piatza de sa libbertade ◊ aiat leadu calchi colpu de aera essendhe a fora dai su caldu a su fritu ◊ faiat andhae su fuste noischedhosu cun cropos furiosos a cantu essit ◊ a su corpu chi li at dadu lu at fatu rúere
2.
pissighit su polcavru, partit su colpu e fadhidu si l'at! ◊ a custu corpu de boxi totus si funt unius
3.
no mancat mai calchi colonellu chi est meledendhe calchi colpu de manu
4.
tratu su colpu, pigaiat su frade a montes, o su babbu, a cumpidare o a che li pigare su recatu ◊ tratu su colpu, chenaiant umpare
5.
bellu pisedhu…: a sa mama li torrat su corpu!◊ candho paret chi l'apant fata franca, lis faghet a corpu innanti e los buscat gai etotu, a sos furones ◊ sos barratzellos fachenne sa posta a sos bardaneris fint aconcatos a tratènnere fintzas a los piscare in cropu ◊ in làmpadas sa zente fit in su corpu de sa messera e no fit pessendhe a sas festas ◊ custu est su corfu de su molinzu e no fachet a pasare!
6.
bosatrus fuedhais a cropus a cropus peus de is santuidesus!
Surnames and Proverbs
prb:
a unu corpu no si ndhe segat s'àrbure
Translations
French
coup
English
strike
Spanish
golpe
Italian
cólpo,
bòtta,
percòssa
German
Schlag.
fulminài , vrb: fulminare,
furminare Definition
betare fúlmines, lampos, fèrrere a fúlmine, abbasciare arrajos; bochíere comente faet su lampu in tempus de unu sinnu; foedhandho de lampadinas, abbruxare, segare su filighedhu chi s'inchendhet candho passat sa currente, ispaciare, no allúere prus
Synonyms e antonyms
bochire
Sentences
lampos e tronos fúlminat s'aera
2.
mi fúlminet su chelu si mai l'apo connotu cust'ómine chi nades!
3.
no che at lughe ca s'est furminada sa lampadina
Translations
French
foudroyer
English
to strike with lightening
Spanish
fulminare,
fundirse
Italian
fulminare,
folgorare
German
blitzen,
auf der Stelle töten,
durchbrennen.
isciòpero , nm: isciòpiru,
issòpero Definition
genia de protesta chi si faet abbarrandho unu tanti de oras o fintzes dies chentza trebballare, o fintzes de àtera manera, nau pruschetotu de dipendhentes
Synonyms e antonyms
iscioperonzu
/
ttrs. isciòparu
Sentences
su trenu arribbat a is tres, isperendi chi no ci siat isciòpiru
Translations
French
grève
English
strike
Spanish
huelga
Italian
sciòpero
German
Streik.
iscioperónzu , nm Definition
su iscioperare, su istare iscioperandho
Synonyms e antonyms
isciòparu
Etymon
srd.
Translations
French
action de faire grève (la)
English
on strike
Spanish
el hacer huelga
Italian
scioperìo
German
Streiken.
surrài, surràre , vrb: assurrare Definition
pigare a cropos, atripare
Synonyms e antonyms
abbanzare,
acamassare,
aciocai,
addobbai,
apodhare,
arropai,
assupare 1,
atrempare,
atripai,
cadhai,
impodhare,
isciúdere,
magiare,
mungiai,
sussare,
zongare
Sentences
nois amus surradu a issu, sos fizos e totu sa gente sua ◊ si proo a surrare… deo surro! (Cugurra)
Etymon
ctl.
surrar
Translations
French
battre,
frapper
English
to strike
Spanish
golpear
Italian
percuòtere,
picchiare
German
schlagen.