Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ammamizàre , vrb: ammammizare Definition nau de animales e de gente, andhare, acortzire a sa mama, cricare sa mama po amparu; istare o èssere atacaos meda a sa mama Synonyms e antonyms ammammaritzare Sentences cussos crabitos si sunt ammamizados Etymon srd. Translations French se réfugier dans les bras de sa mère English to shelter by one's own mother Spanish enmadrarse Italian rifugiarsi prèsso la madre, èssere mólto attaccato alla madre German sehr an der Mutter hängen.

ammammaritzàdu , pps, agt Definition de ammammaritzare; nau de ccn., chi est tropu atacau a sa mama Synonyms e antonyms cdh. ammammariciatu Translations French qui est dans les jupes de sa mère English mummy's boy Spanish madrero Italian mammóne German sehr an der Mutter hängend.

brotài, brotàre , vrb Definition su essire o bogare is cambos noos de is matas; su essire fora de s'abba de una vena Synonyms e antonyms afroghedhare, apillonai, brionare, brionire, broculare, brundhire, ibbrotare, incorumedhai, puzonire, rebbrotai / benai, bundhare, tzurruare Sentences est che àlvure chena piús brotare fruas ◊ sas àrbures sunt brotendhe linna noa ◊ bi at unu fiore brotendhe ◊ sas fruedhas sunt brotendhe torra 2. s'abba budhindhe ndhe brotat su bullu dae su labiolu ◊ ndhe brotat de abba frisca, cussa funtana!…◊ li brotaiat su sàmbene dae nares 3. e cantas curreladas ti faghias cantendhe cantu in coro brotaias! ◊ li brotat dae coro s'augúriu prus bellu ◊ incantos divinos brotat sa terra Etymon ctl., spn. Translations French jaillir, prendre sa source, naître English to spring Spanish brotar, manar Italian scaturire German sprossen, quellen.

bullíre , vrb: pullire Definition nau de is matas, bogare pigiones, cambos noos; nau de un'iferta, brotare, bogare, isparare Synonyms e antonyms brionire, briorare, broculare, brotai Sentences as a bullire dae raighinas, ma sunt sempre fruedhas pirastrinas! (Cubeddu) Translations French prendre sa source English to spring up Spanish brotar Italian pullulare German hervorsprießen.

culturínas , avb Definition èssere in c. = àere belle e acabbau una cosa Translations French toucher à sa fin English said of a situation coming to an end (action) Spanish estar en las últimas Italian agli sgóccioli German am Ende.

ilbiadíre , vrb: irbiarire Definition fàere su colore prus craru, coment’e biancu, nau pruscatotu de bestimentu o trastu chi perdet su colore cotu Synonyms e antonyms irbianchire, isarbiare, isbisorire, isbiorire, ischizire | ctr. acotilai, anniedhigai, recòghere Sentences sa robba cheret torrada a tínghere ca si est irbiarida Translations French perdre sa couleur, décolorer English to fade Spanish desteñirse Italian sbiadire, scolorire German verblassen, verbleichen.

intanàe, intanài , vrb: intanare Definition intrare a istare in sa tana, apartare, istare cuau, isserrau (fintzes in logu bastat chi siat) Synonyms e antonyms abbuare, abbusare 1, acalare, aclisare, acuae, afufai, ammagare, apatai, atanai, atupare, cuerrai, frànghere, imbusare, impercusinare, infoxinae, inserrai, intupai, intuvedhare, istichire, istumponai Sentences s'intanant in sas tupas ◊ mellus chi t'intanis, margiani, in sa gruta: si mi arruis asuta, s'angioni dha smàrigas! (L.Matta)◊ si est intanadu in d-una gruta candho at ischidu chi lu fint chirchendhe 2. a Frantzischedhu, candho ghiraiat a bidha, no li piaghiat a s'intanare intro de sos tzilleris Etymon srd. Translations French rentrer dans sa tanière, se cacher English to go back to one's den, to hole up Spanish esconderse, encerrarse Italian rintanarsi German sich verkriechen

irfocàre , vrb: irfogare, isfogai, sfogai Definition iscapare, lassare andhare, essire comente faet calecuna cosa coment'e poderada, traténnia a fortza (dolore, maladia, arrennegu o àteru), nau fintzes in su sensu de àere allébiu Synonyms e antonyms isciogai Translations French épancher sa douleur, exaler sa colère, éclater English to vent Spanish desahogar Italian sfogare German ablassen.

ischintolzàre , vrb: ischintorzare, issintorgiare Definition bogare sa chintorza, su chintórgiu; iscúdere, atripare a chintórgiu / ischintorzare de su risu = mòrriri, crepai de s'arrisu Etymon srd. Translations French détacher sa ceinture English to unbelt Spanish sacarse el cinturón Italian levarsi la cintura German sich den Gürtel abnehmen.

istòlchere , vrb: istòrcere, istòrchere, istròcere, istròchere, istròghere, istròtzere, stòrciri Definition foedhare trochendho is murros e faendho sa boghe che a sa persona de istròchere, fàere ingestos coment'e po pàrrere un'àteru po dhu pigare a befa, po erríere; fàere comente o su chi si connoschet a is àteros Synonyms e antonyms inzestrare, istrocare, istrochire Sentences mussegnore istorchet un'azichedhu sa cara e giúilat unu de sos príteros ◊ bellu pisedhu, ch'istrochet sa mama!…◊ nemos t'istrochet, a tie ◊ frade meu si mi abbaideit e comintzeit a m'istòlchere ◊ a noso nos istorcent ca naramus "geo"◊ contat sos contos a lenu istrochendhe boghes diversas e cambiendhe su tonu 2. sos pitzinnos apómpiant a sos mannos, imparant e istorchent sos vissos puru Etymon srd. Translations French contrefaire sa voix, mimer, imiter English to imitate Spanish remedar Italian scimmiottare, imitare German nachahmen.

smandronài , vrb Definition lassare sa mandronia Synonyms e antonyms ismandronire, spreitzai | ctr. ammandronae Etymon srd. Translations French guérir de sa paresse English to give up lazing Spanish desemperezarse Italian spoltronirsi German sich aufraffen.

speturriài , vrb: ispetorrare*, spiturriai Definition bogare is petorras fora ibbutonandho su bestimentu, ispogiare is petorras, istare a petorras nuas Synonyms e antonyms sborciai Sentences si spitúrriat sa camisa e nci fait arrui a terra su chi iat cuau in piturras Translations French découvrir sa poitrine English to throw off one's breast clothes Spanish despechugarse, descubrir el pecho Italian scoprirsi il pètto German die Brust entblößen.

súa , agt, prn Definition agetivu e pronumene fémina (pl. suas) chi inditat possessu, su apertènnere o pertocare de sa cosa (o de is cosas) a una síngula persona tertza (de issu, de issa)/ a/c. foedhandho de ccn. e dependho inditare parentes suos, si ndhe faet a mancu de nàrrere cust'agt. (Antoni fit chistionendhe cun sa fiza, at murrunzadu cun sas connadas = si cumprendhet, cun sa filla sua, cun is connadas suas, de Antoni) e, comente a totu is possessivos, si pone apustis de su númene; coment'e prn. pigat sèmpere s'artículu (sa/sas/as/is); in calecuna bidha a làcana de foedhada dhu narant po agt. mascu puru, solu sing., ca no segant su foedhu in sa tónica e po no nàrrere duas vocales oguales: fígiu sua, babbu sua (ca no narant suo, ne sou, tirant prus a su camp. ma no narant sú/suu) Idioms csn: a ora sua = a s'ora zusta, addata, candho andhat bene, menzus; fàghere de sa suas = fai cosas acomenti acostumat a ndi fai issu, issa, in su sensu de mali, po su torracontu suu, acomenti dhi parit e praxit; s'ala sua (nau de chinisisiat) = sa manu dereta, sa parti a dereta Sentences a sa cosa sua bi cheret donzunu isse ◊ su nuraxi fiat sa domu sua ◊ a sas fainas suas bi pesset isse! ◊ a Eleonora de Arborea sa morte l'at collida candho fit ancora in sa pienesa de sas possas suas (T.Mura)◊ Luisicu iat allutau is origas, ma no arrennesciat a cumprendi totu custu interessamentu de Pili po is cosas suas ◊ in s'istrada si andhat donzunu a s'ala sua ◊ fiza sua sa manna 2. lah, narasidhu a Franciscu ca custas brebeis funt is suas! ◊ sas olias mias sunt pudadas, sas suas nono ◊ onzunu narat sa sua 3. bi aiat manzanu chi a ora sua no mi daiat coro de mi ndhe pesare 4. donniunu dha pentzat a modu sua Etymon ltn. sua Translations French sa, la sienne English her (his) Spanish su, suya Italian sua German ihre, seine.