Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

béssu , nm: ésciu, versu 1 Definitzione manera, foedhandho de su fàere una cosa Sinònimos e contràrios betu, getu, manera, zenia ésciu, éssu, versu 1, vessu Maneras de nàrrere csn: bènnere a bessu = bènnere a betu, èssere possíbbile, andhare bene; a bessu de… = cufromma a… Frases nudha li curriat a bessu giustu ◊ abbertos a bessu giustu sunt balcones e giannas (P.Mossa)◊ as tratadu sas cosas a bessu tou ◊ sulcos a bessos dortos tue curregias! ◊ bido zente in su fossone tundhu benne a sa muda e pianghendhe a bessu de sas rogassiones in su mundhu (P.Casu) 2. no benit a bessu tantu disastru: mancu chi che apat passadu ura mala!(Grolle) Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu habitude, manière Ingresu habit Ispagnolu costumbre, hábito Italianu vézzo, mòdo Tedescu Gewohnheit, Art.

biscambíglia , nf Definitzione genia de giogu a cartas Sinònimos e contràrios brisca 1 Ètimu itl.l biscambiggia Tradutziones Frantzesu "briscola" Ingresu briscola Ispagnolu brisca Italianu brìscola Tedescu Briskola, Art Kartenspiel.

brandalliéri , nm Definitzione bide, pértiga, sarmentu americanu Tradutziones Frantzesu vigne americaine Ingresu American vine Ispagnolu vid americana, labrusco Italianu vite americana Tedescu Art Weinstock.

bullínu , nm Definitzione orrughedhu de linna chi si faet bolare iscudendhodhu a fuste: genia de giogu chi faent is piciochedhos Sinònimos e contràrios gallezu Frases su pitzinnu fit su mentzus zocatore a bullinu e a morrócula ◊ fint dóichi bucas chi cheriant a manicare e unu coconedhu cantu de unu bullinu lu depiat partire in duos Terminologia iscientìfica ggs Tradutziones Frantzesu bâtonnet Ingresu tip-cat Ispagnolu tala, toña Italianu lippa Tedescu Art Kinderspiels.

càsta , nf: crasta 1 Definitzione genia, arratza po ndhe parare, nau mescamente de animales; calidade de calecuna cosa Sinònimos e contràrios arràcia, arramponi, genia, iscera, isceta 1, iscrípia, paru, raima Maneras de nàrrere csn: zogàresi a su pudhu ’e casta = pèrdere su tempus in sas diverteras, chentza cumbinare nudha, chentza contu e chentza cabu; parai casta = parare ratza, lassare un'animale (o un'erba o àrbure) pro ndhe fàghere àteros cun sas matessi calidades; pàrrere vonu de casta = bonu meda, de sa menzus calidade Frases una crasta de ballu chi nd'eis bogau a pillu!…◊ tengu unu caboni de sa vera casta (E.Pintor Sírigu)◊ che pastore de casta, iberrabat sa robbedha in su cunzau a cara a sole ◊ caboni de casta ghetat sempri s'ala a sa pudhasta chi circat callenti 2. líbberos de cussa casta no nche ndhe tenzo 3. sas abes si dividint in tres castas chi però faghent una famíllia sola: abe maistra, abe selvidora, abe màsciu Sambenados e Provèrbios smb: Casta, Crasta Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu genre, espèce, variété, caste Ingresu kind, species Ispagnolu casta Italianu schiatta, spècie, varietà Tedescu Stamm, Art.

ciapuédhu, ciapulédhu , nm Definitzione min. de ciapu, ma mescamente genia de macarrone: is ciapuedhus o tzapuedhus funt macarrones fatos a manu, de chivarzu (ma no solu), orrughedhos de pasta alladiada segada a orrughedhos Frases a papai eus fatu ciapuledhus a casu furriau Tradutziones Frantzesu genre de pâtes courtes Ingresu a kind of macaroni Ispagnolu clase de pasta corta Italianu un tipo di pasta córta Tedescu eine Art Makkaroni.

ciciriópis , nf: tzitziriopis Definitzione feruledha de àinu, de casu, una calidade de feurra Sinònimos e contràrios ferulagasari, feruledhagàsina, feurrabburda, feurredha, fraudha Terminologia iscientìfica rba, Thapsia garganica Tradutziones Frantzesu thapsia Ingresu thapsia Ispagnolu tapsia Italianu tàpsia Tedescu Art von Steckenkraut.

crèze 1 , nf: greza Definitzione cosa chi in is calidades si distinghet de un'àtera Sinònimos e contràrios calidade, genia, iscera, iscrípia, paru Frases su campu produet su laore cufromma a sa creze de su terrinu ◊ sos frutuàrios sunt de tantas crezes ◊ custu basolu est de duas crezes: cheret chirriadu su de semenare ◊ sas erbas bonas sunt de tantas crezes ◊ cuss'àrbure bogat fiores de creze mala chi iscóniat su fragu Tradutziones Frantzesu catégorie, genre Ingresu cathegory, kind Ispagnolu categoría, género Italianu categorìa, gènere Tedescu Kategorie, Art.

ganghilédhu , nm Definitzione genia de arretza coment’e sacu, po piscare Sinònimos e contràrios arraciallu, arretza, filau, óbiga Ètimu ctl. gánguil Tradutziones Frantzesu guideau (pêche) Ingresu kind of fishing net Ispagnolu red para pescar Italianu àngamo Tedescu eine Art Reuse.

gató, gatòe , nm: ghitou Definitzione druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a mórigu a mórigu, àrridu candho ifridat Sinònimos e contràrios cartò, catone Frases mamma mi at fatu unu gatoe mannu po sa festa Terminologia iscientìfica drc Ètimu itl. gattò Tradutziones Frantzesu gâteau à base d'amandes et du miel Ingresu sweet stuffed with almonds Ispagnolu dulce con miel y almendras Italianu croccante (alle màndorle, alle nocciòle) Tedescu eine Art Mandelkrokant.

genía , nf: ginia, inzia, zenia Definitzione totu su chi distinghet una cosa o una categoria de cosas de dónni’àtera / ginias = calidade de binu biancu fatu de uas diferentes Sinònimos e contràrios arràcia, creze 1, iscera, iscrípia, paru, vúglia / manera Frases seus totus de una própiu genia ◊ èguas!… dèu no mi coju cun fémminas de cussa genia! ◊ sa limma faet diferentes pópulos e natziones e faet in modu chi areos, genias, aréntzias si potzant connòschere e adatare (P.La Croce) 2. funt follas piticas e mannas, fatas a dogna genia Ètimu itl. genia Tradutziones Frantzesu genre, sorte Ingresu kind Ispagnolu género Italianu gènere Tedescu Art, Weise.

gétu , nm: ghetu Definitzione su betare, su fàere a betadura, ma inditat prus che àteru sa manera o fintzes su gradu o gravidade de unu fàere: foedhandho de laore, su sèmene chi si betat Sinònimos e contràrios bessu, betu, manera, puntu 1, tretu Maneras de nàrrere csn: colare a ghetu, bènnere a ghetos = colare a betu, a manera o acurtzu de andhare bene a fàghere carchi cosa; a su ghetu… = a su chi parit…; èssere a ghetu malu = a malu tretu, a malu puntu, istai mali; a ghetu meu, tuo, suo = acomenti andat bèni a mimi, a tui, a issu, e gai; muncadore de ghetu = mucadore tanadu a fiores pro die de festa (= de ghetai in conca?); fàiri una cosa a getu de… = a zisa de…; fae su getu de… (+vrb.)= fàghere a manera de… (+vrb.) Frases aiat imparatu a connòschere sos fómines e a cale ghetu los potiat tòrchere ◊ si sichimus de custu ghetu, de sa Sardigna petzi nos abbarrat unu desertu de chisina ◊ sas cosas las videt a ghetu suo ◊ sas cosas no andhant sèmpere a ghetu deretu 2. caentabamus sos crapitos fintzas a candho no fint a ghetu de poder súghere ◊ su criedhu s'est illascau a prànghere, a ghetu de nche li falare sa matichedha ◊ est ghetandhe fritu a ghetu de astragare s'àlinu ◊ po fàiri su carrúciu si segat una canna a getu de furca, a una parti ◊ aus fatu su getu de atobiae su veterinaju 3. chirco sos pilos tuos in sos ghetos e in sos ghentinos de sos ispuntones ◊ Bantonedhu, no de nepode, li pariat fizu de cantu si assimizabat de coloriu e de ghetos 4. sos massajos fint avertitos de semenare solu su ghetu comporatitzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu façon Ingresu way, reverse Ispagnolu manera Italianu manièra, vèrso Tedescu Art.

ghísa 1 , nf, nm: gisa, ghisu 1 Definitzione coment'e…, de sa matessi manera de… Sinònimos e contràrios disa, manera, zisa Frases andhaiat a ghisu de tzintzigorru ◊ li picat unu tochedhu de coro a ghisa de si che l'essiret de petorras! ◊ mi at nuscatu e at intesu s’arrastu a ghisa de cane de catza ◊ si dh'at posta in tzugu a ghisu de issarpa Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu manière, façon Ingresu manner Ispagnolu guisa Italianu guisa Tedescu Art, Weise.

iscèra , nf: ischera 1, ischiera, issera, scera Definitzione unu tanti mannu mescamente de gente, ma nau agiummai solu in su sensu de arratza, genia Sinònimos e contràrios arràcia, genia, iscrípia, paru, vúglia Frases sas ischeras poniant in fua ◊ li benzeit un'iscera de tremuledha a iscossas 2. est un'iscera de ladros ◊ tiu Pericu faghiat contos de onzi issera ◊ sas chilandras sunt fatendhe dogni iscera de cantu (B.Truddaju)◊ fint frunidos de onzi iscera de machinàrios ◊ est unu líbberu chi bi at cumponimentos de onzi iscera Ètimu itl. schiera Tradutziones Frantzesu espèce Ingresu kind, species Ispagnolu especie Italianu spècie Tedescu Art.

ispéscia , nf: (i-spé-sci-a) ispéssia, espréssie, ispétzia, spétzia Definitzione genia diferente de un'àtera, cosa de calidades diferentes e fintzes is calidades o piessignos chi distinghent una cosa / ispétzia de!… = nadu a ispantu o a bàntidu: arratza de!… (cosa bella, bona, e gai) Sinònimos e contràrios arràcia, creze 1, genia, iscera, iscrípia Frases fatat bundhare vidas de dogni ispéssia e figura pro muntènnere a tie in bona muta (S.Casu)◊ faghet contare dogni ispéssia de machine ◊ un'ispéscia de igumarradura si atzendhet in su coro candho penso a tie ◊ is ispétzias de s'óstia sunt sa biancura, s'arredundesa, s'olori, su sabori Tradutziones Frantzesu espèce Ingresu kind, species Ispagnolu especie Italianu spècie Tedescu Art.

liòna , nf, nm: lioni 2, loni, olioni 1 Definitzione calidade de lissa (portat una genia de isperraduredha in sa barra, asuta, e lavra de pitzu grussa)/ min. lionitu; lon'e irí (loni de girí)= chi fait me is girís Sinònimos e contràrios ozone, ullone Frases su loni… ndi essit mannu coment'e su gèvulu, de duus chilus Sambenados e Provèrbios smb: Lioni, Loni, Lonis Terminologia iscientìfica psc, mugil chelo Ètimu itl. leone Tradutziones Frantzesu muge, mulet Ingresu mullet Ispagnolu lisa Italianu mùggine chelóne Tedescu eine Art von Meeräsche.

manèra , nf, avb Definitzione si narat po su comente totu is cosas acontessent, si narant o si faent: a bortas si narat fintzes in su sensu de bene, de manera bona, giusta, o segundhu comente fintzes meda, tropu, bolendho inditare un'esageratzione Sinònimos e contràrios bessu, modu / meda Maneras de nàrrere csn: manera, de soli!...= pagu forti, custu soli!...; (fai, nàrriri, stai e totu aici) a cudha m. = a brétiu, chentza de régula, comente andhat andhat, a cudhenia; si fiat a m. = si faghiat, si fit possíbbile Frases cun sa bona manera si ndhe bogat prus chi no cun sa mala ◊ sunt sedatos fatos cun manera e balentia ◊ portadhi sa manera a pobidhu tuu, assinuncas t'arroscit e ti donat una bella incarrerada! 2. a cudha manera seus: no moreus e no campaus! ◊ - E comente istades? - De onzi manera, chei su tempus! 3. manera de tempus mau: no tenit sentidu de iscampiai! ◊ no fadiat a camminai de cantu fiat proendi: e manera de àcua, puru!…◊ ite manera est custa de issúnnere su logu po àere samunadu bator tzícheras?!…◊ chi fiat a manera, zeo cherio fàere ónnia sacrifítziu po issa Sambenados e Provèrbios prb: in dogni cosa bi cheret manera Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu façon, manière Ingresu manner Ispagnolu manera Italianu manièra Tedescu Art, Weise, Manier.

módu , nm: motu Definitzione su comente si faet o acontesset una cosa; nau de is verbos, est unu piessignu chi inditat si s'atzione est reale, solu possíbbile, dipendhenthe de un'àtera o cumandhada (is modos definios faent custu cun is desinéntzias personales; is modos indefinios inditant s'atzione chentza precisare sa persona e no precisant bene mancu su tempus) Sinònimos e contràrios manera Maneras de nàrrere csn: si fit a m. de… = si faghiat a…, si fut possíbbili a…; pònniri m. = regulare, zúghere o fàghere a régula; fàghere a m. de…, in m. chi…= fai a manera de…, fai su possíbbili po…, po chi… Frases arratza de modos chi tenides faghindhe sa cosa!… 2. si fit a modu de ti ndhe furare andhao ventureri in terra anzena! ◊ eus a fai in modu de dh'acuntentai ◊ inforrat su pani totu debressi in modu chi su forru s'iscidrit su prus pagu possíbbili Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu façon Ingresu manner Ispagnolu manera Italianu mòdo Tedescu Art, Weise.

panevrèsa , nm Definitzione pane carasau, pan'e cici, genia de pane finedhedhu, longu o tundhu (fintzes addopiau), fresau e assau, tzacarrosu (si no est isciustu) Terminologia iscientìfica mng Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pain typique de la Sardaigne très mince biscuité Ingresu typical bread from sardinia Ispagnolu pan típico de Cerdeña Italianu pane tìpico sardo a sfòglia sottilissima biscottata Tedescu eine Art sardischen Brotes.

pàru , nm Definitzione css. animale bistu coment'e genia diferente de dónnia àtera genia de animales: si podet nàrrere de gente, bista però diferente in calecuna cosa (es. ómines, féminas, maistos, impiegaos) e fintzes de àteru Sinònimos e contràrios arràcia, genia, iscera, iscrípia, parile, paruzu Frases teniat cada paru de bestiàmine: berbeghinu, bàchinu, pudhinu…◊ candho sunt runendhe sas crabolas isto sempre pessighindhe cussu paru ◊ su mariane est unu paru malu a ammedhare ◊ bellu paru, sas berbeghes, mih!…◊ cocodrillu famidu, si boltat a su paru sou matessi! 2. bellu paru sezis, sas féminas!…◊ ca sos ómines puru, balla, arratza de paru! ◊ cussa piciochedha impunnat tropu a su paru sodrau ◊ cun su paru fémina no cumbenit a pitzigare! 3. est unu paru de maladia mala, cussa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu espèce, catégorie Ingresu species, category Ispagnolu especie, clase Italianu spècie, categorìa Tedescu Art, Spezies.

«« Torra a chircare