Abbreviations Legenda | Symbols Legend

abboàu , pps, agt: abbuau Definition de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore Synonyms e antonyms addulliu, afrachilau, allampiau, anneuladu, calinu, chiconosu Sentences su lori est abboau Translations French rabougri, niellé English for a fruit which, doesn't ripe for excess of heat, affected by smut Spanish atizonado Italian golpato German aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide, von Brandpilzen befallenes Getreide.

abbramíre, abbramíri , vrb: abbremiri Definition disigiare, bòllere cun gana o volontade manna, forte Synonyms e antonyms abbramai, desizare Etymon srd. Translations French convoiter, désirer ardemment English to long for Spanish codiciar Italian bramare German herbeisehnen.

abertài , vrb: abetai, ibertare Definition istare o abbarrare cun s’idea chi ccn. o calecuna cosa bèngiat o acontessat, si averet / abetau siast! = ispeta! Synonyms e antonyms aisetare, aispetare*, arreare, aspeare, asseare 1, firmai, ispetare, tratèniri Sentences seus abetendidhu, ma no est lómpiu ◊ chi estus abetau sa essida de su soli si fut tocau de cúrriri! ◊ sciadadedha, s'isposa, tenit ora abetendu!…◊ totus abetamus custa dí po arriciri giogus ca assinunca no si ndi comporànt 2. abetau siast, no ti ndi andis innantis de s'ora! ◊ ah, balla, immó fusta abetara, lah!… Translations French attendre English to wait for Spanish esperar Italian aspettare, attèndere German warten.

afallídu , pps, agt: afalliu, avaliu, avalliu, fallidu Definition de afallire; nau de laores e frutuàrios, chi funt guastos, chentza lómpios; nau de un'animale, de ccn., chi est làngiu Synonyms e antonyms bíciu, caliu / afésiu, scalixiu | ctr. líaru Sentences su trigu est afallidu ◊ is trigus candu si sicant e no funt cumprius ancora funt avalius Translations French desséché, rabougri English fruit which doesn't come to ripeness for an excess of heat Spanish zocato, zorollo Italian afato German verkümmert.

afilàe, afilàre , vrb Definition andhare a ccn. parte (filu); andhare a filu, fàere su dovere, andhare a deretu, pònnere mente, cumprèndhere un'arrexonamentu, arrexonare bene, incarrerare a una filada o arrennèscere a cumandhare a ccn.; abbarrare a tropu faendho sa matessi cosa o de sa matessi manera cun pagu o nudha cunsideru, deasi comente acucat Sentences e a ue ses afilendhe? ◊ sa crapa afiladora est sa chi afilat sas berbeghes ◊ no bi lu poto afilare a su cumandhu, a fizu tou! ◊ fint timendhe chi sa zustíssia no si esseret afilada a domo issoro ◊ bidu l'as a ue ant afiladu sas berbeghes mias? ◊ depimus afilare chito pro pòtere arribbare prima 2. est peus de s'àinu: no bi afilat mancu si lu leas a fune! ◊ già ndhe tenimus sa proa bastante chi no afilas si no cun sa fune! (R.Marras)◊ cristianu revessu: itesisiat chi li nias a fàghere, no bi cheret afilare! 3. candho l'afilat a fàghere gai est peus de cudhu sonadore ◊ l'at afilada a fàghere tempus malu e no cheret cambiare ◊ su macu est a ue l'afilat ◊ l'at afilada a bèndhere ca li cumbenit de prus ◊ totu a cussa domo che ant afiladu a fàghere su nidu, sas rúndhines: in sas de acurtzu mancu unu! Etymon srd. Translations French se diriger English to head for Spanish dirigirse Italian dirìgersi German sich wenden.

agitoriài, agitoriàre , vrb Definition pònnere boghes tzerriandho gente pedindho agiudu Sentences candu at inténdiu ca fiat mortu su pobidhu, curtu at a sa pratza agitoriendi ◊ su pòburu ómini fiat agitoriendi e atzapulendisí me in terra po su dolori ◊ a sa boge pariat gente agitorianno ◊ cudh'ómini at agitoriau meda po su dolori ma gei s'est apaxiau Etymon srd. Translations French crier au secours English to invoke for a help Spanish pedir ayuda Italian invocare aiuto German um Hilfe rufen.

ambissionàre , vrb Definition bòllere lòmpere a un’iscopu Etymon spn. Translations French ambitionner English to yearn for Spanish ambicionar Italian ambire German erstreben.

ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai, ammarturiare, marturare Definition orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare Synonyms e antonyms irmalaidare Sentences nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau 2. at fatu su letu e si nc'est ammarturada! Etymon srd. Translations French demeurer infirme English to fall ill for a long time Spanish enfermar de forma crónica Italian ammalarsi a lungo German lange erkranken.

ammischinài , vrb: ammischinare Definition fàere, ammostare o cunsiderare mischinu a ccn. a manera chi is àteros ndhe tèngiant làstima; crèdere o cunsiderare a unu peus o prus pagu de su chi est Synonyms e antonyms allastimai, apibiare Sentences est ca s'est ammischinadu, sinono li fint corpendhe puru ◊ ammischinendusidhoi iat cumentzau a dhi nai: Caridadi! Tengat caridadi! (M.Porru)◊ dèu dh'ammischinamu, pensendi chi trabballàt tropu! Etymon srd. Translations French plaindre, sous-estimer English to ask for symphaty, to undervalue Spanish mover a compasión, subestimar Italian chièdere comprensióne, compassióne, sottovalutare German um Verständnis bitten, Mitleid bitten, unterschätzen.

apedhiàe, apedhiài , vrb Definition disigiare meda, forte, àere a disígiu; istare abbetiandho chentza mancu tènnere arrexone Synonyms e antonyms apilliare, apitare, ispedhiai, pelliai Sentences si mi apédhias ti basu! Translations French désirer ardemment English to long for Spanish codiciar Italian bramare German begehren.

apíta , avb: apitu Definition manera de istare, o de fàere, de chie disígiat e ibertat calecuna cosa de àtere, abbaidandhodha, coment'e pedindhodha (fintzes istare abbaidandhosi ómine, o fémina, a cojuare) Synonyms e antonyms iscetu, ispera / desizu Idioms csn: istare apitu a… (a. meu, tou, sou, de una cosa) = istare apitendhe, abbaidendhe, ispetendhe a unu, una cosa, abarrai avatu de unu, de una cosa, fintzas bíderesi o arranzàresi cun carchi cosa, istare o campare de cussa; no àere piús apitos = no isetare o isperare prus nudha; nàrrere cun apitu = nàrriri, fuedhai, preguntai o pediri meda, cun fortza, cun sentidu, cun isperu Sentences tantu za est apita a cussu!…◊ apo tratesu ca fia apitu de m'incunzare su laore ◊ Zuanne fit apitu a bi colare deo ◊ isetendhe apitu a sa cos'anzena est in perígulos de vida! (G.Raga)◊ so apitu chi mi abberzant sa zanna ◊ sa pisedhina est apitu a sa tulta ◊ si mi as istimascione, no mi lasses apitu! ◊ si no ses benindhe andho, no abbarro apitu tou! ◊ si adduras apitu a su diritu tandho as a morrer dae s'apetitu (Màsala) 2. tenet su cane apita a zota ◊ totu nos ndhe regalant: unu mese apita a druches istamus! Etymon srd. Translations French attente, dans l'attente de… English looking forward for Spanish en espera Italian in attésa di… German in Erwartung von…

apitàre , vrb: apitzare 1 Definition istare apitu, abbaidandho a ccn. disigiandho de su chi tenet, o chi portat, coment’e pedindho a ndhe dhi giare Synonyms e antonyms acogai, apatèssiri, apedhiae, apètere, apetire, desizare Sentences proite depo istare apitendhe abbaidendhe a manos suas?! ◊ istat apita apita abbaidendhe a li dare cosa candho si ndhe podet triballare! ◊ sa pisedhina est apitendhe sa cariasa ◊ lèvache cussu cane ca est apitendhe sa peta! ◊ sas pitzocas in partza e sos ómines abbadiandhe e apitzandhe! Etymon srd. Translations French convoiter English to crave for Spanish desear, codiciar Italian bramare, guardare con desidèrio German begehren.

apostài , vrb: apostare 1, apostari Definition istare firmos cuaos in calecunu tretu iscocandho e ibertandho a ccn. o un'animale po dhu cassare, po dhu sodigare, o àteru; carrare su laore a sa posta o eremàgiu; pònnere una posta a iscummissa / apostare de… = detzídere Synonyms e antonyms atrapare, impostai / carrugare Sentences sos caminos fint prenos de zente apostada pro bíere sos isposos ◊ si ficheit in conca sa bidea de l'apostare a fusile ◊ si aposteit in d-una roca, ispetendhe sos ladros cun su bestiàmine furadu ◊ mi ant apostadu fintzas a candho mi ant àpidu 2. su trigu si apostaiat in sa posta e poi si che gighiat pro l'arzolare 3. apostant de isposare e isposados si sunt Etymon itl. Translations French guetter English to lie in wait for Spanish acechar Italian appostare German sich auf die Lauer legen.

arrachèdiri , vrb: arrechèdede, arrechèdere, arrechedi, arrechèdiri, errechèdere, rechèdere* Definition andhare bene meda, fàere bene, pràghere, nau mescamente de cosas de papare o chi asséliant unu bisóngiu coment'e chi siat própriu cussa sa chi pedit s'organísimu Synonyms e antonyms cufàchere, piàchere, renchènnere | ctr. nòcere Sentences su cocòi fatu in domu parit chi arrachedat! (A.Garau)◊ su binu no mi arrachedit meda! ◊ a mengianu su sonnu praxit, arrechedit ◊ mi arrechedet de bufare una tassa de binu, papandhe ◊ a parte de chitzu s'intendhit sa friscura e arrechedit a si bestire Translations French désirer ardemment English to crave for Spanish apetecer, desear Italian appetire German begehren, Appetit erregen.

atrassài, atrassàre , vrb Definition tirare a longas, lassare istare a un'àteru tempus Synonyms e antonyms cambare, crastinare, pellongare Idioms csn: dépidos, contos atrassados, atrassaus = betzos, lassados chentza pagados, chentza fatos de meda; atrassaisí de dépidus = barriàresi de dépidos, pònnere dépidos a meda Etymon spn. Translations French renvoyer, différer English to play for time Spanish atrasar Italian differire, temporeggiare German aufschieben, zaudern.

bruscàre , vrb: buscai, buscare Definition andhare in crica de calecuna cosa, ma fintzes agatare calecuna cosa, arregòllere, acabidare; atzitzandho is canes si narat in su sensu de aciapare, cassare Synonyms e antonyms arribbuscai, buscaciare, buschedhare, chilcare, coberai, cruscuzare / acatare, cassai, tènnere Sentences su títulu de su líbberu pariat chi bi aiat pótidu bruscare calchi algumentu ◊ su retratu de mamma l'aia bruscadu in sa credentza ◊ su cane ti buscat e ti agatat ue sisiat chi t'imbuses ◊ busca in totu sos chizolos de domo tua una pupiedha e si l'agatas remónila! ◊ andhant buschendhe s'àrvure bona pro bi fàghere linna 2. su pejus fit a buscare su sèmene, ca serbiat pro manicare ◊ miràdelu in suore totu isfatu pro buscare su pane netzessàriu! ◊ gei circas, ma gei buscas puru! ◊ custa cosa l'apo chircada totue ma no ndhe apo buscadu ◊ dinari meda azis buscadu pro sa festa? 3. lah, Murrixedhu, acracadhu! buscamidhu! Etymon spn. Translations French chercher, procurer, trouver English to look for, to find, to procure Spanish buscar Italian cercare, procacciare, trovare, scovare German suchen, besorgen, finden.

cannutígliu , nm: canotígliu Definition filu de prata o de oro po borderia Etymon spn. canutillo Translations French fil d'argent ou d'or à broder English silver or gold yarn for imbroidery Spanish canutillo Italian filo d'argènto o d'òro per ricami German Silber-oder Goldstickgarn.

càsticu , avb: càstigu, càstiu 1 Definition a c. = po is die de festa / zipone, beste de càstigu, de càstiu = su bonu Synonyms e antonyms | ctr. fitianu Sentences custos pantalones mi los lasso a càstigu ◊ si ponias mente a mie lu tias portare a càstigu in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ su sartu mi tevet leare sas misuras pro unu bestire de càstigu ◊ a su tempus sa peta in sas domos fit a càstigu ◊ ti ses bestiu chin sa beste de càsticu Etymon srd. Translations French réservé pour les grandes occasions English reserved for the feasts Spanish para las fiestas Italian riservato per le fèste German für die Festtage aufbewahrt.

chertoràre , vrb Definition andhare in cherta, cricare a pedra furriada Synonyms e antonyms chilcare Sentences che lis ant picau sa robba e depent andhare a chertorare sa trata ◊ sa mente si perdet chertorandhe radichinas de mistériu (G.Piga)◊ su pastore est chertoranne s'anzone iscamedhada ◊ lu fint chertorandhe ma pariat chi si l'aiat ingurtiu su terrinu! Etymon srd. Translations French chercher fébrilement English to look for breathlessly Spanish buscar Italian cercare affannosaménte German ängstlich suchen.

chilcàre , vrb: chircare, cicai 1, cicari, circae, circai, circare, circari, cricai, cricare Definition fàere sa crica, forrogare, compidare, provare a bíere, pregontare po agatare ccn. cosa chi no s'ischit inue est, o fintzes po comporare; cricare contos a unu, istrobbare; fàere a manera de…, fàere su possíbbile po…; numenare a ccn. betandhodhi neghes o curpa de calecuna cosa; andhare a bíere o agatare a ccn. Synonyms e antonyms pedie / chertorare / afuritai / acriminai, incrupai / abbisitai Idioms csn: chircare su prúere de crésia = torrai a murigai is cosas passadas; circai una cosa a perda furriada, a perdas pesadas = chircare totue, meda; circai a fustigu = chircare bene; circai a ispéntumu = betare apare totugantu, chirchendhe, trastes e cosas de donzi zenia, comente faghet sa zustíssia o chie furat Sentences mi chirco in busaca si zuto dinari ◊ fit chilchenne s'interrutore pro atzènnere sa lughe ◊ est chirchendhe asséliu ◊ s'abe chircat su fiore ◊ innui prus aprodu apu a cicai si custu mari miu est chentza de portu? (B.Lobina)◊ sa zustíssia li at chircadu totu sa domo ◊ aite chircas azudu a cudhu isentu?! ◊ no ndhe li chircant, no ndhe bendhet e no ndhe batit, cosa gai, custa butega! 2. non mi tochis ca non ti circu! ◊ ma chie ti at chircadu, a tie: aite ti pones in mesu, como?! ◊ istades dai su manzanu a su sero chirchendhe a s'unu e a s'àteru! ◊ pisedhu, no chirches a chie no ti chircat! 3. crica de caminare sentza chi tegnas paura ◊ eus a cicari de crariri cancuna cosa ◊ chirca de fàghere impresse! 4. si su dannu lu as fatu tue, sa zustíssia no chircat a mie 5. so andhadu a s'ispidale a chircare un'amigu malàidu Surnames and Proverbs prb: chie cheret sorte la devet chircare ◊ ci no mi agatas in domu, cicamí in s'ortu! Etymon ltn. circare Translations French chercher English to look for Spanish buscar Italian cercare German suchen.

«« Search again